Zuid-Afrikaans, een erkende taal

Je stapt op Schiphol in het vliegtuig en na een halve dag sta je al in Kaapstad. Je zit op het zuidelijk halfrond, het is warm, het is interessant en je kan gewoon Nederlands spreken. Zo ver van huis maar je kan elkaar verstaan. De Zuid-Afrikaanse taal is niet alleen eenvoudig Nederlands maar is ook vaak komisch eenvoudig.

Zuid-Afrikaans voor iedereen

Het Zuid-Afrikaans is een officiële taal en wordt gesproken in Zuid-Afrika en Namibië. In Zuid-Afrika is het na de talen: Zoeloe en Xhosa de meest gesproken taal. Vaak wordt gedacht dat het de taal is die door de blanken wordt gesproken in het door apartheid geteisterde land. Dat is zeker niet het geval want de taal wordt zowel door de zwarten als door de blanken gesproken. Van de ruim 6 miljoen mensen die de taal spreken alsmede de 13 miljoen mensen, die Zuid-Afrikaans als tweede taal beheersen bestaat meer dan de helft uit zwarten. Daarmee wordt het fabeltje dat het Zuid-Afrikaans de taal is van de blanke onderdrukkers de wereld uit geholpen.

Het ontstaan van de Zuid-Afrikaanse taal

De taal werd in de 17e eeuw geïntroduceerd toen de Oost Indische Compagnie op Kaap de Goede Hoop, het uiterst zuidelijke punt van het continent Afrika, een nederzetting bouwde om de schepen, die van Nederland op weg waren naar de Oost te kunnen bevoorraden. Nederlandse boeren vestigden zich in Zuid-Afrika en hun taal werd beïnvloed door dat van vele andere buitenlanders die hier kwamen zoals de Vlamingen, de Fransen, de Engelsen en de Maleisiërs. Het oorspronkelijke Nederlanders veranderde langzaam doordat de taal vereenvoudigde, zozeer zelfs dat men rond 1740 niet meer over Nederlands sprak maar over de nieuwe taal Zuid-Afrikaans.

Alfabet en werkwoordsvormen

Het alfabet zoals dat wordt gebruikt is nog zoals wij dat gebruiken maar de letter “c” wordt in de regel geschreven als een “k”. De letter “z” wordt geschreven en gesproken als een “s” terwijl de letter “ij” vaak wordt geschreven als de “i” of “y”. Ook gebruikt men een dubbele ontkenning door aan het einde van de zin het woord: “nie”, nog eens te herhalen. Werkwoord uitgangen zijn ook vereenvoudigd en het is alleen de stam van het werkwoord die voor alle verschillende persoonlijke voornaamwoorden gebruikt wordt. Als voorbeeld het werkwoord “lopen”. In het Zuid-Afrikaans is het dus: “ik loop, jij loop, hij loop, wij loop, jullie loop, zij loop.” In feite is dit natuurlijk niet juist omdat de persoonlijke voornaamwoorden in het Zuid-Afrikaans ook afwijken en het zou dus moeten zijn:
“ek loop, jy loop, hy loop, ons loop, jullie loop en hulle loop”.

Zo zijn er meerdere afwijkingen en bijzonderheden in de taal maar het is tegenwoordig geen probleem om zelfs hier in Nederland een cursus Zuid-Afrikaans te doen. Je kan je afvragen in hoeverre het nodig is want zolang er rustig gesproken wordt is het Zuid-Afrikaans best te begrijpen en omgekeerd wordt je ook verstaan zolang je maar rustig spreekt. Het Zuid-Afrikaans is niet alleen eenvoudig Nederlands maar vaak komisch eenvoudig, hetgeen zal blijken als je een Zuid-Afrikaans tijdschrift op de kop tikt dan wel enige tijd in dit mooie land verblijft. Vooral hun woordenkeus is soms grappig en kijk maar eens hoe simpel maar toch logisch zij een voorwerp omschrijven.

Enkele voorbeelden

• een panty is een kousenbroekie
• een tanga is een amperbroekie
• een lift is een hysbak
• een couveuse is een bababroeikassie
• chips is aardappelskyfies
• een giraffe is een kameelpeerd
• een kameleon is verkleurmannetjie
• een tankstation is een vulstasie
• een afvalzakje is een rommelsakkie

Zo kan nog een hele tijd worden doorgaan. Nog een voorbeeld van die dubbele ontkenning:
Als men vraagt om in de winkel niet te roken dan ziet dat er als volgt uit:
“Moet asseblief nie in die winkel rook nie.” en als ze bij een “vulstasie” geen cheques accepteren dan staat dat duidelijk aangegeven: “Ons aanvaar geen tjeks nie”.

Feit is dus dat je gewoon begrijpt wat er staat en als je een bank binnen gaat dan staat er voor ons Nederlanders wel een heel vreemd verzoek aan de ingang. “Voor U bank binne gaan plaas U vuurwapen in veilige bewarings loket”.

Hilariteit in een gebruiksaanwijzing

Dat men nietsvermoedend aanstoot zou kunnen geven, is ook een mogelijkheid. Een voorbeeld daarvan is de gebruiksaanwijzing voor het inbrengen van een tampon. Een voorwerp dat je nodig hebt en dus ook in het buitenland wel eens moet kopen en op die manier kom je niets vermoedend aan dergelijke “literatuur”. Het kan zelfs wat vrouwonvriendelijk klinken. Eén blokje uit de Zuid-Afrikaanse gebruiksaanwijzing:

Hoe plaas ek ’n tampon

1. Was jou hande deeglik skoon
2. Om die tampon oop te maak, hou die ronde punt van die tampon in een hand en verwyder die skeurstrokie in die middel. Verwyder dan, die sellofaan aan die punt met die toutjie.
3. Trek die toutjie; maak seker dat die puntjie van die toutjie saamgeknoop is en gee dit ’n plukkie om seker te maak dat die toutjie stewig vassit. Plaas jou vinger op die punt van die tampon met die toutjie en verwyder die boonsie sellofaanomhulsel
4. Ontspan en sorg dat jy in ’n gemaklike posisie is, bv sit oor die toilet, staan met een voet op die toiletsitplek of hurk. Indien jy ’n tampon vir die eerste keer gebruik, doen dit wanneer jij sterk vloei - die tampon sal makliker in die vagina inpas omdat die vagina dan vogtig is
5. Gebruik jou ander hand om die voue van die vel rondom die vagina oop te trek. Druk die tampon met jou wysvinger heeltemal in die vagina – opwaarts en sgiertoe na jou kruis. Druk jou hele vinger in – die tampon kan nie verlore raak nie want die opening aan die bokant van die vagina in die baarmoeder is so klein soos ’n speldekop. Die toutjie sal buiten die vagina hang, gereed vir verwydering.
6. Was jou hande.

Het Zuid-Afrikaans is voor ons dus zeker goed leesbaar en misschien met wat meer moeite ook te verstaan. Het geeft een extra impuls om voor dit land te kiezen als vakantieland want in vele opzichten heeft Zuid-Afrika veel te bieden. Een prettige vakantie gewenst voor als je met je huurauto door het land reist. Kijk wel uit voor de vele 'spoedlokvalle'.