Dichteres M. Vasalis

M. Vasalis (1909-1998) is een van de meest gelezen dichters van Nederland. Gedichten als ‘Tijd’, ‘Afsluitdijk’ en ‘De idioot in het bad’ zijn inmiddels klassiekers. Zij ontving bovendien een aantal belangrijke prijzen voor haar werk.

Leven

Margaretha Droogleever Fortuyn-Leenmans is de echte naam van de Nederlandse dichteres M. Vasalis. Dit pseudoniem is de Latijnse versie van haar meisjesnaam. Vasalis werd geboren in Den Haag op 13 februari 1909. Zij studeerde medicijnen en antropologie aan de Rijksuniversiteit Leiden. Zij specialiseerde zich in de psychiatrie en neurologie. Vervolgens werkte zij in 1939 als arts in Amsterdam. Later werkte ze als kinderpsychiater in Assen en Groningen. Vasalis bracht in de jaren 1936-1937 negen maanden door in Zuid-Afrika vanwege gezondheidsproblemen, vermoedelijk tbc of reuma. Zij stond bekend als mediaschuw en gaf maar één keer in haar leven een interview. Zij overleed in het plaatsje Roden, op 16 oktober van het jaar 1998.

Gedichten

In 1940 debuteerde Vasalis met de novelle Onweer. Deze was uitgegeven in de bundel Drie novellen als boekenweekgeschenk. In datzelfde jaar verscheen ook haar eerste dichtbundel Parken en Woestijnen bij uitgever A.A.M. Stols. In 1947 verscheen de bundel De vogel Phoenix bij dezelfde uitgever. In 1954 verscheen Vergezichten en gezichten bij G.A. van Oorschot. Dit was haar laatste gepubliceerde dichtbundel. Zij publiceerde nog enkele gedichten voor tijdschriften, onder andere voor Criterium en Tirade. Vier jaar na haar overlijden, in 2002, werd postuum De oude kustlijn, nagelaten gedichten gepubliceerd. Hierin staan gedichten die op verzoek van Vasalis door haar kinderen zijn uitgegeven.

Gedichten als ‘Afsluitdijk’ en ‘Tijd’ zijn kenmerkend voor de tegenstellingen die zij verwoordt, zo ook in de titel Parken en Woestijnen. Deze tegenstellingen zijn te vinden in onderwerpen als orde en chaos, gebondenheid en vrijheid en tijd en eeuwigheid. In de bundel De vogel Phoenix, welke is opgedragen aan haar jong gestorven zoon Dicky (16.4.1942-10.10.1943), worden persoonlijke ervaringen verwerkt tot grote symbolen. Deze personificatie en metaforen spelen een belangrijke rol. In deze bundel komen thema's als liefde, verdriet en dichterlijke inspiratie aan bod. In Vergezichten en gezichten ligt de nadruk vooral op het menselijk tekort en de onmacht van de taal (‘…Want woorden woorden woorden toovren niet.’). De postuum uitgebrachte bundel De oude kustlijn gaat nog meer dan de andere bundels over oud worden en de dood. De bundel eindigt met de acceptatie van de dood;

Sub Finem

En nu nog maar alleen
het lichaam los te laten –
de liefste en de kinderen te laten gaan
alleen nog maar het sterke licht
het rode, zuivere van de late zon
te zien, te volgen – en de eigen weg te gaan.
Het werd, het was, het is gedaan.

(Uit: De oude kustlijn, 2002)

Prijzen

Vasalis heeft verschillende prijzen in ontvangst mogen nemen. Voor Parken en Woestijnen ontving zij in 1941 de C.W. van der Hoogtprijs. In 1955 ontving zij voor de bundel Vergezichten en gezichten de Poëzieprijs van de gemeente Amsterdam. De provincie Groningen beloonde haar in 1963 met de Culturele Prijs van de Provincie Groningen. Vervolgens kreeg zij jaren later voor haar gehele oeuvre de twee belangrijkste prijzen die men als dichter kan ontvangen. In 1974 kreeg zij de Constantijn Huygenprijs. Vervolgens kreeg zij in 1982 de P.C. Hooftprijs.

Lees verder

• Dichter Rutger Kopland