Nederlands-Nieuw Guinea in de Tweede Wereldoorlog

Nederlands-Nieuw Guinea was zoals veel landen betrokken in de Tweede Wereldoorlog. Een stadje op de zuidkust van dit grote eiland is nooit bezet geweest door de Japanners. Daar bleef gedurende de hele oorlog de Nederlandse vlag wapperen. In Nieuw-Guinea was men niet in gevecht met de Duitsers maar met de Japanners. Let op! Dit artikel is geschreven vanuit de persoonlijke visie van de auteur en bevat mogelijk informatie die niet wetenschappelijk onderbouwd is en/of aansluit bij de algemene zienswijze.

Inhoudsopgave:

• Een wapperende driekleur in WO2
• Biak
• Manokwari
• Vogelkop
• Onderzeeër
• New Guinea Campaign
• Ifar
• Merauke
• Onafhankelijkheidsoorlog

Een wapperende driekleur in WO2

Er is een klein stukje Nederlands Nieuw-Guinea waar in de Tweede Wereldoorlog altijd de Nederlandse vlag heeft gewapperd. Dat was het enige stukje onbezet Nederland in de oostelijke koloniën van Nederland. De rest, heel Nederlands-Indië en Nieuw-Guinea, was door de Japanners bezet. Het plaatsje heet Merauke. Japan, bondgenoot van Duitsland in de Tweede Wereldoorlog, was in 1942 van plan om eerst heel Nieuw-Guinea te bezetten en daarna Australië binnen te vallen.

Biak

In heel het eiland Nieuw-Guinea zijn de overblijfselen van de Japanse bezetting te zien. Zo is op het strategisch gelegen eiland Biak in een grot een oud Japans legerkamp te zien dat nog niet helemaal opgeruimd is. Nabij Jayapura, het voormalig Hollandia, spoelen elk jaar beenderen aan waarvan gezegd wordt dat ze van Japanse soldaten komen. Op een eiland in de prachtige baai van Manokwari, de toenmalige hoofdstad, liggen nog steeds betonnen behuizingen van Japanse militairen. Vanuit hier beschermden ze de stad tegen het Amerikaanse leger. In 2006 werd een Amerikaans legervliegtuig uit de baai gevist. Er staan Japanse oorlogsmonumenten verspreid over heel Nieuw-Guinea. Overigens staan er geen Nederlandse oorlogsmonumenten uit de Tweede Wereldoorlog. In Nederland is er op het landgoed in Bronbeek, Arnhem op 1 oktober 2012 een monument onthuld door een Nederlandse generaal ter ere van de Papuastrijders die van 1942 tot 1962 in dienst van het Nederlandse leger hebben gevochten. Het initiatief voor dit monument kwam van de veteranen zelf, niet van de Nederlandse staat.

Manokwari

Het leger in Nederlandse-Indië en Nieuw-Guinea heette toen KNIL, Koninklijk Nederlands-Indisch Leger. In Manokwari zag de Nederlandse legerleiding begin april 1942 de overmacht van de Japanners bijtijds in. Het enige schip de ”Anna“ werd in brand gestoken en tot zinken gebracht zodat het uit de handen van de vijand zou blijven. De Japanse legerleiding was hier zo kwaad over dat de bevelhebber is gemarteld en gedood. Een deel van het regiment in Manokwari, 60 mannen en 17 Papuastrijders, verdwenen in het oerwoud onder leiding van KNIL-kapitein Willemsz Geeroms om gedurende heel de Tweede Wereldoorlog een guerrilla-tactiek tegen de Japanners toe te passen. Hierbij kregen ze hulp van de Papua’s. Zij voorzagen de Nederlanders van voedsel. Er is tenminste één verzetsdaad gemeld waarbij Papua’s door de Japanners waren ingezet om munitie te vervoeren. Deze Papua’s hebben echter op eigen initiatief de munitie aan de Nederlandse guerrilla-voerders gegeven.

Vogelkop

In de Vogelkop in Nieuw-Guinea; dat is het gedeelte wat een beetje op een vogelkop lijkt, is het grootste deel van het land bedekt met regenwoud. Het leven in het oerwoud is zwaar, vooral naarmate de voedselvoorraden kleiner werden. De kleren rotten weg na een jaar door de hoge luchtvochtigheid. Ze moesten voortdurend hun kamp verplaatsen. Je kunt nooit snel lopen door de dichte begroeiing en gladde ondergrond van het regenwoud. De kapitein moest op een dag door ziekte achterblijven in het kamp. Op een dag is het kamp door Japanse soldaten ontdekt. De kapitein en enkele andere zieken werden geëxecuteerd. Sergeant Kokkelink die later in het boek ”De ongelijke strijd in de Vogelkop “ werd beschreven door medestrijder en auteur J.P. de Kock, nam het bevel over. Door ziekte, uitputting en aanvallen van Japanners hebben uiteindelijk 14 guerrillasoldaten en één Papuastrijder van de oorspronkelijk 77, de oorlog overleefd.

Onderzeeër

Bovenstaand verhaal is de enige weerstand van betekenis die het Japanse leger heeft ondervonden in het Nederlandse deel van het eiland Nieuw-Guinea. Alhoewel ook een Nederlandse Onderzeeër de hele Tweede Wereldoorlog is door blijven varen en wel eens bij de kust van Nieuw-Guinea enkele aanvallen op Japanse doelen heeft uitgevoerd. Tijdens de Japanse invasie is er weinig strijd geweest tussen het Japanse leger en het KNIL. Manokwari was destijds de hoofdstad. In de andere steden in Nederlands Nieuw-Guinea waren weinig soldaten gelegerd. De Nederlandse soldaten werden totaal overrompeld door de grote aantallen Japanners.

New Guinea Campaign

In het aangrenzende, Australisch Nieuw-Guinea heeft het Japanse leger veel meer weerstand ondervonden van het Australische leger en het Amerikaanse leger. Het grootste deel van het strijdtoneel heeft zich afgespeeld in Australisch Nieuw-Guinea. Behalve op het eiland Biak want daar waren vele Japanse soldaten gelegerd. De “New Guinea Campaign” was een belangrijk geallieerd aanvalsplan in de Tweede Wereldoorlog. Tijdens deze campagne waren er 10.000 Japanners gelegerd op Biak. De Amerikanen hebben veel bombardementen uitgevoerd. Japan moest opgeven. Tijdens de Amerikaanse aanval vonden 6100 Japanners de dood.

Ifar

Vlakbij Hollandia was in 1944 het hoofdkwartier van het Amerikaanse leger in de Pacifische regio ingericht. Vanaf de berg Ifar, aan de voet van het Cycloop-gebergte voerde generaal MacArthur zijn island-hopping strategie uit in het Pacifisch gebied. Het Amerikaanse leger is geland in de Humboldt-baai nabij Hollandia. Sommige landingsvoertuigen liggen nog steeds op het strand in de baai. Ze worden nu door de Papua’s gebruikt onder andere door een tuintje erin aan te leggen en hun was op te drogen. Het Amerikaanse leger veroverde eerst posities op heel het eiland Nieuw-Guinea en heroverden van daar de Filipijnen op de Japanners.

Merauke

Vanaf April 1944 waren er 50 Nederlandse militairen gestationeerd, samen met een 238 Australische militairen in Merauke. Ze hadden daar niet veel te doen maar gingen soms tot actie over in Australisch Nieuw-Guinea. Merauke is nooit bezet geweest, maar er waren 19 keer bombardementen van Japanse vliegtuigen. Soms was er een luchtgevecht tussen geallieerde en Japanse toestellen.

Onafhankelijkheidsoorlog

Toen de Tweede Wereldoorlog afgelopen was, ontstond er in Indonesië een onafhankelijkheidsoorlog. Daarom moesten de Indische Nederlanders uit Indonesië vluchten. Nieuw-Guinea bleef bij Nederland behoren. De meeste gingen naar Nederland, maar 30.000 mensen besloten in de tropen te blijven en naar Nederlands Nieuw-Guinea te gaan. Ze kwamen aan in een land waarvan het kleine beetje wat was opgebouwd door de oorlog en de vele luchtbombardementen van zowel Japanse als Amerikaanse vliegtuigen totaal verwoest was. Van de dingen die het Japanse leger had achtergelaten zijn stoelen, lampen en bedden gemaakt. Op de foto boven bij dit artikel is Het Christelijk Militair Tehuis uit Manokwari te zien dat gemaakt is van de glaskoepels van Japanse zoeklichten. Het huis staat er anno 2015 nog, net als veel andere Nederlandse huizen. De Nederlanders in Nieuw-Guinea moesten uiteindelijk weer vluchten omdat Indonesië met militaire acties, gesteund door president Kennedy van de V.S., Nederlands Nieuw-Guinea annexeerden.

Lees verder

• Chronologie Geschiedenis Nieuw-Guinea: 1511 tot 1700
• Nieuw-Guinea, het op 1 na grootste eiland ter wereld