Ludieke feesten in Spanje

Feesten vormen in Spanje een belangrijk onderdeel van het dagelijks leven. Maar niet alle feesten zijn zo conflictief als bv. de stierengevechten tijdens de Lidia in het voorjaar of de San Fermines in Pamplona, waarbij gedurende ongeveer een week stieren door de straten worden gedreven en vaak gewonden en zelfs doden vallen onder de menigte, die eromheen rent. Sommige zijn veel minder wreed en zelfs ludiek.

La Tomatina, het feest van de tomaten

Het feest, La Tomatina (zie foto boven), wordt gevierd in het stadje Buñol in Valencia. Het is bekend vanwege zijn grote tomatenproductie. Zestig jaar geleden begon dit gebeuren als kattenkwaad van een groepje jongens en heden ten dage is het een groots voedselgevecht geworden, waar alle bewoners van het stadje aan deelnemen. Jaarlijks vindt het iedere laatste woensdag van augustus plaats. Vanaf 11 uur worden de straten met een dikke rode laag van tomaten bestrooid, waar de mensen liggend overheen glijden en elkaar insmeren. Na afloop van het gevecht, ongeveer twee uur later, beginnen alle inwoners weer gewoon aan de grote schoonmaak.

Moros y cristianos

Het feest van de Moros y cristianos (Moren en christenen) wordt in Spanje gevierd ter herdenking aan de herovering van het schiereiland op de Moren, die het eeuwenlang beheersten, en daarna de strijd tegen de islamitische piraterij gedurende de 15de, 16de en 17de eeuw. Eeuwenlang werd het in heel Spanje gevierd, maar na een kort verval heeft het sinds het einde van de Spaanse Burgeroorlog (1939) in de provincies Murcia, Castilla-La Mancha, Andalucía en Valencia een nieuwe opleving gekregen. Het wordt rond eind april gevierd. In plaatsjes als Alcoy, Onteniente en Villena, in de provincie Alicante is dit feest in 1980 tot internationale attractie verklaard. Moros y cristianos is één van de meest kleurrijke Spaanse feesten. Het religieuze en theatrale karakter maken het feest uniek. Ieder jaar kiest een groep een kapitein, die dan het feest opent. Daarna begint het met de zg. Entrada, de binnenkomst van de afzonderlijke groepen, gevolgd door een processie ter ere van de patroonheilige van de stad of dorp. Het eindigt tenslotte in een enorm slagveld onder het geknal van vuurwerk, waarbij de ‘christenen’ het fort of kasteel van de ‘moren’ zullen veroveren. De kleding heeft geeft historische sfeer aan het gebeuren. De deelnemers dragen kleurrijke en glinsterende stoffen, sabels, helmen en veren. Ze worden tijdens de processie ondersteund door vrij monotone marsmuziek van pauken, trommels en fluiten. Deze is gebaseerd op een bekende Spaanse pasodoble. Verder worden er ruiters, en zelfs nog wel eens olifanten en dromedarissen ingezet.

Los Santos Inocentes,het Spaanse 1 april

De dag van ‘los Santos Inocentes’ is in feite een religieus feest Op die dag wordt namelijk de massale kindermoord herdacht, die door koning Herodes werd bevolen in het Jeruzalem ten tijde van de geboorte van Jezus. Toen deze Joodse koning van de geboorte van de toekomstige koning der Joden hoorde, vreesde hij voor zijn troon en zond hij zijn soldaten uit om in Bethlehem alle jongetjes onder de twee jaar om het leven te brengen. Deze gebeurtenis staat bekend als de ‘Kindermoord van Bethlehem’. Echter, volgens het bijbelverhaal werd Jozef in een droom gewaarschuwd en trok hij met zijn vrouw Maria en het kindeke Jezus naar Egypte. De koning der Joden bleef zo in leven, maar andere onschuldige kinderen werden afgeslacht. Ook in Nederland had 28 december in de volkscultuur oorspronkelijk een feestelijk tintje. Zo gingen kinderen in het zuiden van het land tijdens de dag van de ‘Onnozele Kinderen’ verkleed langs de deuren en vroegen snoep en geld. Het woord ‘onnozel’ in de naam van het feest had toen nog de betekenis van ‘onschuldig’. In Spanje, traditioneel een katholiek land, is deze dag niet, zoals tegenwoordig in Nederland, verdwenen. Toch is de oorspronkelijke feestdag van de Santos inocentes tegenwoordig geen vrije dag meer. Dat komt omdat het eigenlijk meer de Spaanse variant is geworden van onze 1 april. Kerstmis en op 6 januari Reyes Magos, Driekoningen, de dag dat alle brave Spaanse kinderen cadeaus in hun schoen krijgen, zijn het intussen allang in belangrijkheid voorbijgestevend. Mocht u dus eind december in Spanje zijn, wees dan gewaarschuwd voor een zg. Inocentada, een ‘onschuldig’ grapje, zoals het genoemd wordt. Veel kinderen en collega’s, maar ook kranten en andere media zien hun kans om anderen eens ongestraft in de maling te nemen. Populaire grappen zijn het verzetten van de klok, het losdraaien van lampen of het opplakken van een papieren poppetje met daarop geschreven ‘¡inocente!’ op de rug van het slachtoffer.

San Isidro, het feest van Madrid

Op15 mei komen de Madrilenen samen op de Pradera de San Isidro om daar te picknicken, een traditie die in 1788 al werd vereeuwigd door de beroemde schilder Francisco de Goya. Iedereen legt in het park zijn kleedje neer en geniet dan van zijn zelfgemaakte tortilla de patata, een Spaanse omelet gevuld met aardappel en ui, een empanada, een met worst of vis gevulde pastei, van de wijn en soms ook van een cocido madrileño, een typische madrileense stoofpot van kikkererwten, vlees, bloedworst en chorizo. Op die dag is het gebruikelijk om in chulapo (de traditionele kleding van Madrid) te gaan en de traditionele dans, de chotis, te dansen. Verder worden overal de traditionele koekjes verkocht, de zg. rosquillas tontas y listas (‘domme’ en 'slimme', ronde kranskoekjes, de laatste bedekt met een soort glacé).
Veel mensen bezoeken op die dag tevens de kapel van San Isidro, de stadsheilige van Madrid. Daar kan men het water drinken uit de fontein,die volgens de legende toen de heilige met een steen op een rots sloeg ontstaan is.

La Vaquilla van Colmenar Viejo

Elke 2 februari wordt in Colmenar Viejo, een dorp in het noorden van de provincie Madrid, het feest La Vaquilla gehouden. Oorspronkelijk was het een soort inwijdingsrite voor de jongeren in dit vanoorsprong agrarisch dorp. Tegenwoordig is Colmenar Viejo echter meer een satelietstad van de Spaanse hoofdstad te noemen, waar veel madrilenen in nieuwbouw zijn komen wonen. Maar in de kern heeft het zijn dorpse karakter nog niet verloren. La Vaquilla behelst dat jongens in traditionele kleding de eendergenoemde vaquilla, een door één van hen meegedragen en nogal bont uitgedoste montage, met zweepgeknal voor zich uitdrijft. Omdat op die montage grote horens worden geplaatst, doet het sterk aan een koe denken, wat natuurlijk ook de bedoeling is. Overal in het dorp gebeurt dit door verschillende groepen. Tegenwoordig is het feest Interés Turístico Nacional.

Las hogueras de San Juan

De nacht van San Juan of Midzomernacht, is een oud feest, dat in vele Europese landen gevierd wordt. Het wordt in alle verschillende vormen gevierd, van Zweden tot aan Argentinië en in veel landen is het de traditie om oude meubels op straat te verbranden. De Spanjaarden verwelkomen de zomer met vele kampvuren en vuurwerk. Dat wordt gedaan tijdens de nacht van 23 op 24 juni, dit ondanks het feit dat de kortste nacht van het jaar eigenlijk die van 21 juni is. In Catalunya (Catalonië) moet op de Nit de Sant Joan de jeugd van elk dorp de hoogste boom zoeken en die op het stadsplein planten. Pas in augustus hoeft die dan teruggegeven te worden aan de eigenaar. Er wordt Coca de San Juan, een soort cake, gegeten en Cava, een Spaanse champagnoise, gedronken. In het noorden, vooral Galicia, wordt Noite de San Xoán gevierd met zg. Hogueras, kampvuren op het strand. Deze kampvuren worden na middernacht op 24 juni aangestoken. Als men negen keer over dit kampvuur springt, dan brengt dat geluk. Er worden cachelos gegeten, ongepelde aardappelen die in het vuur gepoft worden. Er worden ook overal zg. Queimadas gehouden, het langdurig flamberen van brandewijn met vruchten en koffiebonen. Oorspronkelijk was dat om de Meigas (heksen van het bos) te weren. Er mogen dan ook wensen gedaan worden op papiertjes, die verbrand daarna worden opdat ze in vervulling gaan.
De Hogueras in Alicante zijn misschien wel de beroemdste. Ze hebben van origine te maken met het vieren van een cyclus tussen de langste dag van het jaar, waarop veel van de oogst binnengehaald werd, en de kortste nacht, waarin alle kwade dingen vernietigd werden. In het begin van de 20ste eeuw zijn ze echter meer gaan lijken op de Fallas in het naburige Valencia. Grote papier-maché poppen worden dan verbrand. Op het stadsplein worden rotjes opgehangen en afgestoken. Op dit spectakel komen tegenwoordig vele toeristen af.

El Colacho in Castrillo (Murcia)

El Colacho is een feest dat dateert uit het jaar 1620. Het wordt elk jaar in Castrillo (Murcia) gevierd op de dag van de Corpus Christi. Tijdens dit feest legt men alle in de voorgaande jaar geboren babies op matrassen. De volwassen mannen van het dorp, die zich als duivels hebbenverkleed, springen dan over die matrassen heen. Oorspronkelijk deed men dat om de kinderen te bevrijdenvan de oerzonde –een heel eigen manier om ze zo te dopen. Het komt regelmatig voor dat de mannen zich bijhet springen blesseren. De nieuwe paus, Benedictus XVI, heft onlangs aan de priesters verordend om zich niet met dit feest in te laten,omdat het gevaarlijk zou zijn en niet zou stroken met het katholieke geloof.

Drie maal Oud en Nieuw vieren in Salamanca

Het is alom bekend dat in Spanje het Oudjaar uitgeluid wordt door het eten van twaalf druiven, één voor elke klokslag, twaalf druiven voor twaalf gelukkige maanden. Dit is een traditie, die teruggaat naar het einde van de 19de eeuw. Maar in de stad Salamanca gebeurt dat tegenwoordig zelfs drie keer, de eerste keer al half december. Het zijn dan de studenten die bezit nemen van de prachtige gothische Plaza Mayor. Dat kan zomaar op elke dag gebeuren. Niet dat iedereen in Salamanca het daarmee eens is, om te beginnen de burgemeester. Die wil dan de wijzers van de klok nog wel eens stilzetten, tot grote consternatie van allen. De mensen die op 31 december naar het plein komen, mogen in ieder geval wel op het ritme van de klokken de druiven eten. Maar voor de Portugezen is dat dan weer anders. Die komen naar Salamanca om de feestvreugde in de universiteitsstad te proeven. Salamanca ligt dan ook maar een kleine 110 kilometer over de Portugese grens. En omdat Portugal een uur tijdverschil heeft met Spanje, wordt om 1 uur ‘s nachts opnieuw afgeteld, maar nu dus in het Portugees. Helaas slaat de klok dan wel maar één keer. Dus de rest moeten de Portugezen dan zelf bijtellen.

Tot slot: de verjaardagsviering

In Spanje wordt een verjaardag gevierd als in alle andere landen. Er is taart en veel snoep; die laatste moet dan uit een piñata, een soort bijenkorf, die aan het plafond hangt, geslagen worden. Er wordt gezongen, Cumpleaños feliz, op de noten van het ons meer bekende Happy Birthday. Het meest curieuze is de gewoonte om de jarige zoveel keren aan de oorlellen te trekken als hij of zij jaren mag tellen.