Chaim Soutine, meer dan een kadaverschilder

Het werk van Chaim Soutine bestaat uit droevige, vervormde beelden die abstract-expressionisten die na hem kwamen erg inspireerden. Zijn fascinatie met het slachthuis geeft een aantal van zijn schilderijen een luguber tintje. Modigliani, een goede vriend van Soutine,heeft in een dronken bui een keer opgemerkt dat ‘de wereld rond zijn ogen danste als in een landschap van Soutine’. Een onschuldig grapje want Modigliani waarderde Soutine’s kunstenaarsschap enorm.

Van Rusland naar Parijs

Chaim Soutine werd in 1883 geboren in Wit-Rusland in een plaatsje nabij Minsk in een kinderrijk joods gezin. Zijn vader werkte als kleermaker maar het gezin leefde in armoede in een joodse getto. Al vroeg wist Chaim dat hij het liefst wilde schilderen, zijn ouders moedigden dit echter niet aan en een tweede probleem was dat het binnen het jodendom verboden is om mensen af te beelden. Hij belandt hierom zelfs in het ziekenhuis wanneer de zoon van een rabbi hem in elkaar slaat omdat hij de rabbi geschilderd heeft, een vorm van heiligschennis. Dit pak slaag levert hem 25 roebel schadevergoeding op die hem in staat stellen met zijn vriend en medekunststudent Kikoine naar Vilnius te vertrekken, waar hij bij zijn tweede poging wordt toegelaten tot de plaatselijke kunstacademie waar hij drie jaar lang zijn studie volgt. In 1911 vertrekken de vrienden naar Parijs. Twee jaar lang volgt Soutine lessen bij Fernand Cornon en werkt hij als kuier op het station om in zijn levensonderhoud te voorzien.

Modigliani

In 1914 ontmoet Soutine Modigliani. Ze worden zulke goede vrienden dat ze later een kamer gaan delen. Soutine die tien jaar jonger is als Modi schijnt erg tegen zijn Italiaanse vriend met de goede manieren, intelligente zwierigheid en stijl te hebben opgekeken. Te oordelen naar de vele en ontroerende portretten die Modigliani van Chaim gemaakt heeft, maakte de jonge Rus ook diepe gevoelens van vriendschap in hem los. Modigliani verkoopt zijn werk in die tijd al aan de kunsthandelaar Leopold Zborowski en introduceert ook Soutine bij hem. Zborowski heeft belangstelling voor het werk van Soutine en zorgt dat de financiële situatie van Chaim iets minder hachelijk wordt.

Definitieve doorbraak

Wanneer de Eerste Wereldoorlog uitbreekt, meldt Chaim zich aan voor de werkbrigade waar hij de taak krijgt greppels (loopgraven) te graven. Hij wordt al snel weer weggestuurd omdat het werk door zijn slechte gezondheid niet aankan.Tussen 1918 en 1921 verblijft Soutine afwisselend in Parijs, Cagnés en Ceret (een plaatje op de grens tussen Frankrijk en Spanje). Wanneer in 1920 zijn vriend Modigliani sterft is Soutine daar helemaal kapot van. Zijn verdriet is terug te zien in de schilderijen die hij in die tijd maakt, bijvoorbeeld van biddende mensen. Zijn schilderijen verkopen ondertussen steeds beter. In 1922 komt de echte, definitieve doorbraak wanneer Albert Barnes (een Amerikaanse kunstverzamelaar en miljonair) via Zborowski 52 schilderijen van Soutine koopt en die meeneemt naar Amerika. Dit heeft als gevolg dat hij zowel in Amerika als in Europa een bekende kunstenaar wordt die vele vooral abstract-expressionisten in die jaren die volgen inspireert.

De kadaverkunstenaar

Met zijn doorbraak breekt er een wat vrediger tijd aan in het leven van Soutine. Omdat hij Rembrandt erg bewonderde maakte Soutine in 1925 zijn beroemde serie schilderijen rond het onderwerp ‘de geslachte os’. In het begin van de jaren dertig begint Soutine de gevolgen van de wereldwijde recessie te voelen: zijn financiële situatie verslechtert aanzienlijk. In 1937 ontmoet Chaim de voor het Hitler regime gevluchte jodin Gerda Groth. Soutine noemt haar liefdevol Melle Garde, het stel gaat al snel samenwonen.

Tweede Wereldoorlog

Na de Duitse inval in Frankrijk zijn Chaim en Melle hun leven niet meer zeker. Melle wordt op 15 mei 1941 opgepakt en gedeporteerd naar kamp Gurs in de Pyreneeën. Ze zal de oorlog uiteindelijk wel overleven. Chaim duikt onder en verblijft op verschillende adressen samen met zijn laatste geliefde Marie-Berthe Aurenche, de ex-vrouw van Max Ernst. Zijn gezondheid lijdt erg onder deze onderduiksituatie, de maagproblemen die hem voor de oorlog ook al parten speelden, verslechteren. Op 7 augustus 1943 wordt Chaim Soutine met spoed overgebracht naar een ziekenhuis in Parijs, hij heeft een bloedende maagzweer en moet onmiddellijk geopereerd worden. Diezelfde dag komt er een eind aan het leven van Chaim Soutine, een paar dagen later wordt hij begraven op het kerkhof in Montparnasse. Aanwezig zijn onder andere Picasso, Jean Cocteau, Marie-Berthe en Max Jacob.