Jan van der Vaart (1931-2000)

Jan van der Vaart wordt algemeen gezien als een van de meest invloedrijke Nederlandse keramisten van de tweede helft van de twintigste eeuw. Door zijn vernieuwende werk en zijn docentschap aan de Rietveldacademie, is hij van zeer groot belang geweest voor de ontwikkeling van de keramische kunst in die periode.

Het begin

Jan van der Vaart werd geboren in 1931 in Den Haag. Reeds op jonge leeftijd werd zijn interesse voor keramiek gewekt. Zijn eerste ervaring met werken in klei deed hij op in een klein aardewerkfabriekje in Delft. In 1952 ging hij werken bij de firma Antheunisz en schreef hij zich bovendien in aan de Vrije Academie in Den Haag, op aanraden van zijn vriend Herman Gordijn. Hij kreeg hier lessen van Just van Deventer en Theo Dobbelman. Hij begon zijn eigen atelier, eerst op de Laan van Meerdervoort in Den Haag, later op de Loevesteinlaan. Uit deze periode zijn enkele stukken bekend die door Jan van der Vaart zijn gedraaid en door Gordijn zijn gedecoreerd. In 1958 had hij zijn eerste tentoonstelling in Vlaardingen, samen met Henny Radijs (van wie hij gevorderde draaitechnieken had geleerd en met wie hij een jarenlange vriendschap heeft onderhouden) en Olga Oderkerk. In 1960 verhuisde Jan van der Vaart naar Amsterdam.

Abstractie en geometrie

Beginjaren ’60 kwam Van der Vaart meer en meer in contact met Engelse keramiek en keramisten als Hans Coper en Lucie Rie. Met name de architectonische wijze waarop Coper zijn abstracte objecten opbouwde, maakte grote indruk op Van der Vaart. Deze invloed legde de basis voor de ontwikkeling van zijn talent. In het bekende standaardwerk van Mieke Spruit-Ledeboer, ‘Nederlandse keramiek 1900-1975’, wordt Jan van der Vaart aangeduid als de grondlegger van de abstract-geometrische keramiek in Nederland. Kenmerk hiervan zijn de sterk geabstraheerde vormen, die worden opgebouwd volgens geometrische principes, zoals dat in de architectuur ook gebeurt. Zijn opvattingen hierover zijn mede beïnvloed door de kunststroming ‘De Stijl’ uit het begin van de 20e eeuw, die als belangrijkste uitgangspunt had eenheid van vorm en kleur. Ondanks de abstractie in zijn werk heeft het gebruikselement bij Van der Vaart altijd centraal gestaan.

Multipels

Vanuit de gedachte dat zijn werk voor een groter publiek beschikbaar moest zijn, ontwierp Jan van der Vaart in 1967 zijn eerste ‘multipel’, een bolle kandelaar. De multipels (afgeleid van het Engelse woord multiple) werden in gipsmallen gegoten en in grotere of kleinere series geproduceerd. Vaak werd een model in een aantal formaten uitgevoerd. Tot aan zijn dood in 2000 maakte hij vele ontwerpen, die goed verkochten en vandaag de dag zeer populair zijn bij verzamelaars van Nederlandse keramiek. Het meest kenmerkend zijn de multipels in bronsglazuur, maar er zijn ook ontwerpen uitgevoerd in wit, blauw, rood en zelfs in goudkleur. Later werden zijn ontwerpen ook uitgevoerd door de firma Tichelaar te Makkum en Rosenthal (Duitsland). Jan van der Vaart maakte ook een aantal serica-ontwerpen voor de glasfabriek Leerdam en een klein aantal ontwerpen voor unica-stukken.

Leerlingen van Jan van der Vaart

In 1968 werd Jan van der Vaart aangetrokken als docent aan de Rietveldacademie, als vervanger van W.H. de Vries. In de ruim 22 jaar dat hij daar les gaf, heeft hij tientallen getalenteerde kunstenaars opgeleid, waaronder Geert Lap, Esther Stasse, Mieke Blits, Barbara Nanning, Wouter Dam, Tije Domburg en Els van Westerloo.

Tot slot

Jan van der Vaart kan worden beschouwd als een van de belangrijkste Nederlandse keramisten van de tweede helft van de twintigste eeuw. Als grondlegger van wat wordt genoemd de ‘abract-geometrische keramiek’ en als docent aan de Rietveld academie, heeft hij vele andere kunstenaars gevormd en beïnvloed. In 2008 is zijn laatste atelier nagebouwd en te bezichtigen in het Princessehof te Leeuwarden, hetgeen een prachtig zicht geeft op het leven en werk van deze kunstenaar.
© 2010 - 2024 Robbum, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
De Pottenkijker 1959-1969In februari van dit jaar(2011) is het twee jaar geleden dat J.W.N. van Achterbergh overleed. Wat hij achterliet was een…
Henny Radijs (1915-1991)Henny Radijs is een min of meer vergeten naam in de Nederlandse kunst van de twintigste eeuw. Toch heeft zij in de bijna…
Keramiek en keramische kunstKeramiek en keramische kunstHet woord keramiek komt van het Griekse keramos wat drinkvat of aardewerkvat betekent. De naam keramiek wordt hoofdzakel…

Dirk Hubers (1913-2003)Dirk Hubers heeft een belangrijke rol gespeeld in de ontwikkeling van de Nederlandse keramiek van de twintigste eeuw. Zi…
Biografie Jozef StalinBiografie Jozef StalinNiemand kan een goede kenschets geven van Europa in de twintigste eeuw zonder daarbij de Sovjet-Unie te noemen. Wie de S…
Bronnen en referenties
  • Jan van der Vaart | Keramiek
Robbum (18 artikelen)
Gepubliceerd: 31-05-2010
Rubriek: Kunst en Cultuur
Subrubriek: Biografie
Bronnen en referenties: 1
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.