Hedendaagse Italianen vs. Oude Romeinen in DDVDL en DLV

De boeken “De Droom van de Leeuw” van Arthur Japin en “De Laatste Vrouw” van Rosita Steenbeek spelen zich grotendeels in Rome af. De hoofdpersonen komen regelmatig in contact met Italianen. De Italianen worden op een bepaalde manier afgeschilderd in de boeken. Vraag is nu; in hoeverre verschilt de hedendaagse Italiaanse mentaliteit met die van de inwoners van de oude Rome?

Hedendaagse Italianen

Allereerst de beschrijving van de hedendaagse Italianen. In beide boeken worden de Italianen grotendeels neergezet volgens het stereotype. Ze vinden status en imago erg belangrijk. Alles draait om hoe je eruit ziet en om wat anderen van je denken. Zo ook als in De laatste vrouw Roberto samen met Suzanne naar een oude vriend van hem gaat: “Hij (Roberto) had de uitstraling van een filmster […] Zoals altijd was hij elegant gekleed. Een Gucci-tas over de schouder, een regenjas over de arm. Hij groette me hoffelijk.” (pag. 61, DLV)

Deze passage is één van de vele voorbeelden waarin een Italiaan beschreven wordt. Voor Italianen is status en aanzien, ook wel de bella figura genoemd, zeer belangrijk. Daartegenover staat in De droom van de leeuw de hele persoon Gala, een Nederlandse, die zich totaal niet druk maakt om wat anderen over haar denken. Zo ook wanneer Maxim en Gala bij een castingdirecteur zitten om hun portfolio te laten zien: “Gala kijkt hem aan. Lelijk, gespeeld boos. Dat Fulvani recht tegenover hen zit en alles ziet, lijkt ze te vergeten.” (pag. 102, DDVDL) Zo brengt Japin duidelijk de contrasten tussen Nederlanders en Italianen naar voren.

Een andere eigenschap die veelvuldig aan de Italianen wordt toegewijd, is de grote neiging tot overspel en de algemene acceptatie daarvan. Bij ons in Nederland wordt nog best stiekem gedaan over overspel, maar in de boeken weten de meeste echtgenotes van de mannen wel dat hun man een minnares heeft, maar doen ze er niets mee. De echtgenotes laten het gewoon toe en laten hun man zijn gang gaan. In de boeken wordt soms ook gedaan alsof het voor Italianen de normaalste zaak van de wereld is als je naast je echtgenote nog een minnares hebt. In De laatste vrouw is Roberto getrouwd, maar hij heeft toch een relatie met Suzanne. Zo ook met Leoni, die ook getrouwd is. In De droom van de leeuw is Snaporaz getrouwd terwijl hij een relatie heeft met Gala. Over dottore Pontorax weten we niet veel, maar wel dat hij, naast Gala, een echtgenote heeft. Beide boeken schilderen de Italianen dus af als overspelige, op seks beluste types. Japin beschrijft het, zijnde Snaporaz, als volgt: “Hij (Maxim) houdt ook van haar, maar is niet in staat haar tot man te zijn in de Italiaanse zin van het woord. In dit land is weinig begrip te vinden voor een man die zijn vrouw niet volledig wil bezitten.” (pag. 309/310, DDVDL) Ook in Steenbeeks boek is een aantal opmerkingen te vinden, die verwijzen naar het belang van seks en overspel in Italië.

Oude Romeinen

Op het eerste punt, de bella figura, bestaat opvallend veel overeenkomst tussen de moderne Italiaanse moraal en die van de oude Romeinen. Voor Romeinen was status erg belangrijk. Het aanzien werd grofweg bepaald door drie dingen: waar men in Rome woonde, het feit of men vrijgeborene was of niet en tot slot tot welke familia men behoorde. Vooral het laatste is min of meer terug te vinden in de mentaliteit van de Italianen zoals beschreven in de twee boeken. In het oude Rome werd veel waarde gehecht aan de reputatie en eer van de familia. Als lid van de familie was het je plicht om die eer en reputatie hoog te houden. Dit betekende bijvoorbeeld dat je de oude mos maiorum (familiezeden) in acht moest nemen.

Een belangrijk machtsmiddel waren roddels (rumores). Door roddels kon de goede naam van een familie worden aangetast, wat voor een Romein een grote nederlaag betekende.

Een ander belangrijke factor binnen de Romeinse samenleving was het uiterlijk. Men ‘keek en werd bekeken’. Het lichaam werd gebruikt om mannelijkheid en kracht uit te stralen en werd dus ook een machtsmiddel. Lichaamsbeweging en training was erg belangrijk, zodat het lichaam er opperbest uit zou komen te zien.

Wat betreft overspel is er niet heel veel veranderd in al die jaren, hoewel er wel degelijk verschillen zijn tussen de oude Romeinen en de moderne Italianen. In de Romeinse samenleving werd overspel niet algemeen geaccepteerd, maar gedoogd onder bepaalde omstandigheden. Zo mocht de minnares niet getrouwd of verloofd zijn. Als een man overspel pleegt met een prostituee werd het toegestaan. Ook werd mannelijke ontrouw als minder erg beschouwd, omdat mannen een grotere drang naar seks zouden hebben dan vrouwen. Een man die zijn vrouw op overspel betrapt had, kon haar zelfs ter dood veroordelen. Een vrouw kon echter alleen van haar man afkomen als hij haar verliet, in dienst ging of in de gevangenis zat. In de Romeinse samenleving werd overspel door een man dus wel goedgevonden, maar overspel van een vrouw niet. In dat opzicht is er wel wat veranderd, aangezien men nu ook niet meer opkijkt van een overspelige vrouw. Overspel wordt nog steeds oogluikend toegestaan en ‘iedereen doet het’.

Deze twee punten van vergelijking waren de voornaamste waarin wij een goede vergelijking naar het verleden konden trekken. Bijna de gehele boeken gaan over Nederlanders in Rome en er wordt in de boeken niet al te veel aandacht geschonken aan het typeren van de Italianen. Daardoor is het vrij lastig om precies aan te geven hoe de Italianen worden omschreven, waardoor het bijna onmogelijk is om een heel uitgebreide vergelijking tussen het Rome van vroeger en nu op te stellen.