Het anagram in de literatuur

Het eeuwenoude anagram lijkt de laatste decennia steeds populairder te worden in de literatuur: het komt voor in de Harry Potter-boeken, en in de Da Vinci Code.

Wat is een anagram?

In een anagram worden de letters uit een woord of zin op een andere manier op een rijtje gezet, waardoor er een nieuw woord (of zin) ontstaat. ‘Ana’ is Grieks voor ‘her’.

Voorbeelden:

• Speelkaart – spreektaal
• Erasmus – masseur
• theoloog – oogholte
• stopwatch – wachtpost
• grondzeil - zoldering
• poolster - terloops
• beeldroman - ombladeren
• Hannover - Avenhorn

Voor sommigen is het een sport om van de naam van een bekend persoon een anagram te maken dat iets zegt over die persoon. Voorbeelden hiervan:

• Koning Albert - ’n granietblok
• Leo Tindemans - toen leidsman
• Moeder Teresa – armoede eerst
• A. Hitler – the Liar

Anagram als pseudoniem

Soms worden anagrammen gebruikt als pseudoniem: een naam die door een kunstenaar wordt bedacht als ‘schuilnaam.’ De schrijver/dichter Gerrit Komrij gebruikte het pseudoniem Griet Rijmrok.

Anagrammen in de literatuur

Nostradamus, de ziener uit de 16e eeuw, gebruikte al graag anagrammen. In De Centuriën, een boek vol voorspellingen, gebruikt Nostradamus een mengeling van woordspelingen en anagrammen. ‘Paris’ wordt bijvoorbeeld ‘Ripas.’

In De Da Vinci Code zorgt schrijver Dan Brown ervoor dat alleen de held slim genoeg is om de anagrammen op te lossen. De anagrammen Leonardo da Vinci: o draconian devil, en The Mona Lisa: oh lame Saint, zijn raadsels die de hoofdpersoon mag oplossen voordat hij het grote mysterie kan ontrafelen.

Ook J.K. Rowling maakt in haar Harry Potter-boeken gebruik van anagrammen. Zo gebruikt de slechterik Voldemort (wiens naam niet genoemd mag worden) de naam Tom Marvolo Riddle, anagram voor ‘ I am lord Voldemort.’ In de Nederlandse vertaling werd dit: Marten Asmodom Vilijn: Mijn naam is Voldemort.
In Nederlandstalige literatuur is Paul van Loon liefhebber van het gebruik van anagrammen. In zijn serie jeugdboeken ‘De Griezelbus’ wil de elfjarige P. Onnoval graag schrijver worden. Ook komt in deze reeks Ferluci voor, een mooi anagram van Lucifer, het Kwaad.