Anthony Fokker's schooltijd

Anthony Herman Gerard Fokker werd geboren op 6 april 1890 in Blitar op Zuid-Java. Vier jaar lang leefde hij een zorgeloos bestaan als zoon van een gefortuneerde koffieplanter, die in 1894 genoeg geld had verdiend om in Holland te gaan rentenieren en zijn kinderen een goede schoolopleiding te geven. Het gezin, bestaande uit vader Herman Fokker, moeder Anna Fokker-Diemont, oudste dochter Toos en zoon Anthony (Tonny), vestigde zich in augustus 1984 in Haarlem. Ze betrokken een half-vrijstaande villa aan de Haarlemse kleine Houtweg, met uitzicht op het Frederikspark. Fokker is bekend geworden door met zijn eigen gebouwde vliegtuig rond de kerktoren van Haarlem te vliegen. Hij is de grondlegger van de Nederlandse vliegtuigfabriek Fokker, wat hedendaags nog steeds bestaat.

Anthony's schooltijd

Als een goede schoolopleiding de voornaamste reden is geweest voor Herman Fokker om naar Nederland terug te keren, heeft zijn zoon hem teleurgesteld. Tonny kon niet stil zitten, vond zijn leraren idioten en kwam alleen dankzij zijn vindingrijkheid bij het spieken door de lagere school heen.

Op de HBS ging het vervolgens niet beter. Tonny zat het liefst thuis op zolder, waar hij van alles in elkaar knutselde. Dat knutselen op zolder nam grootse vormen aan. Zo bouwde hij een modelspoorbaan met blikken stroken en liet daar een elektrische locomotief op rijden. Om niet te vaak gestoord te worden door zijn oudere zus, zette hij de deurknop onder hoogspanning. Hij tapte elektriciteit af bij de buren om geen argwaan te wekken met het hoge stroomverbruik dat het gevolg was van zijn experimenten. Op twaalfjarige leeftijd bouwde Tonny een kleine kano, die zijn toch wel trotse vader liet breeuwen om hem waterdicht te maken. Tonny heeft er veel in gevaren en na deze eerste kano zouden nog vele vaartuigen volgen.

Met de schoolprestaties ging het ondertussen van kwaad tot erger. Afgezien van de zeer goede cijfers voor lichamelijke oefening haalde Tonny keer op keer slechte rapporten. In de tweede en vierde klas van de HBS bleef hij zitten, en zijn tweede kerstrapport in de vierde klas was zó slecht, dat vader en zoon het er over eens waren dat hij maar beter van school af kon gaan.

Tonny Fokker hoefde niet lang na te denken wat hij met al zijn vrije tijd ging doen. Hij had al een idee voor een autoband die niet lek kon gaan. In zijn vriend Frits Cremer had hij een zielsverwant gevonden met wie hij samen aan zijn uitvindingen kon werken. Frits was de zoon van voormalig minister van koloniën, Jacob T. Cremer. Frits had ook een hekel aan school en hoefde zich net zo min als Tonny, geen zorgen te maken dat hij van de honger om zou komen als hij zijn school niet af zou maken.

Frits bracht geld en de Peugeot van zijn vader in, en samen slaagden zij erin om een autoband te vervaardigen, die bestond uit een loopvlak van massief rubber dat met spiraalveren van bladstaal aan de velg van de auto was bevestigd. De trotse vaders hielpen hun zoons met een patentaanvraag op hun vinding. Maar kwamen toen uiteindelijk tot de ontdekking dat er al een Frans patent bestond op hun idee. De vaders waren een aantal duizenden guldens armer, maar hun zoons een ervaring rijker.

In maart 1910 werd Tonny opgeroepen voor militaire dienst. De verschrikkingen van de HBS zouden in het niet vallen met wat hem te wachten stond in militaire dienst. Ondanks pogingen om afgekeurd te worden, werd hij ingedeeld in een kazerne van de vestingstad Naarden. Volgens Fokker ''een gat om je in op te hangen''. Pas nadat hij verschillende malen al zijn sociale vaardigheden had aangewend (in combinatie met zijn financiële middelen), slaagde hij erin om alsnog afgekeurd te worden. De jonge Anthony deed nu niets anders meer als dagdromen over zijn grootste wens: te leren vliegen. Vader Fokker beloonde zijn zoon voor dit gedroom door hem op zijn twintigste verjaardag een automobiel cadeau te doen.

Dat vader Fokker zijn zoon niet wat harder aanpakte, is op twee manieren te verklaren. Ten eerste zal hij zichzelf in Anthony herkend hebben. Herman Fokker was als jongeling ook een missfit geweest, die zich niet thuis voelde in de intellectuele Zeeuwse kringen waar hij vandaan kwam. Ten tweede had Tonny een onmiskenbaar technisch talent, wat in de tijd van de opkomst van de automobiel een basis kon zijn voor een glansrijke carrière.

Besloten werd om Anthony, net als zijn vader vroeger zelf, naar Duitsland te sturen om zijn wilde haren te verliezen en zijn bestemming in de wereld te vinden. De keuze viel op een opleiding aan het Technikum in Bingen aan de Rijn, een soort autovakschool.

Aviatorschool

Hoe laag de verwachting ook mocht zijn, het Technikum bleek toch nog een tegenvaller. Hij schreef eens naar huis: ''het gehele prospect is 'humbug' en het is geld wegsmijten om er naar toe te gaan''. Gelukkig had hij inmiddels ontdekt dat zo'n 35km verderop in Zahlbach, vlakbij Mainz, de eerste Deutsche Automobil-Fachshule was gevestigd. Dit zou wél een uitstekende vakschool zijn en, wat nog veel belangrijker was, de school was bezig met het oprichten van een Fachshule fur Flugwesen. Zijn vader stemde ermee in dat zijn zoon het Technikum verruilde voor de opleiding in Zahlbach. Het was dan ook voor het eerst dat Anthony enthousiast was over een schoolopleiding.

Bij nader inzien bleek de Fachshule fur Flugwesen niet veel beter dan het Technikum in Bingen. De school beschikte niet over een vliegmachine. Die moesten leerlingen zelf bouwen onder leiding van de docent Bruno Buchner, een autocoureur zonder vliegbrevet. Toch greep Fokker deze kans om te leren vliegen met beide handen aan en geestdriftig bouwde hij mee aan de machine. Dit eerste toestel was echter te zwaar, en de motor te zwak. Het apparaat kwam niet los van de grond. Nadat een van de leerlingen de hand had weten te leggen aan een sterkere motor, probeerde het klasje het opnieuw. Het tweede toestel was een tweedekker met een duwpropeller. Op de grote dag bracht leraar Buchner het toestel zowaar in de lucht boven het veld van Dotzheim, bij Wiesbaden. De aviateur wist niet hoe je een bocht moest maken of moest landen. De enige manier die hij kon bedenken, was om de vlucht te beëindigen door het toestel aan de rand van het veld in de grond te boren.

De aspirant leerlingen waren woedend dat het resultaat van hun werk vernietigd was nog voor dat ze een vlucht hadden kunnen maken. Fokker eiste zijn geld terug van de school. Hij overtuigde zijn vader om hem 1500 mark te sturen, waarmee hij het derde vliegtuig van school wilde overnemen, wat door leerlingen in aanbouw was genomen. Verder ging hij in zee met vermogende medeleerling, de vijftigjarige Oberleutnant Von Daum, die een nieuwe, nog sterkere motor financierde.

Het toestel geheel eigenhandig afbouwen was een fors karwei, dat veel tijd zou kosten. Daarom besloot Fokker een deel van de bouw uit te besteden aan een zekere Jacob Goedecker, een werktuigbouwkundige ingenieur die een jaar tevoren in Gonsenheim zijn Goedecker Flugmachinenwerke had opgericht. Fokkers nieuwe toestel, dat bekend zou worden als de eerste Fokker Spin, zou een eendekker worden met een trekschroef.