Het Latijns alfabet, ontdek het van A tot Z!

Het Latijns alfabet is het alfabet dat door vrijwel alle bevolkingsgroepen, gebruikt wordt. Aangezien wij in het westen wonen maken het Nederlands en het Vlaams dan ook gebruik van het Latijns alfabet. Hoewel onze taal niet gebaseerd is op het Latijn, zijn de letters van het Latijns alfabet wel exact hetzelfde als die van ons. Daarom is het interessant voor ons westerlingen te weten hoe de geschiedenis van het Latijns alfabet in elkaar zit, een overzicht.

In dit artikel

• De beginselen, het klassiek Latijns alfabet voor Christus
• De verdere ontwikkeling van het Latijn na Christus.
• Ontwikkeling van nieuwe talen uit het Latijn in de Middeleeuwen.
• Overzicht van het huidige Latijnse alfabet en betekenis van de letters.

De beginselen, het klassiek Latijns alfabet voor Christus

De allereerste Latijnse teksten die men gevonden heeft dateren van minstens 700 jaar voor Christus, het gaat hier om pré-klassiek Latijn. De echtheid hiervan is echter omstreden en daarom wordt het klassiek Latijn als eerste echte Latijns alfabet gezien. Het klassiek Latijns alfabet is de voorloper van het huidige Latijn. Dit alfabet vierde zijn hoogdagen in de Romeinse Republiek in de eerste eeuw voor Christus, tijdens de Gouden eeuw van de Latijnse literatuur. In die tijd werd de grondslag voor in eerste instantie het huidige Latijn gelegd en vele honderden jaren later ook voor vele andere talen. Het klassiek Latijns alfabet is echter niet uit het niets ontstaan, de basis van het klassiek Latijns alfabet en dus ook het huidige kunnen we vinden in het Grieks alfabet.

De verdere ontwikkeling van het Latijn na Christus.

Tijdens de eerste eeuw na Christus wordt het Latijns alfabet gekenmerkt door de Zilveren eeuw van de Romeinse literatuur. Dit staat voor de wederopbloei van de Romeinse cultuur en vooral de literatuur. Hoewel de Latijnse taal hier nog erg veel geleek op het klassiek Latijns alfabet waren er al kleine afwijkingen te bespeuren. Tijdens de volgende drie eeuwen na Christus zou het Latijn zich pas echt verder ontwikkelen. Veel nieuwe thermen ontstonden, vooral dankzij de invloed van het Christendom en zijn Bijbel.

Ontwikkeling van nieuwe talen uit het Latijn in de Middeleeuwen.

Sinds de Middeleeuwen, zo'n 500 jaar na Christus, begon het Latijn zich te ontplooien en ontstonden er verschillende taalgroepen zoals de Romaanse talen waaruit veel later zich het Spaans, Frans, Italiaans etc. zouden ontstaan. Hoewel wij wel het Latijns alfabet gebruiken vloeit onze taal en andere Germaanse talen zoals Engels en Duits niet voort uit het Latijn. De Latijnse taal zelf bleef zich ontplooien met nieuwe woorden, ook uit Germaanse en Keltische talen. In deze tijd ontstonden ook nieuwe letters zoals de J, U en W.

Overzicht van het huidige Latijnse alfabet en betekenis van de letters.

Natuurlijk kent iedereen het huidige Latijnse alfabet, het is gewoon gelijk aan het onze. Misschien is het echter toch leuk om de betekenis achter deze letters te kennen:

• A: De eerste klinker van het Latijnse alfabet. De letter kent zijn oorsprong in de Griekse letter Alfa. Zijn vorm ontleent hij van de Joodse letter Aleph dat koe betekent. Wanneer je de letter A horizontaal spiegelt zie je met een beetje fantasie nog steeds de kop van een koe met haar horens.
• B: Een afgeleide van het Joodse alfabet waar de letter Beth heette, wat staat voor huis. In het Grieks alfabet noemt deze letter Beta en is ze hoekig, de Romeinen maakten één kant rond waaruit onze huidige B ontstond.
• C: Afkomstig van de Joodse letter Gimel die kameel betekend. Latijnse talen gebruiken voornamelijk C en geen K zoals het Latijn vroeger ook deed.
• D: Is afkomstig van het oude Egypte waar ze Deret heette, wat hand betekent omdat de letter op een hand lijkt. De Joden noemden de letter Dalet omdat ze vonden dat ze meer op een deur leek. Vervolgens gaven de Grieken de letter een nieuwe vorm in een driehoek waaruit de Romeinen mits een kleine aanpassing de huidige D maakten.
• E: De meest voorkomende letter in onze taal. Aangezien de Grieken het Joodse 'he' niet goed konden uitspreken maakten ze er een 'e' van. Ook gaven de Grieken er de huidige vorm aan die de Romeinen gewoon overnamen.
• F: Aangezien de Joden de Egyptische F die stond voor slang teveel op een tentharing vonden lijken maakten ze er de letter Waw van, die uitgesproken wordt als Waf. De Grieken gaven de letter een andere vorm zodat ze bijna op een 'y' leek. Pas later zou de F zijn huidige vorm krijgen dankzij de Romeinen.
• G: Dit is een van de jongste letters van ons alfabet, ze is omstreeks 300 na Christus ontstaan. Aangezien de Romeinen voor zowel de letter C als G een C schreven ontwikkelden ze een nieuwe letter waarbij ze een streepje onder de letter C plaatsten. Dit zou later onze moderne G worden.
• H: Deze letter werd door de Joden geschreven als III, waarop de Grieken de streepjes op hun beurt horizontaal legden. Later zouden de Romeinen de buitenste streepjes omkeren waardoor de huidige H ontstaan is.
• I: Net als de letter D kreeg ook I in het Egyptische alfabet een hand-vorm, ze werd uitgesproken als Jodh. Wanneer Egyptenaren slordig schreven werd de Jodh een soort rechtopstaand riet. Van deze vorm maakten de Grieken een recht streepje dat ook overgenomen werd door de Romeinen waardoor we deze vandaag nog steeds gebruiken.
• J: Deze werd door de Romeinen aanvankelijk geschreven als een dubbele i (ii). Omdat er vaak echter verwarring ontstond werd de dubbele i vervangen door een i met een staartje.
• K: Oude geschriften schreven de letter K in de vorm van een hand waarbij de duim los van de vier vingers stond. De Grieken maakten dit teken concreet met een V met een streepje eronder. En de Romeinen draaiden de Griekse K op hun beurt om waardoor de huidige K ontstond.
• L: De L was aanvankelijk een liggende V en stond , ze betekende ploeg en heette Lamedh. De Grieken draaiden de punt naar boven en noemden de letter lambda waarop de Romeinen de letter horizontaal spiegelden.
• M: In het Egyptische alfabet komt de M voor als een soort golf. Later werd er een soort trapje van gemaakt maar de Grieken gaven ze de letter een nieuwe vorm met de beentje naar beneden. De Romeinen plaatsen de zijdelingse beentjes op hun beurt recht waardoor de huidige M ontstond.
• N: Ook vroeger leek deze letter op een M. De letter evolueerde echter van een bliksemschicht tot een spiegelende N van de Grieken. Later maakten de Romeinen van de N wat ze nu is.
• O: Stond in Egypte voor oog. De Feniciërs plaatsten er in eerste instantie nog een boogje in en later een stip, aangezien dit het schrijven vertraagde werden deze beide weggehaald waardoor we weer de huidige en oude O kregen.
• P: Ontstaan uit de oude Egyptische letter Pé die voor mond stond. Omdat ze echter teveel op de letter O leek werd een stukje van de onderkant weggelaten. De Romeinen maakten de letter op hun beurt compleet.
• Q: De Egyptische Q was ook rond maar had een driehoek in plaats van een streepje. In het Grieks komt de letter zelden voor. Het zijn de Romeinen die de letter verfijnden tot wat ze nu is.
• R: Betekende in het oude Egypte Resh, wat voor hoofd staat. De Feniciërs maakten deze letter makkelijker om te schrijven door er een horizontaal gespiegelde P van te maken. Om misverstanden met de letter P te voorkomen draaiden de Romeinen de letter vervolgens om en plaatsten er een schuin streepje aan.
• S: Stond voor de letter Shin in het Egyptisch, wat tanden betekend. De Feniciërs maakten de ronde tanden puntiger waardoor hij bijna op een W leek. De Grieken draaiden deze W een kwart naar rechts waarop de Romeinen de hoeken vervingen door een mooie kronkel.
• T: Dit is de oudste letter van het Latijnse alfabet. De letter is ontstaan uit een kruisvorm in het vroegere Egypte, om bijvoorbeeld iets te ondertekenen. Dit gebeurd nu nog steeds wanneer mensen niet kunnen schrijven. De Grieken verwijderden het bovenste beentje van het kruisje waardoor de huidige T ontstaan is.
• U: Tot in de Middeleeuwen werden de u-klank en de v-klank door de letter V weergegeven. Om deze reden werd de letter U in het leven geroepen, een gebogen V als het ware.
• V: Kent zijn oorsprong in dezelfde letter als de F, Waf of Wav dat door de Feniciërs gebruikt werd. De Grieken maakten van Waf twee letters, F voor de f-klank en Y voor de V- en W-klank. De Romeinen haalden op hun beurt het beentje onder de Y uit waardoor de V ontstond.
• W: De allerlaatste letter die aan ons alfabet werd toegevoegd, in de elfde eeuw op de Britse eilanden om precies te zijn. Aangezien de W-klank ook werd geschreven met een V, schreef men de V vanaf dan dubbel om misverstanden te voorkomen.
• X: Uitgevonden door de Grieken die een letter zochten om hun ks-klank uit te drukken, die vonden ze in de Ksi. De Romeinen verwijderden de haakjes aan de letter waardoor de huidige X ontstond.
• Y: Net als de F en de V heeft ook Y de letter Wav als oorsprong. Ze werd in het Griekse alfabet gebruikt om de uh-klank uit te spreken en werd Ypsilon genoemd. De Romeinen lieten de letter vrijwel onveranderd aangezien ze bijna niet gebruikt werd in hun schriften.
• Z: De Feniciërs gaven deze letter weer als een soort dolk en noemden ze Zayin. De Grieken noemden de letter Dzèta en gaven hem zelfs een zevende plaats in het alfabet. De Romeinen maakten de letter wat hoekiger maar dachten hem niet nodig te hebben en plaatsten de letter op de laatste plaats.

Lees verder

• Het Grieks alfabet. Ontdek het van Alfa tot Omega