Woordvorming: hoe worden woorden gevormd?

Ooit afgevraagd waar wij sommige woorden vandaan halen? Moeilijk is het vast te stellen natuurlijk, maar er zijn wel degelijk een paar manieren vastgesteld die ons vertellen waar woorden vandaan komen. Zo kunnen woorden ontstaan door het samenvoegen of samenstellen van andere woorden, of door het afkorten of afbreken van woorden. Andere woorden worden gevormd door te 'lenen' uit een andere taal of ze worden 'uitgevonden' doordat ze de naam van een nieuw product aannemen. Er zijn verschillende ontstaanswijzen van woorden, namelijk door; samenstellingen, acroniemen, betekenisveranderingen, afkortingen, ontleningen, afkappingen, woordversmeltingen en schepping.

Samenstellingen

Zoals het woord eigenlijk al zegt, woorden kunnen samengesteld worden uit twee verschillende, vaak kleinere woorden bestaande uit een lettergreep. Denk aan de volgende woorden:

• auto-band
• fiets-pomp
• haar-strik

Nog een kenmerk van samenstellingen is dat het samenstellen telkens weer herhaald kan worden. Stel je hebt de samenstelling 'voor-deur', dan zou je het nieuw gevormde woord ook weer kunnen koppelen aan een ander woord, en stel je daarmee dus weer een nieuw woord samen. Je kunt bijvoorbeeld van 'voor-deur' de woorden 'voor-deur-bel' of 'voor-deur-mat' maken.

Acroniemen

Acroniemen bestaan uit afkortingen, de niet letter voor letter worden uitgesproken, maar als een word. Het valt dus eigenljik niet meer op dat het een afkorting is. Sommige acroniemen worden daarbij ook nog geschreven zonder hoofdletters, sommige acroniemen behouden de hoofdletters. De volgende woorden hebben zo'n ontstaanswijze:

• havo
• VARA
• pabo

Betekenisveranderingen

Bij een betekenisverandering wordt een woord aangepast aan de betekenis van een woord. Denk bijvoorbeeld aan een muis gebruikt bij de computer. Deze is vernoemt naar het dier 'muis' omdat er gelijkenis in werd gezien. Er wordt dus met 'muis' (computermuis) verwezen naar 'muis' (dier).

Afkortingen

En natuurlijk bestaan er dan ook de afkortingen die daadwerkelijk als afkortingen worden uitgesproken. Afkortingen bestaan uit alle gespelde eerste letters van een samenstelling. Denk aan deze woorden:

• WC
• BTW
• KRO
• SP

Ontleningen

Bij een ontlening wordt een woord uit een andere taal overgenomen. Dit gebeurt tegenwoordig steeds vaker, gezien de globalisering. Denk aan de volgende voorbeelden:

• computer
• e-mail
• überhaupt
• jus d'orange

Afkappingen

Bij afkappingen is een onderdeel van een woord weggelaten. Dit kan aan het begin zijn of aan het einde van het oorspronkelijke woord. De voorbeelden:

• homo (van homoseksueel)
• prof (van professor)
• buis (van beeldbuis)

Woordversmeltingen

Een woordversmelting is eigenlijk een samenvoeging van twee afgekapte woorden. Voorbeelden hierbij zijn:

• brunch
• workaholic
• memostick

Schepping

Wanneer woorden uit het niets worden gevormd heet dit schepping. Dit is bijvoorbeeld wanneer er een nieuw product op de markt is dat erg populair wordt, zo populair dat het woord wordt opgenomen in het woordenboek. Een aantal voorbeelden van woordschepping zijn:

• Skype
• Googelen
• Epibreren