Homonymie, polysemie en synonymie

Homonymie, polysemie en synonymie: dit zijn begrippen die worden gebruikt om de betekenis(sen) van (verschillende) woorden aan te duiden. Bij het begrip homonymie gaat het om één identiek woord dat twee compleet verschillende betekenissen kan aannemen, bij polysemie kan één woord op verschillende manieren gebruikt worden maar de betekenissen zijn wel verwant aan elkaar en bij synonymie gaat het juist om twee compleet verschillende woorden die wel dezelfde betekenis hebben.

Homonymie

Bij homonymie zijn er twee woorden betrokken, waarvan de betekenissen op geen enkele manier gelijkenissen hebben. En toch is het dezelfde woordvorm. Dit kan voor verwarring zorgen, omdat er één woord is dat meerdere betekenissen kan hebben. Maar vaak kan uit de context worden afgeleid wat de betekenis is van het woord. Het meest bekende voorbeeld is waarschijnlijk het woord 'bank'.

• Ze ging zitten op de bank.
• Hij bracht zijn spaargeld naar de bank.

Bij het eerste voorbeeld va bank gaat het om een geldinstelling, bij het tweede voorbeeld gaat het om een zitmeubel. Bij dit voorbeeld is het duidelijk dat de beide woorden geen relatie hebben qua betekenis. Maar er zijn voorbeelden waarbij het minder makkelijk te zeggen is of er een relatie is in betekenis. Dit kan worden afgeleid uit de ontstaanswijze van het woord. Homoniemen hebben vaak een erg verschillende ontstaansgeschiedenis. Om het nog duidelijker te maken gaan we naar het begrip 'Polysemie'.

Polysemie

Bij polysemie gaat het ook om een woord, die op verschillende manieren gebruikt kan worden. Het verschil hierbij is dat de betekenissen van het woord (die dus op verschillende manieren gebruikt is) wèl aan elkaar verwant zijn. Denk aan een 'blad'.

• een tafelblad
• een blad van een plant
• een dienblad
• een ochtendblad

Deze woorden zijn allemaal afgeleid van een blad van een plant: iets dat dun, plat en breed is. Dat wordt gezien als voldoende gelijkenis om de woorden als 'verwant' aan elkaar te zien. Ze hebben immers dezelfde ontstaanswijze, dus ze zijn polyseem.

Synonymie

Bij synoniemen is het weer anders. Hier gaat het om twee verschillende woorden die juist dezelfde betekenis hebben! Synoniemen vormen vaak koppels van bijvoorbeeld: een informeel en formeel woord, Nederlandse woorden en woorden ontleend uit het buitenland, een beschaafd en onbeschaafd woord. Van elk een voorbeeld:

• fiets - rijwiel
• toetsenbord - keyboard
• borst - tiet

Overzicht in tabel; verschillen en gelijkenissen synonymie, polysemie en homonymie