Tzumprijs voor de beste literaire zin

Sinds 2002 bestaat de 'Tzumprijs voor de beste literaire zin'. De organisatoren noemen deze prijs 'de kleinste literaire prijs van Nederland', gezien het kleine geldbedrag dat de winnende auteur krijgt: een euro voor ieder woord in de winnende zin. Welke schrijvers en welke zinnen hebben deze prijs in de loop der jaren gewonnen?

Hoe wordt de winnaar gekozen?

Lezers kunnen via de website van Tzum zinnen nomineren voor deze prijs. Vervolgens wordt door de redactie van Tzum beslist wat de mooiste zin van het jaar is. Aan deze wedstrijd mogen overigens alleen zinnen meedoen van Nederlandstalige auteurs, dus geen vertaalde zinnen. De zinnen moeten afkomstig zijn van een 'prozawerk' dat in boekvorm gepubliceerd is bij een uitgeverij (zinnen uit boeken die in eigen beheer zijn uitgegeven, mogen dus niet meedoen aan deze literaire prijs).

Tzum

Tzum was een literair tijdschrift waarvan in 1998 het eerste nummer verscheen. In die beginperiode werd het tijdschrift uitgegeven door 'Frysk en Frij', een uitgeverij uit Leeuwarden. Op een gegeven moment ontstond er echter een conflict tussen die uitgeverij en de redactie, wat uiteindelijk tot een breuk leidde. Vervolgens werd in Groningen Uitgeverij de Kleine Uil opgericht door Peter ten Hoor, met als hoofddoel om het tijdschrift Tzum voort te kunnen laten bestaan. Nadat er jaren later overigens een einde aan het tijdschrift Tzum kwam, bleef Uitgeverij de Kleine Uil gewoon bestaan. De uitgeverij die ooit alleen maar als doel had om Tzum voort te laten bestaan, was inmiddels uitgegroeid tot een veelzijdige uitgeverij, die onder meer succesvol was met een literaire wandelgids en een schoolboek voor literatuurlessen.

Tzum verscheen vier maal per jaar. De hoofdredacteur was oorspronkelijk Coen Peppelenbos. Vanaf 2009 was Roos Custers de hoofdredacteur. Een bekende schrijver die veelvuldig aan dit tijdschrift meewerkte was Arthur Japin. In 2011 kwam er een einde aan het papieren tijdschrift Tzum. Op het internet werd Tzum wel voortgezet. Na het overlijden van het papieren tijdschrift is men met extra veel intensiteit aan de slag gegaan met de website van Tzum en deze is op den duur uitgegroeid tot één van de bekendste literaire weblogs van Nederland. Het weblog Tzum nam dus ook de organisatie van de Tzumprijs over van het overleden tijdschrift.

De hoofdredacteur van het weblog Tzum is Coen Peppelenbos (die tot 2009 ook hoofdredacteur was van het gelijknamige tijdschrift). Bekende medewerkers zijn onder meer Jan Glas, L.H. Wiener en Guus Bauer.

Geldbedrag

De winnaar van de Tzum-prijs krijgt een bokaal plus een symbolisch geldbedrag (het aantal woorden waaruit de zin bestaat, is het aantal euro's dat de winnaar krijgt). De Tzumprijs-winnaar die tot nu toe de langste zin had, was L.H. Wiener. Hij won in 2012 met een zin die 99 woorden lang is en hij kreeg dus 99 euro.

Polemiek

De Tzum-prijs zorgt eigenlijk bijna ieder jaar voor heftige discussies in de literaire wereld en op het internet. Bij de winnende zin van Mortier waren er bijvoorbeeld felle voorstanders die het een prachtige zin vonden, maar ook felle tegenstanders, die de zin juist lelijk vonden omdat deze te geforceerd, te gekunsteld en te hoogdravend zou zijn. Eén belangrijk doel wordt dus onbetwistbaar door de Tzumprijs bereikt: het zorgt jaarlijks voor grote polemieken over de vraag 'wat is een mooie zin?'

Overzicht: winnaars van de Tzumprijs voor de beste zin van het jaar

Hieronder vindt u een overzicht van de zinnen die de afgelopen jaren door de redactie van Tzum gekozen werden tot mooiste zin. Dit overzicht wordt jaarlijks bijgewerkt.

2019

'Ik lijk op een houtworm die na een verkeerde beweging ruggelings uit het dak van de Oude Kerk in Amsterdam valt: in het vallen ontvouwen de kruisribben zich aan hem tot een lang omgekeerd schip, terwijl hij daarvoor niet wist dat er meer bestond dan het stuk plank waarin hij en zijn voorvaderen zwoegden voor hun dagelijks brood.'

• Boek: Een kreet is de ramp niet
• Auteur: Tonnus Oosterhoff

2018

'Zou deze stad op een andere breedtegraad liggen, in een ander landschap, met een andere stand van de zon, zonder de ellenlange grijze maanden van regen, mist en grauwheid, niet op deze schrale moerasgrond staan, in de bodem waarvan de botten liggen van de ontelbare stakkers die hun leven bij de bouw ervan hebben gelaten, maar op een rots, te midden van fraaie glooiende heuvels, met de zwartinkten silhouetten van olijfbomen en cipressen, dan zou Sint-Petersburg met zijn grande armée van mintgroene, zachtroze, bosbesrode en geel gesausde pleisterwerkgevels Florence met gemak naar de kroon steken.'

• Boek: Tsjaikovskistraat 40
• Auteur: Pieter Waterdrinker

2017

'Mijn ouders zijn nooit pilaarbijters geweest, vooral mijn vader had enkel minachting voor al die lijkbidders in een kerk die devoot met hun handen boven de lakens sliepen en die de soutanedrager achter het altaar beschouwden als hun genadeloze gids in de zoölogie van de lusten.'

• Boek: Wil
• Auteur: Jeroen Olyslaegers

2016

'Ze ging naar bed met jongens op de manier waarop ze vroeger boeken las: omdat ze het gevoel had dat het van haar werd verwacht, niet omdat ze er zelf veel bijzonders van verwachtte.'

• Boek: Liefde bij wijze van spreken
• Auteur: Yves Petry

2015

'Jouw kapsel, voor zover dat nog een kapsel mocht worden genoemd, had veel weg van zo'n in die dagen in zwang rakende ecologische tuin, waarin elke menselijke ingreep als een misdaad tegen de natuur werd beschouwd.'

• Boek: Kaddisj voor een kut
• Auteur: Dimitri Verhulst

2014

'Het was het witte uur na het middagmaal, de blanke pagina waarop hooguit iets met potlood wordt gekriebeld in geheimschrift, iets om onmiddellijk weer uit te gummen zodra de rolluiken omhoog worden getrokken en het leven opnieuw zwart op wit een aanvang neemt met bonnetjes, bestellingen en bezwaarschriften.'

• Boek: La Superba
• Auteur: Ilja Leonard Pfeijffer

2013

'Het was dinsdagavond kwart voor acht en een van de laatste dagen van oktober in het roemruchte stervensjaar van de gulden, dat schitterende, harde betaalmiddel met zijn waaier van kleurige biljetten als de staart van een paradijsvogel, dat met goedvinden van de kroon door de directeur van De Nederlandsche Bank verkwanseld werd voor een grauwe eenheidsmunt waar er al zoveel van zijn en die de ‘euro’ wordt genoemd.'

• Boek: Het boek Ont
• Auteur: Anton Valens

2012

'Ik zou mijn moeder nog wel eens in die dikke Velsense vissersneus van haar willen knijpen, een neus die van geen ophouden wist, in tegenstelling tot mijn moeders nieren, die het begaven onder de druk van alle medicijnen – nu ja, niet echt knijpen, want een beetje zoon die knijpt zijn moeder niet, die eert het wijf dat moeder heet, maar die dikke kokkerd van een gok van haar, dus, tussen mijn wijs- en middelvinger en duim pakken, zoals ik vroeger vaak deed, om te plagen, als een soortement van liefkneuzing, dat zou ik graag nog eens een keertje doen.'

• Boek: Shanghai Massage
• Auteur: L.H. Wiener

2011

'Hij was verpieterd op de kamer die hij huurde bij zijn oudtante in Overvecht, een buitenwijk met asbestflats, ‘dreven’ in plaats van ’straten’, en een eigen station met twee sporen om op te gaan liggen.'

• Boek: Bonita Avenue
• Auteur: Peter Buwalda

2010

'Vijftien jaar had de badkamer met de caravanafmetingen probleemloos dienstgedaan, de sporadisch gekneusde knie niet te na gesproken van wie zich, zijn toilet makend of zich scherend voor het lavabootje, te bruusk omdraaide en aan den lijve moest ervaren hoe gering de speling was gebleven tussen rand en wand.'

• Boek: Sprakeloos
• Auteur: Tom Lanoye

2009

'Ik volg de cadans van mijn handschrift en zoek naar de in letters gestolde, kwezelachtige wellust van het meisje dat ik ooit geweest moet zijn, het wicht dat op de drempel van haar adolescentie haar schriftuur even strak aantrok als de dunne lederen veters waarmee ze haar laarsjes dichtreeg – hoe ze het vlees van het woord in de baleinen van de zinsbouw dwong, tot haar eigen lijf vol striemen stond en ze naar uitbraak verlangde.'

• Boek: Godenslaap
• Auteur: Erwin Mortier

2008

'Misschien had het mes gebloosd omdat een hand het dwong in het geniep te doden, in het donker achter jaspanden, die zelfs de bloedblos nog aan het oog onttrokken.'

• Boek: Mim
• Auteur: A.F.Th. van der Heijden

2007

'Al stond in het centrum van het huis een kachel als uit de machinekamer van een stoomschip en stortte ik deze vol kolen en hout uit het bos, ze verspreidde geen warmte, – zoals er ook van mij, volgestort met het witte water van de firma Bols, niet echt meer iets constructiefs uitging.'

• Boek: In het midden van de reis door mijn leven
• Auteur: Jeroen Brouwers

2006

'De knalpijpen glansden als bazuinen, de wereld leek te verschroeien in allesverzengend lawaai wanneer de jongens het gaspedaal intrapten met de koppeling in, alleen om te laten weten dat ze bestonden, zodat níemand daaraan zou twijfelen, want wat niet weerkaatst, bestaat niet.'

• Boek: Joe Speedboot
• Auteur: Tommy Wieringa

2005

'Trekt ie daaropvervolgends z’n broek naar omlaag, gaat met die harige aars van hem boven de chili hangen en zet ie me daar toch z’n dikke darm open dat Noach kon fluiten naar berg Ararat.'

• Boek: Ilja Leonard Pfeijffer
• Auteur: Het Grote Baggerboek

2004

'Oom Bram was een hartstochtelijk fietser en maakte eens per jaar een busreis met de senioren van het waterleidingbedrijf, dus je kon onmogelijk beweren dat zijn blikveld beperkt was.'

• Boek: Met de hele familie en Koen
• Auteur: Stijn Aerden

2003

'Wij mochten op vrije zaterdagmiddagen bij louche verkopers minachtend tegen de banden schoppen, terwijl mijn vader onder de motorkap keek of de problemen die zich zouden kunnen voordoen met touw waren op te lossen.'

• Boek: 100% chemie
• Auteur: Doeschka Meijsing

2002

'Soms had ze er toch een beetje spijt van dat ze geen feng-shui, tai chi, macrobiotiek of biseksualiteit gekozen had voor haar spirituele groei.'

• Boek: Poes poes poes
• Auteur: Paul Mennes