Caral, de nieuwe wieg van de mensheid?

In 1996 verdiepte archeologe Ruth Shady zich in de opgegraven resten van Caral, aan de noordkust van Peru. Ze ontdekte dat de stedelijke structuur van Caral dateert van omstreeks 2600 v.C.! Hiermee stelt ze de Egyptische cultuur als bakermat van onze beschaving wel op een heel wankel voetstuk. Waren de eerste beschavingen in Zuid-Amerika nog ouder en moeten we de term Nieuwe Wereld niet dringend herzien?

Caral als hoofdstad van de Norte Chico beschaving

Caral is een site die ligt aan de noordkust van het huidige Peru, in de Supe-vallei. We bevinden ons hier midden in woestijngebied, maar vlak in de buurt van de vruchtbare rivieroase van de Supe-rivier. Langs de hele vallei vond men dan ook een 20-tal soortgelijke nederzettingen wat erop duidt dat er hier wel degelijk een bloeiende beschaving bestond (nu gekend onder de naam Norte Chico) waarvan Caral vermoedelijk de hoofdplaats was (de naam is afkomstig van het huidige nabijgelegen dorp, wat de echte naam van de toenmalige cultuur moet zijn geweest, is uiteraard niet geweten).

Ontdekking en verder onderzoek

Reeds in 1948 ontdekte de Amerikaan Paul Kosok (ook de "ontdekker" van de Nasca-lijnen) een aantal piramides in de woestijn maar er werd niet veel aandacht aan besteed. Hier waren immers geen kostbare zaken terug te vinden, zelfs geen keramiek. De cultuur dateert immers van de zogenaamde pre-keramische periode waarin het pottenbakken nog niet was uitgevonden. De plaats werd al gauw weer vergeten en pas decennia later terug in de kijker gezet toen archeologe Ruth Shady die intrigerende plek in de woestijn aan een diepgaander onderzoek onderwierp.

Antiseismische technieken

Ze vond er niet zomaar een "paar piramides" maar wel degelijk een cluster van een 8-tal piramidale constructies, gerangschikt rondom een paar enorme (waarschijnlijk ceremoniële) pleinen. Opgravingen maakten duidelijk dat de piramides in verschillende fases gebouwd werden waarbij telkens een grotere piramide bovenop de vorige gebouwd werd en de vorige daarbij ook volledig omsloot. Immers, de constructies bestonden uit een reeks opeengeplaatste platforms die naar de top toe steeds kleiner werden. Bij een nieuwe fase werd een muur gebouwd rondom het onderste platform en de holte die ontstaan was tussen het vorige platform en de nieuwe muur werd gevuld met stenen en puin zodat een groter platform ontstond. Die vulling zorgt echter voor een uniek gegeven. De stenen werden immers niet zomaar in de holle ruimte gestort, maar verpakt in een soort netten die gemaakt werden uit plantaardig materiaal, meer bepaald uit totora-riet. Zo kon men gemakkelijker en sneller werken, bleven de stenen gemakkelijker bijeen en diende deze werkwijze als het ware als een soort antiseismisch systeem. Bij bevingen of aardschokken (frequent in Peru) bewogen de stenen binnen de netten, maar de volledige net-zak vol met stenen bleef min of meer op zijn plaats en zorgde er dus voor dat het gebouw flexibel was en enige aardschokken kon doorstaan.

Verbluffende ouderdom

Maar er is meer. Doordat de genoemde netten gemaakt waren uit plantaardig materiaal (totora-riet) en volledig begraven zaten in een woestijnbodem waar nagenoeg nooit regen valt, laten deze netten vandaag de dag toe om met de C14-methode vrij exacte metingen te doen omtrent de ouderdom van de site van Caral. Door het koolstofgehalte te meten in de vezels waaruit de netten zijn gemaakt kwam men tot een datering van 2627 v.C., een verbluffende vaststelling die Caral meteen in de geschiedenisboeken catapulteert (of toch zou moeten).

Voorlopers van de Inca's?

Gouden of zilveren voorwerpen werden in Caral niet teruggevonden en ook geen keramieken beeldjes of gebruiksvoorwerpen maar toch hielden de mensen van Caral zich bezig met esthetiek. Een aantal rudimentair geboetseerde en aan de zon gedroogde figuurtjes werden gevonden, een 32-tal fluitjes gemaakt van condor- en pelikaanbotjes, alsook een 37-tal kleine hoornachtige muziekinstrumenten gemaakt van herte- en lamabeenderen. De lamabeenderen duiden meteen ook op contacten met volkeren uit het hoogland gezien de lama aan de kust niet voorkomt. Tot slot vond men ook een aantal bizarre touwen en bundels touwtjes die door een aantal onderzoekers bestempeld worden als "quipus", een soort mnemotechnisch instrument om cijfermateriaal vast te leggen dat later door de Inca's werd geperfectioneerd en op grote schaal werd gebruikt voor de boekhouding van het hele Inca-rijk.

Een stedelijke structuur als voorbeeld voor latere beschavingen

Na een aantal jaren onderzoek is intussen een behoorlijk groot terrein in de woestijn blootgelegd. Intussen weet men zeker dat het hier gaat om een stedelijke structuur waarbij een deel van de stad als woongebied en landbouwgebied dienst deed (dichter bij de Supe-rivier en de bijhorende oase) en een ander deel als ceremonieel gebied of tempelzone (iets hoger gelegen op een plateau midden in de woestijn). De beide delen zijn van elkaar gescheiden door een grote geul die vermoedelijk ontstond door hevige regens, zo denkt men. De site beslaat ongeveer 66 ha en zou volgens schattingen een 3000-tal inwoners gehad hebben. Het centrale gedeelte van het tempelgebied bestaat uit een 8-tal piramidale constructies die allemaal rondom een paar ceremoniële pleinen liggen gerangschikt. Bij een tweetal vinden we voor de piramide een verzonken cirkelvormige binnenplaats waar vermoedelijk dansen en rituelen werden opgevoerd (fluitjes en hoorns werden hier teruggevonden). Het geheel lijkt wel model te hebben gestaan voor de opbouw van latere stedelijke culturen in het Andesgebied. In de muren van de grootste piramide (ongeveer 18 meter hoog en met een oppervlakte van bijna 4 voetbalvelden) vonden onderzoekers het skelet van een jongeman. Het skelet vertoont heel wat tekenen van slijtage in bijvoorbeeld de ruggewervels waaruit men zou besluiten dat het om een arbeider gaat die heel wat zware lasten te tornen had (stenen voor de bouw van de tempels?). Sommige wetenschappers menen dat de man tijdens de bouw als offer werd begraven in de muren van de tempel (er zouden sporen zijn van slagen op het hoofd), anderen gaan ervan uit dat de man een natuurlijke dood is gestorven en gewoon werd begraven. Maar waarom dan hier op deze plaats? En waarom worden dan niet meer lichamen gevonden in bijvoorbeeld de andere piramides? Naast het lichaam van de jongeman vond men in de grote piramide ook nog de skeletten van 5 baby's. Deze zouden niet geofferd zijn maar aan een natuurlijke dood zijn gestorven en vervolgens in de tempel begraven om zo de tempel een lang leven te bezorgen.

Het raadsel van Caral

Gezien de ouderdom van de site en het gebrek aan niet alleen geschreven bronnen maar ook aan enige vorm van pictorale afbeeldingen, keramieken, beeldhouwwerken enzovoort zal de site van Caral waarschijnlijk veel vraagtekens blijven oproepen; vraagtekens waarop vermoedelijk heel vaak geen sluitend antwoord zal volgen. Het feit dat hier echter reeds een stedelijke structuur bestond op het moment dat in Egypte de grote piramides nog werden gebouwd spreekt enorm tot de verbeelding. Misschien ligt hier in het midden van de Peruaanse woestijn wel de echte wieg van de mensheid, en niet in het Midden-Oosten?