Maecenas: bon vivant predikte genot en vriendschap

Gaius Cilnius Maecenas (70 v.Chr. - 8 v.Chr.) was een levensgenieter en een groot liefhebber van de kunsten. Dankzij zijn weldoenerschap en een innige vriendschap met keizer Augustus, beleefde de kunsten in zijn tijd een gouden periode. Zijn naam werd al in de oudheid een begrip. Maecenas of Mecenas is tweeduizend jaar na zijn dood nog steeds het begrip voor een particuliere beschermer en sponsor van de kunst. Maecenas had alles mee om een groot weldoener te zijn. Ten eerste was hij zeer rijk en ten tweede had hij zeer invloedrijke vrienden. Waarschijnlijk was zijn fortuin afkomstig van zijn familie. De precieze herkomst van zijn fortuin is niet bekend. Hij behoorde weliswaar niet tot de hoogste Romeinse klasse, maar had toch een zeer goede afkomst. Hij stamde namelijk af van Etruskische Koningen en had een oude en zeer nobele stamboom, en daar hielden de Romeinen van. Het kan ook zijn dat keizer Augustus hem rijk had gemaakt. Deze keizer regeerde van 17 voor Christus tot 14 na Christus en was zeer bevriend met Maecenas. Sterker, het waren boezemvrienden. Maecenas had een machtig netwerk zodat hij kunstenaars kon steunen en beschermen.

Staatsman

Naast zijn weldoenerschap was Maecenas een staatsman. Wanneer de keizer in het buitenland verbleef, was Maecenas zijn vervanger. Hij was een soort minister van binnenlandse zaken. Hij combineerde de rollen van diplomaat, raadsman, politicus en levenskunstenaar als geen ander. Hij werd overal gevraagd wanneer er moeilijke onderhandelingen moesten plaatsvinden. Maecenas kon erg sluw zijn. Zo werkte hij zich op tot de boezemvriend van keizer Augustus. Maecenas zou nooit een officieel ambt aanvaarden, dat vond hij namelijk niet nodig. Hij had immers niet-officieel ook al heel veel macht.

Toen keizer Augustus aan de macht kwam, als overwinnaar op zijn rivaal Marcus Antonius, organiseerde hij een debat tussen zijn beste vrienden, waaronder uiteraard Maecenas. Het debat ging over de toekomst van het rijk. Maecenas, als telg uit een oeroud geslacht van koningen, was een vurig aanhanger van de monarchie. Anderen wilden terugkeren naar de republiek. Hij zou helemaal achter de alleenheerschappij van Augustus blijven staan tijdens zijn leven.

Beschermer van de kunst

De steenrijke Maecenas had een grote zwak voor de kunst en dan vooral de dichtkunst. Hij ontfermde zich vanaf 37 voor Christus over met name drie dichters waarvan er een, Horatius, zijn boezemvriend zou worden. De dichters Vergilius en Propertius waren zijn andere twee literaire beschermelingen. Maecenas was erg gul. Zo schonk hij hen grote kostbare geschenken, huizen met landgoederen en genoeg geld om ruim van te leven. Bovendien introduceerde hij de kunstenaars in zijn invloedrijke netwerk. Ook Augustus zou hen leren kennen. Daartegenover stond dat ze de cultuurpolitiek van Augustus zouden propageren. De dichters droegen veel werken aan Maecenas op. Horatius, zelf van zeer bescheiden afkomst, was zo goed bevriend dat hij zelfs verklaarde Meacanas niet te willen overleven: ‘gaan zal ik, gaan zal ik, wanneer jij voorgaat: ik sta gereed om bij je te zijn op je laatste aftocht.’

Levenskunstenaar

Maecenas hing de filosofie van Epicurus aan. Deze Griekse filosoof predikte het nastreven van verfijnd genot en de waarde van vriendschappen. Verder hield Maecenas erg van luiheid, niksdoen en luxe. Hij was dan ook redelijk mollig. Tijdens overdadige feesten kwamen de gasten niets te kort. Ook leefde de weldoener naar de wetten van de vrije liefde, hij schreef openlijk over zijn bed-avontuurtjes met anderen. Tegelijkertijd was hij gelukkig getrouwd met zijn vrouw Terentia. Waarschijnlijk hing zij dezelfde filosofie aan. Maar hoe zij daar invulling aan gaf, is niet bekend. Een van Maecenas’ levenswijsheden was dat vriendschap belangrijker was dan liefde.

Breuk en overlijden

Een vertrouwensbreuk tussen keizer Augustus en Maecenas verwijderde hen van elkaar. De keizer zou Maecenas’ vrouw Terentia begeren, zo was het gerucht. Verder zou Augustus achter een beraamde staatsgreep van Terentia’s broer zijn gekomen. En ook dat Meacenas hiervan op de hoogte zou zijn. De mannen zouden privé wel goede vrienden blijven. Ondanks de spanningen die er tussen de twee waren gekomen, stelde Maecenas Augustus aan als zijn enige erfgenaam: deze verwierf op die manier grondbezit in Italië en Egypte en een enorme schatkamer.

Maecenas' vriend Horatius hield zich aan zijn woord. Nadat Maecenas stierf in 8 voor Christus, overleed hij -toevallig- een paar maanden later: ze werden naast elkaar begraven.