Michail Gorbatsjov

Gorbatsjov is misschien wel de bekendste leider die de Sovjet-Unie gekend heeft. Terwijl hij tevens degene is geweest die het einde van de staat inluidde. Hij introduceerde glasnost en perestrojka en wilde het communisme hervormen, dit leidde echter tot de ondergang van de superstaat die het land was en de Sovjet-Unie viel uiteen in tal van kleinere staten.

Jeugd

Gorbatsjov werd geboren op 2 maart 1931 in Privolnoe in de buurt van Stavropol in het noorden van de Kaukasus. Zijn ouders waren boeren en ze ontsnapten wonder boven wonder aan de zuiveringen in de periode van Stalin. Als jonge jongen werkte Gorbatsjov al bij het lokale machine-tractor station. Op die manier kwam hij in contact met de problemen in de landbouw in de Sovjet-Unie. In 1952 werd hij lid van de Communistische Partij en studeerde hij rechten. Tijdens zijn studie ontmoette hij Raisa Titorenko, met wie hij later trouwde en die filosofie studeerde.

Stavropol

Met de dood van Stalin in 1953 en het aan de macht komen van Chroetsjov begonnen dingen te veranderen in de Sovjet-Unie. Dit leidde tot grote opwinding bij de nieuwe generatie waartoe ook Gorbatsjov behoorde. Na zijn studie keerde Gorbatsjov terug naar Stavropol waar hij een succesvolle carrière begon als partijleider en organisator. Dit leidde tot een promotie in 1962 waarna hij verantwoordelijk werd voor de landbouw in de regio en tevens voor het stadscomité van Stavropol. In 1966 werd hij door Brezjnev, die inmiddels aan de macht was gekomen, gepromoveerd tot Eerste Secretaris van Stavropol, wat min of meer gelijkstond aan burgemeester.In 1970 werd hij benoemd tot Eerste Secretaris van de hele regio, wat het vertrekpunt was voor een rol in de nationale politiek.

Andropov

Andropov, die later het land zou leidde en ook uit Stavropol afkomstig was, en Suslov, de belangrijkste ideoloog van het land, waren de mensen die de carrière van Gorbatsjov steunden. In 1978 vertrok Gorbatsjov naar Moskou waar hij verantwoordelijk werd voor de landbouw administratie.Ondanks alle problemen op landbouw-gebied deed Gorbatsjov goed werk.

Na de dood van Brezjnev kwam Andropov aan de macht en dit maakte van Gorbatsjov opeens een belangrijke man. Beide mannen waren voorstander van veranderingen en hervormingen. In 1980 werd Gorbatsjov lid van het Politbureau. Na de dood van Andropov kwam Tsjernenko onverwachts aan de macht, iemand van de oude garde, maar hij was dusdanig zwak dat het eigenlijk Gorbatsjov was die het land al leidde. Na diens dood begin 1985 kwam eindelijk de kans voor Gorbatsjov en werd hij daadwerkelijk de leider van de Sovjet-Unie.

Nieuwe leider, nieuwe ideeën

Gorbatsjov begon met het idee om de productiviteit van de economie op te voeren. Daarnaast legde hij een ongekende vriendelijkheid aan de dag en trad op in het openbaar om uitleg te geven over zijn politieke ideeën. Ook probeerde hij de relatie met het Westen te verbeteren; hij ontmoette de Amerikaanse president Reagan diverse malen. Hij hoopte op die manier de druk op de economie om voor het leger te produceren te verminderen en daar voor in de plaats consumptie-goederen te produceren. Dit hoorde bij zijn politiek van het 'nieuwe denken', waarbij overeenkomstige normen en waarden de problemen tussen staten op moesten lossen in plaats van het leninistisch-marxistische idee dat er geen oplossingen mogelijk waren tussen communisme en kapitalisme.

Perestrojka, Glasnost en Demokratizatsya

Gorbatsjov introduceerde perestrojka, glasnost en demokratizatsya. Perestrojka betekent zoveel als herbouwen en was een term die vooral op de economie betrekking had. Gorbatsjov besefte dat de ouderwetse aanpak die de Communistische Partij steeds had gebruikt niet meer werkte in de het land. De economie stagneerde, het land was veranderd van een op landbouw geënte samenleving, die vooral uit een ongeletterde massa bestond in een industriestaat, met een relatief goed opgeleide bevolking. Perestrojka moest de weg vrij maken naar meer vrijheid voor managers, de kans om winst te maken en het stimuleren van het eigen initiatief. De politiek had echter weinig succes. Glasnost (openheid) en demokratizatsya (democratisering) waren bedoeld om de politiek van perestrojka te stimuleren, maar begonnen een eigen leven te leiden. Glasnost was bedoeld om meer openheid van zaken te geven met betrekking tot informatie en bijvoorbeeld met betrekking tot corruptie. De politiek van Brezjnev en ook van Stalin werd aan de kaak gesteld, maar dit leidde onder andere tot vragen hoe Lenin had kunnen toestaan dat Stalin ooit aan de macht kwam. En er was nog nooit getornd aan de wijsheid van Lenin. Hiermee werden twijfels blootgelegd met betrekking tot de gehele communistische staat, waardoor die staat op haar grondvesten begon te trillen. Literair werk, dat tot op dat moment verboden was geweest in de Sovjet-Unie werd nu toegestaan en bracht de gruwelen van het regime van Stalin boven, wat opnieuw twijfels aan het communisme boven water bracht.

Nationaal was vooral 1989 van belang. Gorbatsjov stond verkiezingen voor waarbij partijleden moesten wedijveren met niet-partijleden. Dit was de zogenaamde demokratizatsya. Gorbatsjov stond een systeem voor van meerdere kandidaten, maar niet van meerdere partijen Daarnaast riep hij op om de speciale status die de Communistische Partij in de Grondwet had los te laten. Ook maakte hij een einde aan de Sovjet-invasie in Afghanistan.

Boris Jeltsin

Er waren echter grote problemen die het werk van Gorbatsjov bemoeilijkten. Op de eerste plaats was er de economie, die steeds verder stagneerde. Zowel landbouw als industrie liepen vast. Daarnaast was er het probleem van de diverse nationaliteiten. De enorme staat bestond uit 150 verschillende nationaliteiten en verschillende daarvan begonnen zich te verzetten en in sommige gevallen op te roepen tot onafhankelijkheid. Dit alles leidde tot de opkomst van Boris Jeltsin, die eerst een medestander was geweest, maar zich nu ontpopte als een belangrijke rivaal. In 1990 verliet Jeltsin de Communistische Partij officieel, iets wat Gorbatsjov weigerde te doen. In 1991 werd Jeltsin gekozen als de nieuwe president van Rusland. Jeltsin was de man die grote steun had in het land. En hij was ook degene die, toen er een coup dreigde, waarbij conservatieve machten probeerden Gorbatsjov uit zijn macht te ontzetten, de opstandelingen weerstond. Toen Gorbatsjov terugkeerde naar Moskou had hij al zijn macht en glans verloren.

Aan het eind van 1991 was de Sovjet-Unie uiteen aan het vallen. De Oekraïne en de Baltische Staten verklaarden zichzelf onafhankelijk en de leiders van deze nieuwe staten waren degenen die de echt macht bezaten. In Rusland zelf was het Boris Jeltsin die aan de macht kwam. Op 25 december 1991 zei Gorbatsjov officieel zijn baan op.

Populariteit

In het Westen was Gorbatsjov ongekend populair. In 1990 had hij de Nobel-prijs voor de Vrede ontvangen voor zijn inzet om de spanningen tussen Oost en West te verminderen. In Rusland zelf was hij een stuk minder geliefd. Vooral na de mislukte coup van 1991 nam zijn populariteit sterk af. Sommige Russen hielden hem persoonlijk verantwoordelijk voor het ineenstorten van de Sovjet-Unie. Anderen geloofden zelfs dat hij zelf een hand in de coup had gehad. In 1995 leverde Gorbatsjov kritiek op het bewind van Jeltsin en richtte zelfs een eigen partij op. Maar de Russen hadden niet genoeg vertrouwen in hem, ze kozen liever voor Jeltsin, wiens populariteit inmiddels ook sterk gedaald was.