Bekende Nederlandse spreekwoorden en gezegdes

Spreekwoorden zijn zinnen met een diepere betekenis. Ze worden vaak gebruikt om iemand iets duidelijk te maken. De Nederlandse taal bevat zeer veel spreekwoorden, waarvan sommige bekender zijn dan andere. Wat betekenen de veelgehoorde spreekwoorden eigenlijk? Aan de vruchten kent men de boom
Aan iemands daden kun je heel wat zien over zijn karakter. Maar ook aan de ouders van iemand kun je zien hoe iemand ongeveer is.

Als 't kalf verdronken is, dempt men de put

Iets vergeefs doen als het geen nut meer heeft, je doet het eigenlijk te laat.

Als er één schaap over de dam is volgen er meer

Als eerst maar één iemand een besluit neemt over iets moeilijks, dan zal de rest vanzelf volgen.

Al is de leugen nog zo snel, de waarheid achterhaalt haar wel

Eens zal de leugen uitkomen, hoe goed hij ook is. Dan zal de waarheid zegevieren.

Al draagt een aap een gouden ring, het is en blijft een lelijk ding

Mooie kleding, sieraden en make-up kunnen mensen nog zo veranderen, een lelijk persoon zal er niet ineens mooier van worden.

Als twee honden vechten om een been, gaat de derde ermee heen

Als twee personen ergens ruzie om hebben is het vaak zo dat een derde persoon uiteindelijk de eigenaar er van wordt.

Beter één vogel in de hand dan tien in de lucht

Het zekere boven het onzekere verkiezen.

Belofte maakt schuld

Als je iets belooft moet je het ook nakomen.

Bitter in de mond maakt 't hart gezond

Geneesmiddelen smaken vaak niet lekker, maar je wordt er wel beter van.

Boontje komt om zijn loontje

Als iemand iets heeft misdaan krijgt hij zijn verdiende loon.

Bij gebrek van brood eet men korstjes van pasteien

Als iemand iets niet heeft dat niet zo veel waard is, is hij vaak genoodzaakt iets anders er voor in de plaats te gebruiken, dat mogelijk veel meer waard is.

Beter ten halve gekeerd, dan ten hele gedwaald

Als je de slechte weg bewandelt is het beter je halverwege te bedenken en je leven te beteren, dan op zo’n slechte manier door te leven.

Blaffende honden bijten niet

Mensen die goed zijn in dreigen met woorden zijn vaak niet sterk in daden. Je hoeft voor hen dus niet te vrezen.

Beter te trouwen dan te branden

Je kunt beter trouwen dan in stilte verteren omdat het je ontbreekt aan hartstocht.

De appel valt niet ver van de boom

De aard van een kind lijkt op dat van zijn ouders, het zal er niet veel van verschillen.

Die kaatst moet de bal verwachten

Als je iets negatiefs over iemand anders zegt kun je verwachten dat die ander ook iets over jou te zeggen heeft.

De boog kan niet altijd gespannen zijn

Je kunt niet altijd hard werken. Hard werken gaat gepaard met rustmomenten op zijn tijd.

Door de bomen het bos niet zien

Door op onderdelen te letten vergeet je de hoofdzaak.

Een rotte appel in de mand maakt de gehele vrucht tot schand

Kwaad is aanstekelijk. Als je in slecht gezelschap bent is het moeilijk goed te doen.

Een schip op het strand, een baken in zee

Door een ongeluk van een ander te zien kun je jezelf behoeden voor dezelfde gevaren.

Een boom valt niet met de eerste slag

Als je iets moeilijks moet doen zal dit niet in één keer klaar zijn, je moet er wat voor doen.

Eens burgemeester altijd burgemeester

Als je eenmaal een (slechte) benaming hebt, zal je deze ook altijd houden, hoe erg je je leven ook gebeterd hebt.

Eerlijk duurt het langst

Met eerlijkheid kom je in de wereld het verst.

Een ezel stoot zich niet tweemaal aan dezelfde steen

Als je ergens nadeel aan gevonden hebt of iets fout hebt gedaan, zal je dit niet gauw weer doen.

Een dubbeltje op zijn kant

Het hangt van het toeval af hoe een zaak zal aflopen, het is heel onvoorspelbaar en spannend.

Een duit in ’t zakje doen

Meepraten en meedenken over een bepaald onderwerp.

Eendracht maakt macht

Als je samen voor hetzelfde streeft, ben je machtiger en heb je meer invloed, dan alleen.

Elk huis heeft zijn kruis

In ieder huis lijden mensen, geen gezin blijft volledig voor verdriet gespaard.

Een kat in de zak kopen

Iets kopen zonder het gezien te hebben en later merken dat je bedrogen bent.

Fiolen laten zorgen

Je niet bekommeren om dat wat er gebeurt, onbezorgd zijn.

Gedachten zijn tolvrij

Je hebt het recht te denken wat er in je hoofd op komt.

Geen geld, geen Zwitsers

Als je geen geld hebt krijg je ook geen hulp.

Gierigheid is de wortel van alle kwaad

Uit hebzucht en vrekkigheid groeit kwaad voort.

Gestolen goed gedijt niet

Als je iets gestolen hebt zul je er nooit van genieten.

Goedkoop is duurkoop

Goedkope dingen zijn vaak slecht, zodat je snel iets nieuws zult moeten kopen.

Gelijke monniken, gelijke kappen

Mensen van dezelfde soort hebben dezelfde rechten of eigenschappen. Als er iets verdeelt wordt zullen zij ook aanspraak maken op hetzelfde.

Geen profeet is in zijn land geëerd

Als je bekend bent word je vaak in het buitenland meer geëerd dan in je eigen land.

Geen rozen zonder doornen

Aan iets aangenaams zit ook altijd een onaangename zijde.

Geef hem één vinger, hij neemt de gehele hand

Je maakt op onbescheiden wijze gebruik van iets wat je wordt aangeboden. Het is nooit genoeg, je wilt altijd meer.

Goed voorgaan doet goed volgen

Als je iets goed voordoet is er een grote kans dat anderen dat van jou overnemen en dus ook goed doen.

Goede wijn behoeft geen krans

Als waar goed is, hoeft het niet aangeprezen te worden, het prijst zichzelf aan.

Gedane zaken nemen geen keer

Als je iets gedaan hebt of er is iets gebeurt, kun je het niet meer ongedaan maken.

Het achterste tegen de krib zetten

Je stijfhoofdig tegen iets verzetten, ergens ab-so-luut niets in zien.

Het zijn sterke benen die de weelde kunnen dragen

Als je voorspoed ondervindt ga je je sneller te buiten.

Het bijltje erbij neer leggen

Ophouden met werken of andere bezigheden.

Het bloed kruipt waar het niet gaan kan

Familie zal altijd voor jou stemmen, bloedverwanten zijn vóór elkaar.

Hoge bomen vangen veel wind

Mensen met veel aanzien steken boven de menigte uit en krijgen vaak ook meer haat en negatieve beoordelingen over zich heen.

Het is zo breed als het lang is

Het maakt niet uit hoe je het neemt, ieder krijgt evenveel.

Het ei wil wijzer zijn dan de hen

Een kind (vooral een puber) wil wijzer zijn dan de ouders.

Het geld groeit me niet op de rug

Je moet hard werken voor je geld, je krijgt het niet zomaar.

Het is al geen goud wat er blinkt

Iemand kan er van de buitenkant nog zo goed uitzien, de buitenkant weerspiegelt de binnenkant niet en de binnenkant kan dus best slecht zijn.

Het loon verzoet de arbeid

Werken kost energie, maar doordat je er loon voor krijgt doe je het graag.

Hardlopers zijn doodlopers

Wanneer je te hard van stapel loopt houd je het vaak niet lang vol.

In het land der blinden is éénoog koning

De beste in een gemeenschap, hoe slecht hij ook is, wordt gezien als leider.

In hetzelfde gareel lopen

Je doet alles met iemand samen, hebt dezelfde taak, doet dezelfde dingen etc.

In het hoekje zitten waar de slagen vallen

Daar zijn waar de meeste leed geleden wordt.

In het huis van een gehangene spreekt men niet over de strop

Niet met iemand praten over iets waar voor hem nare herinneringen aan verbonden zijn.

Je kunt me de bout hachelen

Je kunt wat mij part vertrekken, stik er maar in.

Korte (af)rekening maakt lange vriendschap

Als je iets leent van een goede vriend moet je het zo snel mogelijk weer teruggeven om goede vrienden te blijven.

Komt men over de hond, dan komt men ook over de staart

Wanneer je over de grootste moeilijkheden heen gekomen bent, dan kun je wat daarna komt ook nog wel aan.

Keulen en Aken zijn niet op één dag gebouwd

Grote ondernemingen rijzen niet in één keer de grond uit, daar gaat heel wat tijd overheen.

Keur maakt angst

Als je uit veel dingen moet kiezen heb je meer kans om het verkeerde te kiezen.

Krakende wagens lopen het langst

Zwakke, zieke mensen leven soms zeer lang.

Kunst baart gunst

Kunst maakt dat je in aanzien komt, dat er naar je opgekeken wordt.

Kan uit Nazareth iets goeds komen?

Als je niet veel verwacht van iemand die van ver weg komt.

Kleine potjes hebben grote oren

Kinderen luisteren vaak goed mee bij verhalen tussen volwassenen en krijgen meer mee dan je denkt.

Lang vasten is geen brood sparen

Uitstel is geen afstel. Je kunt beter iets meteen doen, anders wordt het er alleen maar moeilijker op.

Laat de linkerhand niet weten wat de rechterhand geeft

Een ander hoeft niet te weten wat jij aan een collecte geeft.

Langzaam aan, dan breekt het lijntje niet

Als je te haastig te werk gaat zou het zo kunnen zijn dat het fout gaat. Je kunt beter iets rustiger aan doen.

Leven als God in Frankrijk

Een heel goed en gemakkelijk leven lijden. Of geen godsdienstplichten kennen.

Lekker is maar een vinger lang

Iets lekkers proef je alleen als het op je tong ligt (die ongeveer een vinger lang is). Zodra je het doorslikt proef je het niet meer.

Ledigheid is den duivels oorkussen

Ledigheid is de oorzaak van allerlei kwaad.

Met het ambt komt het verstand

In de praktijk leer je het meest.

Men moet geen oude bomen verzetten

Oude mensen, die lang ergens gewoond hebben moet je niet meer verhuizen.

Met grote heren is het kwaad kersen eten

Met mensen die invloedrijker zijn dan jij zullen zij altijd met de eer strijken.

Men moet geen hei roepen voor men over de brug is

Je moet niet te voorbarig zijn en juichen voor je iets af hebt.

Magere vlooien bijten het hardst

Mensen die in nood zitten kunnen de meest vreemde en soms gevaarlijke dingen doen.

Met manken leert men kreupel gaan

Als je met slecht gezelschap omgaat neem je slechte gewoonten over.

Medelijden is geen zalf

Aan medelijden heb je niet zo veel.

Men moet geen slapende honden wakker maken

Je moet geen moeilijkheden veroorzaken en slechte mensen moet je niet tot slechte daden aanzetten.

Met onwillige honden is het kwaad hazen vangen

Als je samenwerkt met onwillige mensen, kom je nooit verder.

Men moet de huid van een beer niet verkopen voor hij gevangen is

Je moet niet opscheppen over voordeel dat je nog niet behaald is of over dingen die nog niet in jouw bezit zijn.

Men moet niet over ijs van één nacht gaan

Je moet niet te snel beslissingen over iets nemen.

Men moet het ijzer smeden als het heet is

Een gunstige gelegenheid moet je gebruiken en niet zomaar voorbij laten gaan.

Nu was Leiden ontzet

Nu is de nood geleden.

Nood leert bidden

Mensen in nood bidden vaak om hulp.

Na regen komt zonneschijn

Na een tijd van lijden komt een voorspoedige tijd.

Nu breekt mijn klomp!

Als er iets gebeurt wat je niet verwacht.

Niemand kan twee heren dienen

Je kunt je niet tegelijk volledig inzetten voor twee verschillende dingen.

Nieuwe heren, nieuwe wetten

Bij een wisseling van bestuur komen er vaak nieuwe wetten.

Na gedane arbeid is het goed rusten

Je zit lekkerder in een luie stoel als je iets dat je moet doen al gedaan hebt, dan als je het nog moet doen.

Op één been kan men niet lopen

Als je één glaasje op hebt, wordt je aangeraden er nog één te nemen.

Op oud ijs vriest het licht

Als je relatie bijvoorbeeld uit is hoeft er maar één dingetje te gebeuren zodat het weer aan is. Dit gaat makkelijker dan een nieuwe relatie aangaan.

Om de wille van het smeer likt de kat de kandeleer

Als je iets van iemand gedaan wilt krijgen doe je soms dingen voor hem die je liever niet zou doen.

Oude liefde roest niet

Liefde die je voor iemand gevoeld hebt gaat nooit helemaal verloren.

Onbekend maakt onbemind

Iets dat je niet kent heb je ook niet lief, daar houd je niet van.

Ondank is ’s werelds loon

Het goede wordt in de wereld vaak met het kwade vergolden.

Onkruid vergaat niet

Nuttelozen en onwaardige mensen blijven vaak het langst leven.

Oost west, thuis best

Je kunt de hele wereld gezien hebben en een heleboel plezier gehad hebben, nergens voelt het zo goed als dat je weer thuis bent.

Oude schepen blijven aan land

Oude of al te veeleisende meisjes blijven thuis, blijven ongetrouwd.

Over de smaak valt niet te twisten

Ieder heeft zijn eigen smaak, daar kun je niet aan twijfelen.

Onder in de zak vindt men de rekening

Onaangename gevolgen ondervind je pas nadat je iets gedaan hebt.

Praatjes vullen geen gaatjes

Alleen woorden doen niets, je moet de daad bij het woord voegen

Parelen voor de zwijnen werpen

Iets moois en kostbaars aan hen geven die er de waarde en het nut niet van zien.

Roeien met de riemen die je hebt

Je behelpen met de middelen die je ter beschikking hebt.

Stille wateren hebben diepe gronden

Stille mensen hebben van binnen vaak meer dat hen bezig houdt dan je zou denken.

Soort zoekt soort

Mensen van gelijke aard zoeken elkaars gezelschap.

Strenge heren regeren niet lang

Als je te streng bent verlies je sneller je gezag.

Schijn bedriegt

Je moet niet afgaan op het uiterlijk van iets of iemand, dat hoeft niet overeen te komen met het innerlijk.

Schoenmaker, blijf bij je leest

Je moet geen oordeel vellen over iets waar je niets van af weet of niet in gespecialiseerd bent.

Twaalf ambachten, dertien ongelukken

Iemand die telkens weer een nieuwe manier van bestaan zoekt, maar steeds weer tegenslag krijgt.

Te dom om voor de duivel te dansen

Heel erg dom zijn.

Tijd is geld

Als je met de tijd die je hebt je voordeel weet te doen, zul je rijk worden.

Twee handen op één buik

Het in alles met elkaar eens zijn, overal hetzelfde over denken.

Twee kwade honden bijten elkaar niet

Twee slechte mensen werken samen als ze daardoor iets in hun voordeel kunnen krijgen.

Twee kramers kennen elkaar wel

De ene koopman zal zich door de andere niet laten beetnemen.

Tegen de lamp lopen

Als je gelogen hebt of iets anders slechts gedaan en je wordt betrapt.

Uit het oog, uit het hart

Zodra iemand vertrokken of verdwenen is wordt hij vaak vergeten.

Uitstel is geen afstel

Als je iets dat je moet doen uitstelt wil dat niet zeggen dat je het niet meer hoeft te doen.

Uilen broeden uilen

Kinderen lijken vaak veel op hun ouders.

Verandering van spijs doet eten

Door zo nu en dan eens iets anders te eten dan anders, behoudt je je eetlust.

Ver van je goed, dichtbij je schade

Door er persoonlijk op toe te zien waarborg je dat iets dat moet gebeuren ook daadwerkelijk gebeurt. Als je dat niet doet, gebeurt het dus waarschijnlijk ook niet.

Veel herhaalde kapkens vellen grote bomen

Door flink door te werken kun je uiteindelijk een hoop bereiken.

Vieze varkens worden niet vet

Kinderen die niet veel lusten of kieskeurig zijn worden niet dik.

Veel varkens maken de spoeling dun

Als je iets moet delen met veel mensen, krijg je weinig.

Vreemde ogen dwingen best

Invloed van vreemde mensen op kinderen is meestal groter dan de invloed van hun eigen ouders.

Van nul en gener waarde

Iets dat van totaal geen waarde is.

Van twee kwaden moet men de beste kiezen

Als je gedwongen moet kiezen tussen twee vervelende dingen, kies je de beste.

Veel koks bederven de brij

Je laat iets liever doen door iemand die er gespecialiseerd in is dan door gewoon iemand.

Vele kleintjes maken één groot

Alle kleine beetjes helpen.

Van dik hout zaagt men planken

Wie het breed heeft laat het breed hangen.

Veel honden zijn de hazen dood

Voor overmacht moet je wijken.

Waar het hart vol van is, stroomt de mond van over

Je praat graag over dingen waar je in je hart en hoofd veel mee bezig bent.

Waar hout gehakt wordt, vallen spaanders

Het één kan zonder het ander niet bestaan, is een gevolg van het ander.

Wiens brood men eet, diens woord men spreekt

Je kiest partij voor degene waar je afhankelijk van bent.

Wie boter op zijn hoofd heeft moet uit de zon blijven

Wie lijdt aan een ziekte of gebrek moet daar niet iemand anders de schuld van geven.

Wie a zegt moet ook b zeggen

Je moet verder gaan met waar je aan begonnen bent.

Wie een hond wil slaan, vindt licht een stok

Als je kwaad wilt doen vind je altijd wel een reden om dat te doen.

Waar niets is verliest de keizer zijn recht

Iemand die niets heeft, daar kun je ook niets op verhalen.

Wie zijn neus schendt schendt zijn aangezicht

Als je van je nabestaanden kwaad spreekt, spreek je ook schande van jezelf.

Wat het oog niet ziet, deert het hart niet

Wat je niet ziet, en waar je dus geen weet van hebt, daar maak je je ook niet druk om.

Wie luistert aan de wand, hoort zijn eigen schand

Als je stiekem een gesprek afluistert hoor je vaak dat je zelf het onderwerp van gesprek bent.