Hergé - de geestelijk vader van Kuifje

Kuifje is een fictieve jonge heldhaftige onberispelijke Belgische reporter. Hij heeft geen leeftijd, geen geliefde, geen familie, geen verleden en geen mening. Eigenlijk vond zijn geestelijk vader Hergé hem te wijs en te perfect om zichzelf er nog langer in te herkennen. Hij begon zich meer te herkennen in de boze, vloekende en drinkende kapitein Haddock. Meer een mens van vlees en bloed. Door onder meer het stuklopen van zijn huwelijk, het verliezen van een vriend, hoge werkdruk en de Tweede Wereldoorlog ontwikkelde Hergé zich. Hij begon zijn carrière als tekenaar voor de wekelijkse jongerenbijlage in een katholieke krant en eindigde als succesvol maker van diverse stripalbums en werd wereldberoemd. Tussendoor schilderde hij nog even, maar dat was niet zo'n succes.

George Remi werd Hergé

George Prosper Remi Remi is geboren in Brussel op 22 mei 1907. Hij groeide op in een middenklasse gezin met een vader, een moeder en een jongere broer, Paul. Hergé omschreef zijn jeugd als 'grijs' en 'geen paradijs'. Hij zat bij een katholieke scoutingvereniging en ging naar een katholieke school. Op school ontstond de naam Hergé. Dit zijn de initialen van zijn naam George Remi omgedraaid, dus RG en dan ludiek gespeld en uitgesproken als Erjzee. Hiermee ondertekende hij de verhalen en tekeningen die hij tijdens de lessen maakte om de verveling tegen te gaan.

Kuifje, een katholieke reporter

Nadat Hergé zijn diensttijd had volbracht, kwam hij in 1928/29 via contacten van de scouting, bij een katholieke krant terecht. Hergé dacht als reporter aan de slag te gaan, maar hij kwam op een advertentie-afdeling terecht. Na een jaar kreeg hij van de directeur de opdracht een wekelijks stripverhaal te tekenen dat geschikt was voor de jonge katholieke lezers van de krant. Het moest gaan over een katholieke jonge reporter met een hondje. De directeur had een sterke politieke mening. Hij wilde de jonge lezers amuseren en tegelijk wilde hij zijn politieke ideeën overbrengen. Hij bepaalde naar welke land Kuifje ging. Het eerst land was Rusland, dan Afrika, vervolgens Amerika. De directeur bepaalde ook dat alle ongetrouwde medewerkers moesten trouwen. Hij koppelde daarom Hergé aan zijn roodharige secretaresse, die eigenlijk meer in haar directeur zag. Ze trouwden in 1932.

Kuifje in het buitenland

In 1930 kwam het stripalbum 'Kuifje in Afrika' uit. Hergé kreeg veel kritiek op de manier waarop hij de Afrikaanse bevolking neerzette. Hij accepteerde de kritiek en beaamde zijn beperkte visie over het land. Hij weet dat aan zijn eigen naïviteit en gebrek aan kennis en reislust in die tijd. Hij was nog nooit in Afrika geweest en al deed hij veel research, hij verzon ook vanuit zijn stoel, of baseerde zich op uitspraken van mensen die zeiden er te zijn geweest. Door gebrek aan kennis en voor het komische effect werden na de Afrikanen, later ook de Russen en de Amerikanen neergezet als stereotypen. Toen Hergé bekend maakte dat zijn nieuwe album De blauwe lotus, zich in China zou afspelen, zocht een Belgische begeleider van Chinese studenten contact met hem. Hij raadde Hergé aan zich eerst te verdiepen in de Chinese cultuur alvorens hierover te schijven. Hij stelde in 1934 Hergé voor aan Zhang (Tchang) Chongren, een Chinese kunstenaar en student in België. Door deze nieuwe vriendschap maakte Hergé kennis met de Chinese gewoontes, het volk en hun geschiedenis. Hij en Zhang werden goede vrienden. Als gevolg hiervan is Hergé zich voor latere verhalen van Kuifje veel serieuzer gaan verdiepen in de plaatsen waarover hij schreef. Hij probeerde bijvoorbeeld belangrijke gebouwen zo precies mogelijk na te tekenen en verwerkte politieke aspecten in de verhalen. Kuifje was de neutrale reporter, zonder mening. Toen Zhang terugging naar China, verloren Hergé en hij door onrusten in België en China, tot hun beider verdriet, contact.

Personages in Kuifje

Hergé heeft zijn eigen karaktertrekjes in de Kuifjepersonages verwerkt. Het broertje van Hergé stond model voor de haardracht van Kuifje. In Kuifje verwerkte Hergé zijn heimelijke verlangen om een held te zijn. Hij identificeerde zich in eerste instantie dus vooral met Kuifje, maar die bleek qua persoonlijkheid te perfect om Hergé te zijn. In latere jaren verschoof zijn affiniteit van de jonge onberispelijke heldhaftige Kuifje naar de boze, dronken man van middelbare leeftijd: Haddock. Kapitein Haddock zag Hergé als enige personage van vlees en bloed. Het vloeken, het driftige, het kwaad zijn op de wereld en vooral de liefde voor whisky herkende hij sterk. In Jansen en Jansens herkende hij zijn eigen onhandigheid en gebrek aan tact. In professor Zonnebloem herkende hij zijn eigen verstrooidheid. Jaren nadat Bianca Castafiore haar intrede had gedaan in de strip, realiseerde hij zich dat hij wat trekjes van zijn ex-vrouw in haar verwerkt had. De irritatie-dynamiek tussen haar en Haddock bleek ook typerend voor de situatie tussen hem en zijn ex-vrouw.

Persoonlijke crisis verwerkt in Kuifje

'Kuifje in Tibet' uitgegeven in 1960, werd het meest persoonlijke verhaal van Hergé. Het verwees duidelijk naar zijn zoektocht naar zijn verdwenen vriend Zhang. Maar hij verwerkte ook de nachtmerries en de schuldgevoelens die hij had, nadat hij in 1955 verliefd was geworden op een andere collega en hij bij zijn vrouw wegging. Hergé vermoedde dat zijn schuldgevoel werd aangewakkerd door de katholieke normen en waarden waarmee hij opgevoed was. Een belofte wordt nooit verbroken; een huwelijk wordt nooit verbroken, dacht hij. Hij zocht hulp bij een psychiater in Zwitserland. Deze zei hem dat Hergé zijn problemen kon oplossen, maar dat hij ook gewoon kon doorwerken.

Hij raadde het eerste aan, maar Hergé besloot het laatste te doen en zo ontstond 'Kuifje in Tibet'. Het verwerken van zijn persoonlijke crisis in het stripalbum hielp Hergé om zijn problemen het hoofd te bieden. Hij ging samenwonen met zijn nieuwe vriendin, zonder officieel van zijn vrouw te scheiden. Dat deed hij jaren later pas in 1977, waarna hij direct hertrouwde met zijn vriendin. Tijdens zijn eerste huwelijk had hij enkele affaires, maar in zijn tweede huwelijk bleef hij trouw.

De sneeuw in Tibet symboliseerde de witte massa waardoor hij destijds in zijn nachtmerries overspoeld werd. In het album zit een metafoor die exemplarisch is voor zijn gevoel tijdens verlaten van zijn vrouw; Kuifje hangt aan een touw met Haddock aan het andere eind van het touw en Kuifje stikt bijna.

De Tweede Wereldoorlog

Vanaf 1942 werden de stripboeken in kleur gedrukt. Dat verhoogde de verkoopcijfers, maar er was papiertekort door de oorlogsjaren, dus moest Hergé zijn verhalen met tientallen pagina's inkorten. De nazi's sloten het kantoor waarvoor Hergé werkte vanwege de katholieke invloeden en Hergé en zijn collega's stonden op straat. Een andere krant startte een jeugdbijlage en vroeg Hergé om Kuifje bij hen voort te zetten. Deze krant werd daarna overgenomen door de Duitsers. Hergé werkte vanaf dat moment voor de Duitsers.

Andere sfeer in de verhalen

De sfeer bij de krant was veranderd en dat bleek in de Kuifjeverhalen. Het neigde naar het Escapisme. Hergé leek weg te vluchten uit de werkelijke wereld. Er werd meer fantasie aan toegevoegd dan in voorgaande verhalen en er werd gebruik gemaakt van mystieke elementen. Er werd verhaald over het einde der tijden en over chaos in de wereld. Maar over de voortrazende oorlog op dat moment werd niets gezegd, niets getekend. Er werden nieuwe vaste personen geïntroduceerd, zoals Kapitein Haddock. Deze boze man belichaamde Hergé in die roerige oorlogstijd.

Na de oorlog

Op 3 september 1944 werd Brussel bevrijd door de Engelsen. Door miscommunicatie tussen departementen werd Hergé vier keer gearresteerd voor het werken voor een krant, die overgenomen was door de Duitsers. Uiteindelijk heeft hij waarschijnlijk slechts één nacht vastgezeten. Hergé kwam door het samenwerken met de nazi's op de zogenoemde zwarte lijst te staan. Zijn naam was besmet. Hij kon nergens meer werken. In 1946 werd hij toch weer gevraagd om Kuifjeverhalen te maken. Zijn nieuwe directeur stond aan de goede kant tijdens de oorlog en zuiverde de naam van Hergé door hem aan te nemen en door te verklaren dat Hergé aan niets schuldig was bevonden. De directeur beperkte Hergé in zijn artistieke vrijheid door hem onder commerciële druk te laten werken. Hij werd hierdoor depressief en vluchtte weg. Zelfs zijn vrouw wist niet altijd waar hij was of hoe lang hij weg zou blijven. Hergé was bijna zijn motivatie kwijt om aan verhalen te werken. Hij startte rond 1950 zijn eigen studio en huurde medewerkers in. Hergé begon veel te reizen en ging schilderen. Zijn abstracte schilderijen waren niet succesvol.

De dood van Hergé

Enige tijd voor zijn dood, toen hij al zichtbaar ziek was, werd Zhang gevonden. Hergé was al bijna vijftig jaar wereldwijd naar hem op zoek en uiteindelijk sprak hij iemand dicht bij huis die Zhang kende. Een journalist regelde een hereniging tussen de Belg en de Chinees. George Remi alias Hergé stierf op 3 maart 1983 in Sint Lambrechts Woluwe. Hij leed drie jaar aan een vorm van leukemie.

Nalatenschap

De Kuifje albums zijn in meer dan 110 talen (en dialecten) vertaald en er waren anno 2014 meer dan 230 miljoen exemplaren verkocht. Het was de nadrukkelijk wens van Hergé om geen vervolg aan Kuifje te geven na zijn dood. Het resultaat hiervan is een niet afgemaakt album.