Cabaretier: Wim Sonneveld

Wim Sonneveld wordt meestal in één naam genoemd met Wim Kan en Toon Hermans: De Grote Drie van het na-oorlogse cabaret. Sonneveld kan van deze drie misschien worden beschouwd als de meest tijdloze en zijn liedjes en conferences zijn nog altijd zeer geliefd. Sonneveld overleed jong, maar liet een groot repertoire na.

Jeugd

Sonneveld werd geboren als Willem Sonneveld op 28 juni 1917 in Utrecht. Zijn moeder overleed toen hij nog maar vijf was en zo bleef hij achter bij zijn twee oudere zussen en zijn vader. De relatie met zijn vader verliep stroef en Sonneveld voelde zich niet begrepen door hem. In 1929 ging hij naar de Handelsschool waar hij in 1932 eindexamen deed en ging aan de slag bij een biscuitfabriek Gebroeders Doesburg. Ook werd hij lid van een zanggroep Keep Smiling Singers. Twee jaar later vormde hij een duo met Fons Goossens en trad met hem op bij verenigingen en instellingen. Ook ontmoette hij Huub Janssen, die een grote rol in zijn leven zou gaan spelen. Het tweetal reisde door Frankrijk, waardoor Sonneveld een blijvende liefde opdeed voor dat land en voor het Rooms-Katholieke geloof. In 1936 ging Sonneveld in Amsterdam wonen, eerst op de Westermarkt en later op de Prinsengracht. Sonneveld kreeg een baan bij Louis Davids, waar hij als secretaris-administrateur werkte, maar ook kleine rolletjes kreeg en mocht zingen. Op 12 februari 1936 maakte hij zijn theaterdebuut in de Hollandse Schouwburg in Amsterdam. Daarnaast treed hij op met zijn theatergroep Rarekiek, waar Huub Janssen ook een rol in speelt.

Cabaret Wim Sonneveld

In 1938 en 1939 brengt Sonneveld veel tijd door in Frankrijk waar hij optreedt voor diverse gezelschappen. Na de oorlogsverklaring door Duitsland keert hij echter terug naar Nederland waar hij in diverse toneelstukken speelt en in de revue van Loekie Bouwmeester. In 1940 speelt hij bij de Sprookjesspelers, waar hij Conny Stuart ontmoet. In 1943 richt Sonneveld zijn eigen theatergroep op waar Albert Mol, Hetty Blok, Joop Doderer, Lia Dorana, Emmy Arbous en Conny Stuart deel van uitmaken. Dit gezelschap Cabaret Wim Sonneveld bleef tot 1959 bestaan. Het gezelschap speelde 25 shows, waarvan Alleen Voor Dames de eerste was, geschreven door Hella Haasse. In 1947 ontmoette Sonneveld Friso Wiegersma, die zijn levenspartner zou blijven. In 1953 creëert Sonneveld Willem Parel, de zoon en kleinzoon van een orgeldraaier en voorzitte van de En-Pe-Ge, het Nederlandse Parelgenootschap. Parel trad op in het VARA-programma Showboat en was ongekend populair. Aanvankelijk schreef Sonneveld de teksten zelfs, maar al snel nam Eli Asser dat over. Zelf kreeg Sonneveld na verloop van tijd een hekel aan zijn personage, maar Parel kreeg zelfs een film in 1955: Het Wonderlijke Leven van Willem Parel. Deze film was tevens het einde van Parel. In 1956 vertrok Sonneveld voor korte tijd naar Amerika, waar hij optrad in diverse films waaronder in Wasp End en Silk Stockings naast Fred Astaire, van wie hij de Genesiuspenning kreeg. Deze penning werd later door Janssen aan Jos Brink gegeven.

Musical en TV

Van 1960 tot 1962 speelde Sonneveld de hoofdrol van Professor Higgins in de musical My Fair Lady. Sonneveld had de musical in Amerika gezien en was vastbesloten om die naar Nederland te halen. Zijn partner Wiegersma verzorgde de decors, maar de vertalinv van zijn andere partner Janssen werd afgekeurd en vervolgens werd de vertaling van de jonge Seth Gaaikema gebruikt. De musical was een ongekend succes. Ook had Sonneveld groot succes met twee televisieshows, de eerste in 1962 onder de titel 'Doe es wat, meneer Sonneveld'. Sonneveld gebruikte veel scenes uit zijn eerdere cabaretprogramma's, maar de meeste liedjes waren nieuw. Op 5 december werd het programma uitgezonden en was zo'n doorslaand succes dat het op oudejaarsavond nogmaals werd uitgezonden. Het liedje Katootje, dat al in 1954 was gebruikt, stond wekenlang nummer één in de hitparade. Het tweede programma 'Blijf in Holland' was opnieuw succesvol.

One-Man Show

In deze periode maakte Sonneveld plannen voor een one-man show en die kwam er in 1964: Een Avond met Wim Sonneveld, waaraan ook Marijcke Mertens meewerkte. In 1966 volgt de tweede one-man show: Wim Sonneveld en Ina van Faassen en in 1971 Wim Sonneveld met Willem Nijholt en Corrie van Gorp. De naam one-man show is wat misleidend, want helemaal alleen stond Sonneveld nooit op het podium. Zijn eerste show werd meteen een succes en kreeg goede kritieken. Een aantal van Nederlands beste tekstschrijvers werkte voor Sonneveld, zoals Annie M.G.Schmidt, Jacques van Tol, Simon Carmiggelt en Michel van der Plas. Ook partner Wiegersma schreef een aantal van de nummers, waaronder Nikkelen Nelis. Ook de tweede show was succesvol en het beroemdste nummer van Sonneveld 'Het Dorp' is uit deze show afkomstig, opnieuw geschreven door Wiegersma. De derde show zou een aanslag op de gezondheid van Sonneveld betekenen. Sonneveld had het idee dat hij zich moest vernieuwen, met de opkomst van nieuwe en jonge cabaretiers zoals Ivo de Wijs, Freek de Jonge en anderen. Daarom zorgde hij voor de jongere Van Gorp en Nijholt naast zich, maar voor het eerst kreeg Sonneveld last van hartklachten. Tussen de bedrijven door deed Sonneveld nog andere dingen zoals een gastrol in de zeer populaire serie 'Ja Zuster, Nee Zuster', hij zong er de klassieker 'In een rijtuigie'. In 1973 ging de film Op de Hollandse Toer in premiere, maar de film werd een flop, zowel bij critici als bij het publiek.

Dood en Nalatenschap

Op 20 februari 1974 kreeg Sonneveld een hartaanval tijdens een autorit en werd opgenomen in een ziekenhuis in Amsterdam. Daar overleed hij op 8 maart van hetzelfde jaar, nadat hij een dag eerder een interview had gegeven aan Henk van der Meyden. Sonneveld werd op de Rooms-Katholieke begraafplaats in Amsterdam Buitenveldert begraven. Maar Sonneveld werd niet vergeten. Sinds 1988 wordt er jaarlijks een prijs uitgereikt tijdens het Amsterdams Kleinkunstfestival aan het beste kleinkunsttalent. In 2009-10 draaide een muzikale theatershow 'Sonneveld voor Altijd!'.

De Persoon Sonneveld

Sonneveld was een complexe persoon. Hij hield van Frankrijk, maar kon tegelijkertijd niet zonder Nederland. Hij woonde grote delen van zijn tijd in Frankrijk, waar hij zelfs zijn eigen wijn perste. Zijn relaties met Huub Janssen en Friso Wiegersma waren relatief onbekend in een Nederland waar homosexualiteit nog niet algemeen geaccepteerd werd. In de theaterwereld was het wel bekend. Sonneveld was overigens niet een man die daar mee te koop liept. De relatie met Janssen en die met Wiegersma liepen enigszins door elkaar en waren voor buitenstaanders niet duidelijk. Zoals Wiegersma later zou zeggen: 'Zoals anderen een schoonmoeder had', over de verhouding van hemzelf met Janssen. Er was één vrouw waar Sonneveld ook veel van hield en dat was Conny Stuart. Hij zorgde er voor dat haar eerste huwelijk stuk liep en ook Joop Doderer, de tweede man van Stuart had het vaak moeilijk met de relatie die er tussen Sonneveld en Stuart bestond. Ook had Sonneveld zich bekeerd tot de Rooms-Katholieke kerk. Het was Huub Janssen, zijn vriend en voormalige kloosterling, die hem inwijdde in de mystiek van deze kerk. Maar ook deze kant hield Sonneveld relatief goed verborgen.