Potala: Pure traditioneel-tibetaanse architectuur

Het woord 'Potala' stamt uit het Sanskriet en betekent 'Boeddha's Berg'. De witgepleisterde muren en gouden daken van het Potala-paleis op de heilige berg zijn een voorbeeld van de typisch traditionele Tibetaanse architectuur in zijn puurste vorm.

Tibet en hoofdstad Lhasa

Tibet betekent 'dak van de wereld'. Deze naam is afgeleid van de bijzonder afgelegen ligging van het land op 3.600 meter boven de zeespiegel. De hoofdstad van het rijk, Lhasa, betekent 'Het terrein van de goden'. De stad - met zijn wirwar van huizen en straatjes - bleef tot na de Chinese bezetting in 1951 onveranderd, maar nu zijn er enige moderne gebouwen verrezen. Tibet's hoofdstad ligt in een vruchtbare vlakte aan een rivier met dorpen en is omgeven door drassige weilanden, wilgebosjes, rijen populieren en akkers met erwten en gerst. De vlakte is omringd door bergen die alleen via hoge passen over te steken zijn. Lhasa is het centrum van het lamaïsme, een mengeling van Tibetaans boeddhisme en de plaatselijke bon-religie.

Dalai Lama

Deze titel bestaat uit twee woorden, die exact de positie van de drager ervan weergeven. Dalai is namelijk het Mongoolse woord voor 'zee' en lama is het Tibetaanse woord voor 'grote wijze'. De Dalai Lama is dus een mens, een sterveling, wiens wijsheid zo groot is als de zee. Hij wordt ook als een goddelijk wezen beschouwd, als het aspect van de absolute Boeddha in menselijke gedaante. Een vleesgeworden God dus.

Opmerking

De boeddhisten geloven dat Bodhisattva Avalokitesjvara (achtarmige God van de Barmhartigheid en het Mededogen) in alle elkaar opvolgende Dalai Lama's reïncarneert.

Gekozen leider

Zowel in politiek als spiritueel opzicht werd Tibet van 1391 tot aan de Chinese bezetting in 1951 geregeerd door de Dalai Lama's. Volledigheidshalve moet worden vermeld dat er ook sprake is geweest van Chinese heerschappij in de periode 1717 tot 1911. Sinds 1391 hebben veertien Dalai Lama's de positie van gekozen leider vervuld. Elk van hen zou een reïncarnatie zijn van zijn voorganger. Daarom begint men dan ook een opvolger te zoeken zodra de regerende Dalai Lama sterft.

De wijze waarop de Dalai Lama gekozen wordt

Geleid door:

• voortekens;
• dromen;
• een officieel orakel,

speuren de Tibetaanse priesters naar:

• een jongen;
• geboren precies op het moment waarop de Dalai Lama stierf;
• met dezelfde lichamelijke kenmerken als de overleden Dalai Lama;
• die uit de bezittingen van de overledene een aantal voorwerpen herkent.

Huidige Dalai Lama

Huidige Dalai Lama is Tenzin Gyatso, die in 1935 geboren werd. Tenzin werd als Dalai Lama geïdentificeerd toen hij twee jaar oud was. Op vijfjarige leeftijd besteeg hij de troon. De Dalai Lama was nog maar een jongen van vijftien jaar toen de Chinesen in 1950 het land binnenvielen. Hij kreeg beperkte regeringsmacht tot 1959, toen hij na een mislukte opstand met 80.000 toegewijde aanhangers voor het Chinese leger naar India vluchtte. Hij vestigde een regering in ballingschap in Dharmsala in buurland Pakistan, waar zich nu een Tibetaanse kolonie heeft gevormd. De monniken in het nieuwe Namgyal-klooster aanbidden hem zeer, net zoals de vrome Tibetanen in den vreemde doen en pelgrims die naar Dharmsala komen. In 1989 won de Dalai Lama de Nobelprijs voor de Vrede.

Tibet in Chinese handen

Sinds 1959 is Tibet in Chinese handen en in 1965 veranderde het in de Chinese autonome provincie Zizang.

Potala-paleis

Hoog boven de drukke markt en de wirwar van straten van Lhase verheft zich eenzaam het enorme Potala-paleis op de heilige berg, de Putuo-heuvel. Wanneer het paleis 's morgens uit de mist verrijst, lijkt het één geheel te vormen met de heuvel die over Lhasa uitziet. Het isolement, de enorme afmetingen en de schitterend vergulde daken hebben allemaal bijgedragen tot het waas van mystiek dat het bouwerk omgeeft. Volgens de overlevering zijn de gouden torentjes en spitsen op de daken van de pagodes en langs de randen bedoeld om duivels te weren. De Potala met zijn witgepleisterde muren en gouden daken geldt als een bijzonder voorbeeld van de traditionele Tibetaanse architectuur. Als een majestueuze berg metselwerk (die zich eeuwenlang aan de westerse waarneming wist te onttrekken) is door ruim 7.000 arbeiders gebouwd. Het heeft een totale hoogte van 110 meter en een lengte van 300 meter. De kolossale muren hellen enigszins naar binnen en de zwartgelakte, in keurige rijen gerangschikte ramen lopen smal toe, waardoor de hoogte juist benadrukt wordt. Het immense gat in de heuvel, achter het paleis, is ontstaan door het delven van steen voor de bouw van het paleis. Later werd het gevuld met water en nu is het een meer dat de 'Draken-koningsvijver' wordt genoemd. Het kost veel moeite dit paleis te bereiken, maar dat is wel weer onderdeel van de charme ervan.

Geschiedenis van het potala-paleis

Omstreeks 1517 liet Songsten Gampo, de eerste krijgerskoning van Tibet, een kasteel neerzetten bij de stad Lhasa. Het oorspronkelijke paleis werd daarna diverse keren verwoest en herbouwd. De huidige Potala werd in de 17de eeuw als versterkt paleis gebouwd voor de Dalai Lama's op de plaats waar ook Songsten Gampo zijn eerste kasteel bouwde. De vijfde Dalai Lama (1617 - 1682) liet het paleiscomplex in zijn huidige vorm (een paleis in een paleis) bouwen. Het buitenste 'witte paleis' (zo genoemd vanwege de witgepleisterde muren) werd in 1648 voltooid. Het binnenste 'Rode Paleis' (waarvan de naam afgeleid is van de dieprode kleur van de muren) was in 1694 gereed. Toen de vijfde Dalai Lama onverwacht stierf, hield men het bericht voor de arbeiders geheim, zodat ze niet zouden worden afgeleid van hun werk. Aanvankelijk zei men dat de Dalai Lama ziek was en later dat hij 'zich had teruggetrokken uit de wereld om al zijn tijd aan meditatie te kunnen besteden'.

In- en exterieur van de Potala

De Potala is een netwerk van geverfde zuilengangen, houten en stenen trappen en rijk versierde gebedsruimten waar zich ongeveer 200.000 beelden van onschatbare waarde bevinden. Oorspronkelijk voorzag het complex in alle behoeften van de monniken die er leefden.
Het Witte Paleis bevatte hun woonverblijf, de administratie, een seminarie en een drukkerij, waar men met handgesneden houtblokken teksten drukte. Het papier werd van de bast van het peperboompje of andere heesters gemaakt. Die bast werd in water geweekt en met stenen fijngestampt. De pulp werd uitgespreid op een houten frame met draadgaas en gedroogd. Het resultaat was een crèmekleurige, stevige en ruwe papiersoort.
Het Rode paleis (hedendaags heiligdom) fungeerde als het spirituele hart van het complex. Het bevatte de vergaderzaal van de monniken, kapellen, 10.000 schrijnen en uitgebreide bibliotheken met bloeddhistische geschriften. Het grootste gebouw in het Rode Paleis (de Offerzaal) werd de laatste rustplaats van een aantal Dalai Lama's. Hun gedroogde en gebalsemde stoffelijke overschotten werden in sierpagodes bijgezet. Van de acht pagodes of stoepa's die nog intact zijn, is het sandelhouten mauso-leum van de vijfde Dalai Lama het meest indrukwekkend.

Sandelhouten mausoleum

Dit is een 15 meter hoog, met goud bedekt mausoleum dat meer dan 4 ton weegt en waarvan de gezamenlijke waarde aan diamanten, saffieren, koraal, lapiz lazuli en parels - waarmee het is ingelegd - tien maal groter zou zijn dan de waarde van het goud alleen al.

De kluizen van de Potala

De fabelachtige schatten van de Dalai Lama's, zoals:

• een verzameling ceremoniële gewaden van brokaat;
• oud Chinees porselein;
• cloisonnéwaar;
• zeldzame edelstenen;
• schitterende juwelen,

bevinden zich nog altijd in de kluizen van de Potala.

Theocratie

Tot aan de tijd dat de Chinezen Tibet bezetten, was dit het enige land ter wereld dat nog een theocratie was. Een theocratie is een samenleving waarin de wereldlijk leider tevens de religieus leider is. De Potala was voor de vorst zowel huis als winterpaleis en zowel het tastbare symbool van zijn geestelijke als van zijn aardse macht.

Magie

Hoewel de goddelijke heerser vertrokken is, heeft de Potala niets aan magie ingeboet. Het complex straalt iets uit van een andere orde dan alleen stenen en specie. Het vormt nog altijd het mystieke hart van dit mysterieuze land.