Tweetalig Ierland

Vraag je iemand welke taal er in het groene Ierland gesproken wordt, dan is de kans groot dat deze ondervraagde zal zeggen: Engels. Dit is natuurlijk waar, maar wat maar weinig mensen weten is dat Ierland officieel tweetalig is. Deze tweede taal dreigt wat in de vergetelheid te raken. Vandaar dat er Ierland in grote mate geprobeerd wordt het spreken van de taal te promoten. Hier wil ik een steentje aan bij dragen in dit artikel over het Iers.

Wat voor een taal is het Iers?

Het Iers is een Keltische talen. De Keltische taalfamilie bevat behalve Iers nog de volgende talen:

• Iers
• Schots
• Manx
• Welsh
• Cornish
• Bretons

Al deze talen dreigen uit te sterven al ser niet iets gedaan wordt om ze te promoten. Dreigen is in het geval van het Cornish en het Manx niet het juiste woord: deze twee zijn reeds uitgestorven. Het uitsterven van deze talen hebben de pogingen de andere vier te laten leven vergroot. Dit resulteerde onder andere in het benoemen van het Iers tot een officiële EU taal in 2007.

De geschiedenis van het Iers

De eerste vormen van het Iers, in het Iers bekend als Gaeilge, worden primitief-Iers genoemd. Over dit is Iers is vrij weinig bekend. Wat men er van weet is dat het geschreven werd in het zogenaamde Ogham schrift. Dit is een schrift dat nog het meeste lijkt op schuine streepjes.

Vanaf de zesde eeuw na Christus werd het Latijnse schrift gebruikt. De taal heet nu Oud-Iers. Het Oud-Iers is vooral terug te vinden in aantekeningen bij Latijnse geschriften die gevonden zijn in de vele kloosters die verspreid in Ierland stonden.

Na het Oud-Iers volgde het Middel-Iers. Hierin werd redelijk veel literatuur geschreven maar pas echt veel literatuur is geschreven in het Vroeg Modern Iers. In de achtiende eeuw vond er een catastrofe plaats voor de Ierse taal. De Engelsen namen Ierland in en het land werd geteisterd door grote hongersnoden. Hierbij stierven vele boeren. Juist deze bevolkingslaag was het Iers goed machtig. Zo raakt het Iers meer en meer op de achtergrond.

Aan het einde van de negentiende eeuw besloot men dat dit niet langer kon. De taal mocht niet uitsterven. Daarom werd de Gaelic Revival beweging opgericht.

Iers in Ierland

Iers in de maatschappij

Nog steeds is het zo dat het Iers de minder gesproken officiële taal is in Ierland. Men probeert echter de taal zoveel mogelijk te promoten opdat hij weer volop gesproken wordt. Zo zal je in Ierland altijd tweetalige bordjes zien en het vak Iers op school is verplicht. Ook is het mogelijk examens in het Iers te maken. Bij sommige vakken krijg je hier zelfs een bonus voor. Zo wordt er geprobeerd het aantrekkelijker te maken voor studenten hun Iers bij te houden. Tegenwoordig zijn de scholen die alles in het Iers doceren steeds populairder, een teken dat het Iers weer populairder wordt.

Gaeltacht

Van oudsher zijn er streken in Ierland waar volop Iers gesproken wordt. Dit zijn de zogenaamde Gaeltacht gebieden. Deze gebieden liggen vooral in de counties Galway, Kerry, Mayo, Cork en Donegal. Iers in deze streken de eerste taal, het zou zomaar kunnen zijn dat er daar ook geen goed engels gesproken wordt.

Iers op de tv

Ook het medium tv draagt haar steentje bij bij de heropleving van het Iers. Er is een Ierse televisiezender genaamd TG4. Deze zender zend alles in het Iers uit, van het nieuws tot soaps. De Ierse soap Ros na Rún is zeer populair op het eiland en de jeugdseries Aifric en Seacht doen het goed. Seacht wordt zelfs door de BBC uitgezonden.

De zender RTÉ heeft ook haar best gedaan het Iers te promoten door een aantal filmpjes te maken waarin de Ieren belachelijk werden gemaakt omdat ze geen Iers spraken. Deze filmpjes deden het redelijk goed, vooral het filmpje: Yu ming is ainm dom ( mijn naam is Yu ming) werd grappig gevonden.

Ierstalige muziek

Sinds de Ierse Folkband Clannad begonnen is met het zingen in hun moedertaal Iers, zijn steeds meer Ierse artiesten Iers gaan zingen. Van Enya, Sinead O’Connor tot de steeds bekender wordende Cara Dillon en Luan Parle. Allen nemen nummers op in het Iers.

De Ierse taal

In Ierland worden verschillende dialecten van het Iers gesproken. Het verschil tussen deze dialecten is aanzienlijk. De grootse dialecten zijn het Munster Iers, het Connaght Iers en het Ulster Iers. Vooral het Ulster Iers doet sterk denken aan het schots. Over het algemeen wordt Munster Iers gezien als het algemene Iers.

Voorbeelden van het Iers

Veel mensen schijnen te denken dat het Iers erg doet denken aan het engels. Het tegendeel is waar. Hieronder volgen een aantal standaard zinnen in het Iers om dat te laten zien. Meer zal volgen in een artikel dat daarvoor is bestemd.

Hoe gaat het?
Cad é mar atá tú? ( Kadjee mar ateh toe ?) Ulster Iers
Conas atá tú ? ( Konnuss ateh toe?) Munster Iers

Het gaat goed
Tá mé go maith ( Teh mee go mai)

Mijn naam is Niamh
Niamh is ainm dom/ Is mise Niamh ( Niav is anam dom/ Is misje Niav)

Ik woon in Cork
Tá mé i mo chonai i gCorcaigh (Teh mee ie mo gonie ie Gorke)