Rafaël de Italiaanse kunstschilder van de Renaissance

De Italiaanse kunstschilder Rafaël leefde van 1483 tot 1520 in Italië. Zijn kunstwerken tonen dat hij zich ontwikkeld heeft in het realistisch weergeven van mensen. Zijn werken staat in de traditie van de Renaissance. Hij schilderde in opdracht van de pausen en maakte voor hen veel sacrale werken, zoals bijvoorbeeld altaarstukken. De engeltjes die hij geschilderd heeft zijn wereldberoemd geworden. Rafaël werd beïnvloed door de beroemde grootmeesters uit zijn tijd, zoals Leonardo da Vinci en Michelangelo.

Van Urbino naar Florence

Rafaël werd geboren in het jaar 1483 in het Italiaanse Urbino. Dat was toen een belangrijk centrum voor kunst in de Italiaanse provincie Marche. In het jaar 1504 verhuisde Rafaël naar Firenze, een stad die bij ons bekend staat onder de naam Florence. In die Toscaanse stad nam hij alles op wat de Florentijnse meesters in de schilderkunst hem konden leren. De volledige naam van Rafaël is Raffaello Sanzio da Urbino.

Renaissance

Rafaël was begaafd in het oplossen van schildertechnische problemen. Hij kon op een overtuigende wijze mensen driedimensioneel afbeelden. De menselijke figuren die hij geschilderd heeft zijn realistisch in hun bewegingen en in de manier waarop ze met hun gezichten en gebaren gevoelens tot uitdrukking brengen. Dit humanisme, het centraal stellen van de mens, was één van de belangrijkste kenmerken van de Renaissance. In de Middeleeuwen stond God centraal in het wereldbeeld. Tijdens de Renaissance komt de mens steeds meer centraal te staan. Het Florence waar hij zich tot kunstschilder ontwikkelde stond bekend als de bakermat van de Renaissance.

Hoogrenaissance
De Hoogrenaissance is een periode binnen de Renaissance. Het is een relatief korte periode. Over het algemeen gedateerd met de Hoogrenaissance van het jaar 1495 tot 1520. In die periode was de Renaissance op haar hoogtepunt. Veel kunstwerken, die wij nu nog kennen, werden in die periode gemaakt. Voorbeelden van belangrijke kunstwerken uit die tijd zijn 'Het Laatste Avondmaal' van Leonardo da Vinci en zijn 'Mona Lisa'. Ook het beeld van David dat Michelangelo heeft gemaakt en zijn fresco's op het plafond van de Sixtijnse Kapel stammen uit die periode. De kunstwerken van Rafaël komen ook uit de periode van de Hoogrenaissance.

Sacrale kunst
In de Hoogrenaissance stimuleerden de pausen, die toen in Rome aan de macht waren, het creëren van kerkelijke kunst. In ongeveer 1508 werd Rafaël door de toenmalige Paus, Julius II, naar Rome ontboden. Van hem kreeg Rafaël de opdracht om een groot aantal schilderijen te maken met een stichtelijke afbeelding. Zo maakte hij bijvoorbeeld diverse altaarstukken. De opvolger van Paus Julius II was zo onder de indruk van het werk van Rafaël dat ook hij er op stond dat Rafaël doorging met het creëren van sacrale kunst.

Rafaël en Leonardo da Vinci

Leonardo da Vinci (1452-1519) was ongeveer 30 jaar ouder dan Rafaël. Tijdens zijn verblijf in Florence had Rafaël de gelegenheid om de werken van Da Vinci te bestuderen en om Leonardo persoonlijk te ontmoeten. Leonardo da Vinci belichaamde het ideaal van de Renaissance. Hij werd gezien als de ultieme homo universalis. De mens die in alle vakgebieden van wetenschap en kunst vaardig is. Zo was Leonardo een architect, ingenieur en uitvinder. Hij was een wetenschapper in de filosofie, natuur- en scheikunde. Ook in de geneeskunde liet hij van zich horen. Zijn anatomische werken zijn nog steeds bekend. Leonardo da Vinci was ook beeldhouwer, schrijver en schilder. Van hem leerde Rafaël de methodes om portretten te maken in driekwart in plaats van en face, het half-licht in schilderijen tot uitdrukking te brengen en het schilderen van handen, wat een studie op zich was.

Rafaël en Michelangelo

Rafaël had grote bewondering voor Michelangelo, die leefde van 1475 tot 1564. Helaas voor Rafaël was Michelangelo daar helemaal niet van gediend. De beroemde kunstschilder, beeldhouwer, architect en dichter beantwoordde de bewondering van Rafaël met openlijke vijandigheid. Dit tot teleurstelling bij de jonge Rafaël.

De Sixtijnse Kapel

Toen Michelangelo eens uit Rome weg was, liet de toenmalige Paus, Jullius II, het plafond van de Sixtijnse Kapel bloot leggen. De kerkvorst was uitermate nieuwsgierig naar de schilderingen van Michelangelo. Rafaël trok daar zijn voordeel uit en hij bestudeerde het werk van Michelangelo. In het bijzonder trokken de krachtige gespierdheid van de naakten en de dramatische intensiteit van de afbeeldingen zijn aandacht. Toen Michelangelo dit ter oren kwam, werd hij razend. Hij nam het op als een openlijke uitdaging van de jonge schilder, die het tegen hem op probeerde te nemen.

De Sibillen

De Sibillen - Rafaël / Bron: Raphael, Wikimedia Commons (Publiek domein)

Rafaël heeft 'De Sibillen' geschilderd in de Santa Maria della Pace. Dit fresco bevindt zich boven de boog in de achterste muur van de kapel. De Sibillen vormen een aantal extatische vrouwen die spontaan en vaak ongevraagd de toekomst voorspelden. Ze werden hierbij geïnspireerd door een god, vaak was dat de Griekse god Apollo. Over uitbetaling van het fresco 'De Sibillen', ontstond er een meningsverschil over de prijs tussen de schilder en het bestuur van de kapel. Het geschil liep zo hoog op dat er een bemiddelaar bij werd geroepen: Michelangelo. Deze toonde zijn grootheid toen hij stelde dat het werk veel meer waard was dan de prijs die men overeengekomen was. Hoewel Michelangelo volstrekt geen sympathie voelde voor Rafaël, was hij zo onder de indruk van de schoonheid van het werk, dat hij verklaarde dat Rafaël het dubbele van het overeengekomen bedrag moest worden betaald.

De Atheense school

De Atheense school - Rafaël / Bron: Raphael, Wikimedia Commons (Publiek domein)

'De Atheense school' is een van de bekendere schilderwerken van Rafaël. Op dit fresco is een aantal filosofen afgebeeld die met elkaar in gesprek zijn. In het midden staan de oude Plato en de jonge Aristoteles. Ze lijken met elkaar verwikkeld in een discussie. Rafaël heeft Plato afgebeeld met in zijn ene hand het boek Timaeus, met de andere hand wijst hij naar boven. Aan zijn zij staat Aristoteles en de Ethica in zijn hand en hij strekt met zijn andere hand uit naar beneden. Rafaël heeft hiermee de tegenstelling tussen deze twee filosofen willen uitbeelden. Plato verwijst naar de realiteit in hogere sferen. Hij heeft dan ook een kosmologisch boek in zijn hand. Aristoteles wijst naar de aardse werkelijkheid. Hij wil de filosofie in de aardse werkelijkheid handen en voeten geven. Hij heeft dan ook ethisch traktaat in zijn hand. Er staan ook andere filosofen op het fresco. Zo wordt links Pythagoras afgebeeld. Hij schrijft in een boek, terwijl Empedocies en Averrroës over zijn schouders meekijken. Rechts van Pythagoras staat de filosoof Parmenides. Rafaël gebruikte de afbeelding van de grootmeesters uit zijn tijd om de filosofen uit te beelden. Plato heeft bijvoorbeeld het gezicht van Leonardo da Vinci, Heraclitus dat van Michelangelo en Euclides heeft het gezicht van de Italiaanse architect en kunstschilder Donato Bramante (1444-1514).

De Cupido's en Cherubijntjes van Rafaël

De Cupido's. Detail van de Sixtijnse Madonna / Bron: Raphael, Wikimedia Commons (Publiek domein)

Rafaël heeft veel engeltjes, cupido's en cherubijntjes geschilderd. Ze zijn alom bekend. De twee beroemde peinzende cherubijntjes die wat verveeld om zich heen kijken, terwijl zij leunen op de vensterbank, zijn onderdeel van een veel groter schilderij. Dit werk staat bekend onder de naam 'De Sixtijnse Madonna'. Rafaël heeft dit schilderij gemaakt in opdracht van het Benedictijner klooster in Piacenza. Het schilderij is bedoeld als altaarstuk voor in de kapel van het klooster. Waarschijnlijk was dit het laatste doek dat Rafaël geschilderd heeft.

Goede Vrijdag

Op Goede Vrijdag gedenkt de christelijke kerk dat Jezus aan het kruis is terechtgesteld. Het is een bijzondere dag waarop de gelovigen stil staan bij de lijdensweg van Jezus. Rafaël werd op een Goede Vrijdag geboren, namelijk op vrijdag 6 april 1483. Hij stierf ook op een Goede Vrijdag. Na gebiecht te hebben overleed hij op 6 april 1520. Hij werd maar 37 jaar. Het verhaal gaat dat hij niet alleen op zijn verjaardag stierf, maar dat hij ook nog eens op hetzelfde uur overleed als dat hij geboren was.