Latijns-Amerikaanse weetjes

Met uitzondering van Brazilie wordt in vrijwel geheel Latijns-Amerika Spaans gesproken. De verschillen tussen het Spaans in Spanje en het Spaans in Latijns-Amerika hebben invloed op de uitspraak en intonatie, maar vooral op de woordenschat. Deze zogenaamde 'americanismos' hebben vaak betrekking op de Latijns-Amerikaanse cultuur, zoals 'gaucho', de ruiter die over de prarie zwerft, de alom bekende 'poncho' en ''asado', die in Argentinie en Uruguaay veel meer is dan zomaar een barbecue.

Nuestra Señora Santa María del Buen Aire

Het gebied Río de la Plata, dat in 1516 zo werd genoemd na de verovering van Juan Díaz de Solís, is tegenwoordig onderdeel van Argentinie, Paraguay en Uruguay. De jaren erna zouden meerdere ontdekkingsreizigers de Río de la Plata aandoen, zoals Fernando de Magallanes en de Engelsman van Italiaanse afkomst Caboto.
Aan de monding van de Río de la Plata werd in 1536 door de Spanjaard Pedro de Mendoza de stad Nuestra Señora Santa María del Buen Aire gesticht, het huidige Buenos Aires, de hoofdstad van Argentinie.

Tango

Aan het einde van de negentiende eeuw is de tango in Buenos Aires ontstaan. Het was toen niet meer dan een manier van dansen op muziek. Aanvankelijk werd de tango vertolkt door muziekgroepjes die alleen viool, fluit en gitaar speelden. Pas later werd de fluit geleidelijk vervangen door de bandoneon. De tango heeft een merkwaardige reis afgelegd tussen het nieuwe en oude continent met een beslissende tussenstop in Parijs. Van daaruit verspreidde de tango zich al snel over heel Europa.

Durazno

In Latijns-Amerika komen verschillende soorten duraznos (perziken) voor: witte, gele, geelwitte, het soort dat makkelijk in twee stukken uiteenvalt, abrikozen en nectarines. Wat ze allemaal gemeen hebben is dat ze mierzoet zijn en heerlijk ruiken. De in het wild groeiende duraznos aan de monding van de rivier Paraná zijn in Buenos Aires zeer populair. De oogst is zo overvloedig dat er ter plekke in distilleerketels perzikbrandewijn van wordt gemaakt - de zogenaamde agua de Noyó, die als een van de beste likeuren wordt beschouwd.

Mestizos

Aan het eind van de zestiende eeuw kwamen er vrouwen en mannen die indiaan noch Spanjaard waren. Dit was de eerste generatie mestizos (mestiezen), die over het algemeen de kinderen waren van aristocratische indiaanse vrouwen. De mestizos verkeerden in een moeilijke positie: als zij zich als een indiaan gedroegen wantrouwden de Spanjaarden hen, gedroegen zij zich als Spanjaard dan namen de indianen die houding aan. Dus namen ze een anonieme houding aan die jodedera (getreiter) werd genoemd.Zo werden de mestizos mensen die overal de spot mee dreven, het leven licht opnamen en geen normen en waarden accepteerden.

Hijo de...

De uitdrukking hijo de puta wordt in het Spaans veelvuldig gebruikt in de betekenis van klootzak, hufter, klerenlijer, hoerenjong... Ook in Latijns-Amerika en met name in Mexico, worden samenstellingen met hijo gebruikt als scheldwoorden. Enkele voorbeelden zijn: hijo de la chingada, hijo de la guayaba, hijo de la mañana, hijo de la pelona en hijo de maíz.

Pisco

Een Peruaanse drank bij uitstek is de brandewijn pisco. Deze wordt gemaakt van een druif uit de valleien van de kust van Lima tot Nazca en die van Moquegua en Tacna. Al sinds de verovering wordt er in Peru pisco grmaakt, die zijn naam te danken heeft aan de haven van Pisco waar de brandewijn wordt verscheept. Er zijn vier hoofdsoorten: pisco; pisco puro; pisco aromático, pisco verde en pisco acholado.

Mate

Mate, ook wel yerba mate genoemd is een theeachtige drank die met name in Paraguay, Argentinie, Uruguay en het zuiden van Brazilie zeer populair is. De naam mate is afkomstig van het Quechuawoord matí dat pompoen betekent. Mate wordt gemaakt van gedroogde bladeren van de Ilex paraguensis-boom. Het is een stimulerende drank, groen van kleur en het bevat cafeine en looizuur. Mate is minder scherp dan thee.

Gaucho

De gaucho behoort niet tot een etnische groep maar is een ruiter die over de prairie zweft rond het gebied van Río de la Plata. De eerste gaucho's ontstonden in de Banda Oriental in de loop van de achttiende eeuw.
Het woord gaucho is afkomstig van de Quechua-uitdrukking huacha, dat wil zeggen: wees of zwerver. De Spaanse kolonisten veranderden de term. Zij noemde de wezen guachos en de zwervers gauchos.

Asado

De Argentijnse en Uruguayaanse asado is niet zomaar een barbecue maar een ingewikkeld ritueel dat zeer serieus wordt opgevat. Van het rund - en soms van het varken - worden verschillende stukken, zoals de lende maar ook de ingewanden op een vuur geroosterd. Belangrijk is dat het vlees niet te snel wordt gebraden waardoor het vanbinnen niet goed gaar wordt. Het is ook een sociaal gebeuren waarbij degene die de kunst van het grillen verstaat zich welhaast een reincarnatie van de gaucho voelt.

Pulque

In de negentiende en begin twintigste eeuw was voor veel Mexicanen - arm, rijk, jong en oud - pulque een favoriete drank. Zij werd in de huiselijk kring gedronken, in familierestaurants en in pulquerías. In de jaren twintig oordeelde de regering dat pulque, dat van gefermenteerde agavesap wordt gemaakt, verloedering in de hand werkte. Als alternatief werd bier voorgesteld, dat in die tijd niet als een alcoholische drank werd beschouwd. De strijd tegen de pulque heeft succes gehad. In de grote steden is het nog amper te krijgen; op het platteland wordt het nog regelmatig gedronken.

Chicha

Al bij hun eerste contacten in het Caribisch Gebied kwamen de veroveraars maisbier tegen, dat in de Andes sora werd genoemd. Ze waren zo onder de indruk van deze drank dat ze het de Antilliaanse naam chicha gaven.
In Peru worden behalve chicha de jorá - de speciaal hiervoor bereide mais - ook chichas gemaakt van maní (pinda) en molle (soort vrucht).

Gil

Dwaas, onnozel, idioot, belachelijk, stom en soortgelijke woorden kunnen in Latijns-Amerika - en in sommige delen van Spanje - worden vertaald met gil. Woorden van dezelfde familie zijn: gilando, gilar, gilena, gilete, gilí, gilito, giliflautas, giligaitas, gilipichas, gilipijas, gilipollada, gilipollas, gilipollez, gilipuertas enz., en hebben afhankelijk van de landen waar ze worden gebruikt een volkse, vulgaire of grove betekenis.

Pendejo

De letterlijke vertaling van pendejo is: schaamhaar. Informeel wordt het gebruikt in de betekenis van: lafbek, schijtluis. Maar in Latijns-Amerika heeft het vaak een andere gevoelswaarde, zoals in Chili en Argentinie. Daar wordt er een kind of tiener mee aangeduid, en in ongunstige betekenis een kinderachtig persoon. In Costa Rica is een pendejo een stuntel. In Ecuador een schuchter iemand. In Mexico, Puerto Rico, Venezuela, Guatemala en Honduras is een pendejo een idioot. In Puerto Rico is het overigens een nogal grof scheldwood. De betekenis van pendejo in Paraguay is jongen of verloofde en in Peru wordt het gebruikt voor een vrouw die ontrouw is of seksueel nogal losbandig.

Poncho

De Zuid-Amerikaanse poncho is alom bekend. De vierkante wollen deken, met in het midden een gat om het hoofd door te steken, hangt meestal tot iets over het middel. In Argentinie wordt ook een kortere poncho gedragen, de poncho poyo, gemaakt van dikke, gefriseerde stof. De poncho wordt in Colombia en Venezuela ook ruana genoemd en in Guatemala en Mexico sarape.
Poncho is in Mexico bovendien het verkleinwoord van de jongensnaam Alfonso.

Meer weten over Spaans in Latijns-Amerika?
http://kunst-en-cultuur.infonu.nl/taal/48217-het-spaans-in-latijns-amerika.html
http://kunst-en-cultuur.infonu.nl/taal/48221-americanismos-woordenschat-van-latijns-amerika.html