Anne Frank: dagboek en onderduiktijd in het achterhuis

Anne Frank biografie. Anne Frank werd op 12 juni 1929 geboren in Frankfurt am Main (Duitsland). Het was een Joods meisje wat later wereldberoemd zou worden door haar dagboeken, welke zij gedurende haar onderduikperiode in Amsterdam bijhield tijdens de tweede wereldoorlog. Haar volledige naam was Annelies Marie Frank. Annelies werd afgekort tot Anne. Anne Frank wordt door getuigen omschreven als een intelligent meisje met veel pit, gevoel voor humor en een levendig karakter. Ze had veel energie en deed graag een beetje gek, ze haalde grapjes uit en ze lachte en praatte veel. Ze kon echter ook heel serieus zijn.

Jodenvervolging

Hitler en zijn volgelingen zagen alle Joden in de dertiger jaren in Duitsland al als hun vijand; ook Joodse kleine kinderen zagen zij als hun vijand. De neonazi's maakten het de Joden steeds moeilijker en ze begonnen hen te vervolgen. In 1933 was het voor Anne en haar familie te gevaarlijk geworden om in Duitsland te blijven wonen. Ze besloten om naar Nederland te verhuizen. In Nederland leek het toen nog redelijk veilig. Het gezin bestond uit vier personen, vader Otto Frank, moeder Edith Frank, Anne Frank en haar oudere zus Margot Frank.. Eerst gingen Otto en Edith met Margot naar Nederland. Dat was in 1933. Anne bleef nog een tijdje bij haar oma in Duitsland wonen. In 1934 volgde ook Anne, die toen nog een peuter was. Op de verjaardag van Margot zette haar ouders Anne op tafel, alsof zij een cadeautje was. Margot had haar zusje dus op haar verjaardag weer terug. Het gezin ging in een nieuwbouwwijk in Amsterdam wonen, aan het Merwedeplein op nummer 37. Het Merwedeplein lag achter het Daniel Willinkplein, wat tegenwoordig het Victorieplein genoemd wordt.

Anne Frank en de tweede wereldoorlog

Toen Anne elf jaar was brak in Europa de tweede wereldoorlog uit. In Nederland duurde de oorlog slechts 5 dagen, toen capituleerde Nederland. Ze gaven zich dus over aan de Duitsers en de Duitsers bezetten daarna ons land. Zij waren nu de baas in Nederland en er veranderde veel. Omdat de Duitsers hadden geleerd Joden te haten, veranderde er voor Joodse mensen extra veel. Het gezin Frank probeerde eerst zo gewoon mogelijk verder te leven, terwijl er steeds meer afschuwelijke regels kwamen, speciaal gericht tegen Joodse mensen. Joden mochten bijvoorbeeld niet meer zwemmen en niet meer fietsen en geen parken, theaters of andere leuke dingen meer bezoeken. Joden mochten niet meer op bankjes op straat zitten en niet meer naar gewone scholen en niet meer naar de bioscoop, niet meer auto rijden, geen boodschappen in gewone winkels meer doen, enzovoorts. Ook werden Joodse mensen voorgesteld alsof zij minderwaardig zouden zijn. In filmpjes en op anti-Joodse reclame werden Joden afgeschilderd alsof zij lelijke gemene onderkruipsels waren. Joden werden afgeschilderd alsof zij een rare geloofsovertuiging hadden en of zij rare uiterlijke kenmerken hadden. Ook werden hun gewoontes bespot. De Joden zouden onbetrouwbaar en gevaarlijk zijn. Op die manier werd het voor mensen die anti Joods opgevoed waren of die sympathie voelde voor de radicale ideeën van Hitler, steeds 'vanzelfsprekender' om Joden als hun vijanden te zien. In 1941 werd een wet van kracht in Nederland, waarin stond dat iedereen die Joods was, maar ook iedereen die van Joodse afkomst was, vervolgd mocht worden. Er kwam een aanmeldingsplicht voor alle mensen die Joods waren of gedeeltelijk Joods. Je werd dus ook vervolgd als een van je grootouders Joods geweest was.

Jodenster

Het leven werd voor Joodse mensen steeds zwaarder en ook steeds gevaarlijker. Ze moesten van de Duitsers een zogenaamde Jodenster dragen (een Davidster van gele stof, die goed zichtbaar op kleding gedragen moest worden) zodat iedereen kon zien dat ze Joods waren. Anne was eerst trots op de ster, ze was er trots op om Joods te zijn en waarschijnlijk werd haar ook geleerd door haar ouders dat de Joodse ster een symbool van kracht en trots was. Maar al snel ontdekte ze dat het dragen van de ster veel nadelen had. Mensen die met de neonazi's heulden en een hekel hadden aan Joden, scholden Joden uit, of Joden werden geslagen, vermoord of opgepakt en gevangen gezet. Door de gele ster op hun kleren, werden Joden overal direct herkend en door veel mensen slecht behandeld of genegeerd.

Anne Frank, onderduiken

Toen Anne dertien was en haar zus Margot zestien, kwam er een oproep voor Margot. Ze moest in een werkkamp gaan werken voor de Duitsers. Nu had het gezin nog maar weinig keus. Of Margot moest in een werkkamp gaan werken (en de kans dat ze daar levend uit zou komen was zeer klein), of het gezin moest vluchten, of ze moesten onderduiken. Als Margot niet op zou komen dagen voor de oproep, zouden ze kort daarna zeker ook door de Duitsers worden gearresteerd want het was strafbaar als je in zo'n situatie niet op kwam dagen. Onderduiken leek nu de beste optie. Otto en Edith Frank hadden daar al rekening mee gehouden en er goed over nagedacht.

Onderduiken in Het Achterhuis

Boven het kantoor aan de Prinsengracht 263 in Amsterdam, van het bedrijf Opekta waar Otto Frank directeur van was geweest, was een opslagruimte en achter die opslagruimte zat nog een hele woning. Het was ooit als laboratorium gebruikt. Het was een achterhuis, waar eigenlijk nooit meer iemand kwam. Die woning was geschikt om je in te verstoppen omdat het boven een kantoor zat. Je had er dus geen gewone buren onder je. Links en rechts van het achterhuis zaten ook twee bedrijven. Na werktijd waren er dus meestal geen mensen. Er zaten ook nadelen aan natuurlijk, overdag moest je op werkdagen muisstil zijn, anders konden de mensen in het kantoor de onderduikers horen lopen, hoesten of lachen. Ook de wc doortrekken was overdag verboden. Kort nadat Margot de oproep had gehad dook het gezin stiekem onder in het achterhuis. Anne was toen dertien jaar en het was 6 juli 1942. Later schreef Anne in haar dagboek dat ze zoveel mogelijk kleren over elkaar heen aan hadden getrokken. Je kon natuurlijk niet met een koffertje in je hand op straat lopen, dat was veel te verdacht en veel te gevaarlijk. Anne moest haar jonge katje 'Moortje' achterlaten in de woning op het Merwedeplein en ze had daar verdriet van. Gelukkig zorgden de buren voor het poesje.

Het Achterhuis

Tussen het voorhuis en het achterhuis zat een deur. Later werd er een kantoorkast tegen de deur gespijkerd zodat de deur niet meer opviel. De kast was bovenop de deur gebouwd, zodat het net leek of er niets achter zat, alleen een muur. Enkele personeelsleden, waar Otto Frank veel vertrouwen in had, wisten dat er mensen ondergedoken zaten in het pand en ze hielpen het gezin aan voedsel en spullen. Ze werkten in het magazijn, samen met personeel dat van niets afwist. Anne en haar familie waren niet de enigen die ondergedoken zaten in het achterhuis. Er mocht ook een ander gezin onderduiken, de familie Van Pels. Dat gezin bestond uit drie personen, vader, moeder en hun zoon Peter van Pels. Na een tijdje kwam er nog een onderduiker bij, Fritz Pfeffer, die tandarts was. In het dagboek wat Anne bijhield en na de oorlog werd uitgegeven wordt de familie Van Pels de familie Van Daan genoemd en de heer Pfeffer wordt de heer Dussel genoemd. Anne heeft haar dagboek tweemaal herschreven omdat ze als een echte schrijver te werk ging. Ze probeerde haar schrijfwerk te verbeteren.

Andere onderduikers: Peter van Pels, meneer en mevrouw van Pels. tandarts F. Pfeffer

Er woonden nog meer onderduikers in het achterhuis. Naast de familie Frank woonde ook de familie Van Pels in de woning. Later kwam tandarts Pfeffer erbij. De tandarts mocht bij Anne op de kamer slapen. Anne en de tandarts hadden regelmatig onenigheid over het gebruik van de kamer.

Kamer Anne Frank

Anne wist al heel jong dat ze schrijfster wilde worden en ze ging dus ook zoveel mogelijk als een echte schrijfster te werk, ze werkte met schuilnamen voor de hoofdpersonages uit haar dagboek. In het achterhuis zaten dus in totaal 8 mensen (en de kat van Peter van Pels) ondergedoken. Anne moest haar kamer delen met tandarts Pfeffer. De tandarts en Anne konden het niet zo goed met elkaar vinden. Met Peter van Pels kon Anne het naar verloop van tijd zeer goed vinden. Anne en Peter werden zelfs verliefd op elkaar in het achterhuis en ze gaven elkaar op de zolder van het achterhuis een eerste zoen. De kamer van Anne werd met behulp van ooggetuigen, nagebouwd en vastgelegd. In het Anne Frank huis is de kamer niet ingericht omdat het huis werd leeggehaald nadat de onderduikers waren weggevoerd.

Anne Frank, haar dagboek

Anne hield van schrijven en ze wilde graag schrijfster worden. Ze hield in het achterhuis haar dagboek goed bij. Ze gaf gedetailleerde beschrijvingen van het leven in het achterhuis en het gedrag van de mensen die zo dicht op elkaar moesten leven. Ze beschreef de ruzies, de kibbelarijtjes, de honger en ze schreef over haar gevoelens voor Peter en over haar ontwikkeling van meisje naar vrouw. Anne Frank was een zeer getalenteerd meisje, haar dagboeken zijn mede daardoor uniek. De dagboeken zijn goed geschreven en vaak ook met humor en dat ze talent heeft voor schrijven is eigenlijk wel duidelijk, maar ook de situatie waar ze over schreef was natuurlijk uitzonderlijk. Ze schreef haar dagboeken vanuit een bizarre situatie, als onderduikster, in een door oorlog en haat geterroriseerd Europa. Ze richtte haar brieven aan een zelf verzonnen vriendin, die ze Kitty noemde. Uit de dagboeken blijkt steeds weer hoe snijdend haar prachtige karakter afsteekt tegenover de zinloze haat van de door Hitler opgehitste volgelingen, de neonazi’s. Een jong meisje die alle lichamelijke en puberale ontwikkelingen doormaakt die elk jonge meisje doormaakt, maar dit meisje zit tussen vier muren verstopt en ze wordt als een vijand van een agressor gezien en ze leeft elke dag in doodsangst om ontdekt en vermoord te worden. Die angst wordt de harde waarheid als de onderduikers verraden worden door iemand die daar waarschijnlijk geld voor opstrijkt.

Wie heeft verraden dat er onderduikers in Het Achterhuis zaten?

Er waren enkele werknemers die door hadden gekregen dat er onderduikers boven het kantoor zaten, een schoonmaakster of een magazijnmedewerker zijn mogelijk de daders van het verraad. Dit is echter nooit met 100% zekerheid vastgesteld.

Peter Schiff

Anne was voordat zij ging onderduiken verliefd op een andere Peter. Hij heette Peter Schiff. In haar dagboek schrijft ze liefdevol over hem. Ze noemt hem haar grote liefde. Ze beschrijft hoe ze voor de oorlog hand in hand liepen en verliefd op elkaar waren. In een droom die ze in het achterhuis heeft, komt hij haar een keer een kus geven. Haar gevoelens voor hem bloeien dan weer heel sterk op terwijl ze ondergedoken zit en ze niet weet of ze hem ooit nog zal terugzien. Peter Schiff is omgekomen in het concentratiekamp Auschwitz. Anne is zelf omgekomen in Bergen Belsen. Ze hebben elkaar dus nooit meer teruggezien.

Anne Frank, wie heeft haar verraden?

Op 4 augustus 1944 deden de Duitsers een inval in het Achterhuis en alle onderduikers werden gearresteerd en weggevoerd. Anne was in die periode actief bezig om haar dagboek te herschrijven, want radio Oranje had een oproep gedaan. Men wilde dagboeken uit de oorlog na de oorlog uit gaan geven. De oorlog was immers bijna voorbij en het einde van de bezetting in Nederland was ook in zicht. Daarom hadden ook de onderduikers die nu weggevoerd werden, goede hoop om de oorlog wel te overleven. Helaas liep dit anders. Alle onderduikers van het achterhuis stierven, behalve Otto Frank. Hij was de enige die terugkeerde uit het concentratiekamp. Anne en Margot waren in het kamp Bergen Belsen terechtgekomen. Dit was geen vernietigingskamp maar er werd enorm geleden. Mensen liepen er rond met ziektes en honger. Er heerste tyfus. Overal stierven mensen. Omdat de oorlog op zijn eind liep werd de administratie in het kamp niet meer goed bijgehouden. Het is alleen bekend dat Margot eerst stierf, ergens tussen eind februari en half mei. Ze was door zwakte ´s nachts op de stenen vloer gevallen. Anne stierf enkele dagen later. Ze week niet van het dode lichaam van haar zusje. Anne wist niet dat haar vader nog leefde. Er was haar verteld dat hij al dood was. Anne’s sterke, levendige karakter werd uiteindelijk gebroken door de verschrikkingen, en haar lichaam en geest waren uitgeput door de verschrikkingen om haar heen, en door ziektes en honger. Ze overleed aan vlektyfus begin maart 1945. Zowel Anne als Margot werden begraven in een massagraf.

Dagboek van Anne Frank

De dagboeken van Anne Frank waren gered door Miep Gies, de werkneemster die de onderduikers ook gedurende de onderduikjaren geholpen had. Toen Otto Frank terugkwam uit het kamp, en het bekend werd dat zijn hele gezin dood was, gaf Miep hem de dagboeken van Anne. Iedereen was zeer onder de indruk van het indrukwekkende dagboek. Het werd uitgegeven en verscheen in miljoenen exemplaren wereldwijd. Het dagboek van Anne Frank is een van de beroemdste boeken ter wereld geworden.

• Het Anne Frankhuis: dit is het achterhuis waar Anne en haar familie zat ondergedoken. Het is nu een museum waar jaarlijks duizenden mensen komen kijken.
• De Anne Frankboom is de kastanjeboom die Anne kon zien staan in de tuin van het onderduikadres. Ze schreef soms over de boom.
• Het Merwedeplein 37, 2 hoog: het huis waarin de familie Frank woonde voordat ze gingen onderduiken. Het is in de oude staat hersteld en is nu een huis voor schrijvers die tijdelijk in Nederland komen wonen. Het zijn schrijvers die in hun eigen land niet mogen schrijven wat ze willen. De schrijvers wonen maximaal een jaar in het huis.

Lees verder

• Hitler schedel blijkt niet echt
• Peter van Pels, vriend van Anne Frank