Fjodor Dostojevski

Dostojevski is een van de grootste schrijvers die Rusland en zelfs de wereld ooit gekend heeft. Hij had een enorme invloed op veel grote denkers en schrijvers, zoals Freud, Kafka en Camus.

Voorspel

Dostojevski werd in 1821 geboren in Moskou. Zijn vader was in de adelstand verheven en de familie was in goede doen. Dostojevski had drie broers en drie zussen, maar op negen-jarige leeftijd verloor Dostojevski zijn moeder aan tuberculose. Zijn vader stierf door wat een hartaanval werd genoemd, maar in werkelijkheid werd hij omgebracht door een van zijn lijfeigenen. Dostojevski werd naar privéscholen gestuurd en studeerde vervolgens in St. Petersburg, maar op die leeftijd al was hij bezig met literatuur. Hij was korte tijd werkzaam in het leger als ingenieur, maar na een jaar hield hij het voor gezien en begon zich toe te leggen op het schrijven. In 1845 kwam zijn eerste boek uit 'Poor Folk', dat onmiddelijk een groot succes had. Zijn hieropvolgende schrijfsels waren minder succesvol. Dostojevski liet zich hierdoor echter niet ontmoedigen en ging verder op zijn zelfgekozen pad. Hij had een voorliefde voor het fantastische en het abnormale en in St. Petersburg vond hij voldoende materiaal.

Verbanning met dwangarbeid

De gebeurtenissen van april 1848 zouden het leven van Dostojevski voorgoed veranderen. Dostojevski werd gearresteerd met een groep anderen van een ondergrondse, socialistische beweging en ze werden maandenlang ondervraagd. Dostojevski werd ter dood veroordeeld, maar op het laatste moment, toen hij al voor het vuurpeloton stond, werd zijn straf omgezet in verbanning met dwangarbeid naar Siberië. Toen Dostojevski in 1854 terugkeerde was hij een ander mens. Hij had zijn utopische ideeën over een nieuw Rusland van zich afgezet en was zeer religieus geworden Zijn wereldbeeld, wat in al zijn boeken zou doordringen, werd nu gedomineerd door nederigheid, vergeving en zelfbeheersing. Het geloof in radicaal protest was voortaan weggelegd voor dubieuze figuren in zijn boeken. Dostojevski geloofde in een Rusland met een politieke en sociale orde die gebaseerd waren op de spirituele waarden van het Russische volk. Hij schreef een aangrijpend verslag over het leven van Siberische dwangarbeiders in 'Notes from the House of the Dead'. Hieruit blijkt zijn geloof in de kracht en wijsheid van de boeren, waar de intellectuelen, in zijn ogen, beter naar moeten luisteren. Het boek wat hierop volgde, 'Notes from the Underground', was de laatste fase voor Dostojevski met zijn volwassen oeuvre zou beginnen.

Schulden

In 1857 trouwde Dostojevski met de weduwe Maria Isaev. Samen met een broer begon hij conservatieve tijdschriften uit te geven, maar hij stond altijd aan de rand van het faillisement. Zijn familie drukte zwaar op hem en zelf was Dostojevski verslaafd aan het gokken, met name roulette. In 1864 en 1865 overleden zijn broer en vrouw en Dostojevski bleef achter met grote schulden.

Schuld en Boete

In 1866 schreef Dostojevski in razend tempo zijn beroemdste meesterwerk 'Schuld en Boete', waarin een student die zich superieur acht aan zijn omgeving, een moord pleegt. Hierin vroeg Dostojevski zich af, of misdaden om iets goeds te bereiken geoorloofd waren, kortom of het doel de middelen heiligt. Verlossing door boetedoening staat in het boek centraal. Ook schreef hij 'The Gambler', een wat lichter verhaal, over de onverenigbaarheid tussen Rusland en West-Europa. Dostojevski dicteerde dit verhaal op topsnelheid aan Anna Snitkina, met wie hij later zou trouwen. In verband met schulden was hij gedwongen om razendsnel zijn boeken te schrijven, door een overeenkomst gesloten met een verraderlijke uitgever.
Dostojevski ontvluchtte Rusland voor een tijd om aan zijn schulden te ontkomen en bracht tijd door in Zwitserland, Duitsland en Italië. Ondanks zijn penibele situatie slaagde Dostojevski erin om een aantal van zijn beste werken te schrijven. In 1868 verscheen 'De Idioot'. Daarop volgde 'De Duivels' in 1872 dat beschreven werd als 'anti-nihilistisch'. Linkse intellectuelen voelden zich aangevallen door het boek, waarin ze zich zagen afgeschilderd als naïef en oppervlakking. De conservatieven voelden zich gesteund door het boek. Een volgend boek echter was weer meer liberaal van aard, waardoor de politieke reputatie van Dostojevski weer in evenwicht kwam.

Door het uitgeven van een tijdschrift, wat hij in zijn eentje schreef, bracht hij zich financiëel weer in veiliger water. Het tijdschrift was een mengeling van fictie en politieke en sociale commentaren. De laatste jaren van zijn leven waren op die manier vrij van angst voor schulden. Op 29 januarie 1881 overleed Dostojevski in St. Petersburg, hij werd begraven bij het Alexander Nevski klooster.

De Vader

'De gebroeders Karamazov' is het magnum opus van Dostojevski, waarin zijn artistieke en filosofische ideeën samenkomen. In het boek wordt het belang van het vaderschap in elke zin, de tsaar als vader der Russen, de priester als vader der gelovigen en de vader in de Russische traditie, gezien als een universele wet binnen de familie. In het boek staat een vadermoord centraal en de moord op de vader is als een uitdaging van de wereldorde.

Invloed van Dostojevski

De betekenis van Dostojevski voor Rusland en zelfs voor de wereld hangt samen met zijn psychologisch inzicht en zijn begrip van de menselijke natuur, hij voorzag consequenties op lange termijn voor de handelingen die mensen begingen. Dit weegt op tegen de nationale en religieuze vooroordelen, die ook een deel uitmaken van het denken van Dostojevski. Dostojevski staat bekend als een zeer Christelijke schrijver, maar in bepaalde Orthodoxe kringen wekte hij ook wantrouwen, omdat hij geloofde in een Christendom dat beleden werd met het hart en niet zozeer vanuit de ratio. Het is nauwelijks mogelijk om de invloed van Dostojevski te overschatten. Hij beïnvloedde de psychoanalyse van Freud en het existentialisme van Camus. Hij was de eerste schrijver die zijn filosofie zo duidelijk in zijn verhalen verweefde.