Edvard Munch: het expressionisme

Edvard Munch wordt veelal bewonderd vanwege zijn zeer intense en aangrijpende schilderijen, waarvan `De Schreeuw` het bekendste is. Zijn kunst verteld ook veel over de persoonlijkheid en het leven van Edvard Munch zelf, de emoties en angsten zijn directe afgeleiden van zijn eigen leven en emoties. Door zijn bijdrage aan het expressionisme is deze stijl nu zeer gewaardeerd.

Jonge jaren

Edvard Munch werd op 12 december 1863 geboren te Adalsbruk, bij Loten. Zijn vader, Christian Munch, was een arts. Het gezin verhuisde in 1864 vanwege het werk van Christian Munch naar Oslo, waar in 1868 Edvard's moeder stierf aan TBC. Enkele jaren later, in 1877, zou ook zijn 15jarige zus Sophie sterven aan dezelfde ziekte. Ook Edvard zelf was vaak ziek, waardoor hij veel schooldagen miste en deze thuis tekenend doorbracht. Edvard's vader zorgde daarnaast nog eens, door een neurotische en overdreven religieuze houding, dat Edvard Munch's leven doordrenkt was met angst en confrontaties met de dood. Zo herhaalde zijn vader meerdere malen dat zijn moeder vanuit de hemel alles wat Edvard deed volgde om te controleren dat hij niks fout deed. Een en ander zorgde er voor dat hij regelmatig nachtmerries had over de dood.

In 1879 vertrok Edvard Munch om een technische opleiding te volgen, echter stopte hij hier geplaagd door ziekte mee om schilder te worden. Hier was zijn vader echter sterk tegen gekant: het schildersberoep zou te areligieus zijn. De omgeving van Edvard Munch reageerde ook slecht op zijn keuze, wat onder andere bleek uit de anonieme boodschappen die zij hem stuurden. In 1881 zou Edvard Munch dan toch beginnen op de Royal School of Art and Design, waar hij in 1883 zijn eerste publieke expositie had.

Expressionisme

Hoewel er nog niet van een eigen stijl gesproken kon worden bij Edvard Munch in zijn eerste werken, is er wel een duidelijke invloed van het impressionisme te zien. Vanuit deze eerste experimenten met een aantal stijlen zou hij uiteindelijk aankomen bij het expressionisme, wat hij meer diepgang vond hebben dan het oppervlakkige impressionisme. 1889 zou een bijzonder jaar voor Edvard Munch worden. In dit jaar was hij deel van een Noorse delegatie bij de wereldexpo in Parijs, dezelfde waar ook de Eiffeltoren gepresenteerd werd, met een selectie van zijn werk. Het zou ook ditzelfde jaar zijn, in de tijd dat hij in Parijs verkeerde, dat zijn vader overleed. Wederom had Edvard Munch dus weer met de dood te maken. De expressionistische schilderijen die Munch later zou produceren zouden ook doordrenkt zijn van emoties, angst, dood en lijden. Uiteindelijk zou Munch in de winter van 1908 en 1909 een zenuwinzinking krijgen, waarna hij in behandeling verkeerde in een rusthuis in Kopenhagen. Een jaar later zou hij weer terug naar Noorwegen gaan om zijn werk weer op te pakken.

verandering van stijl

Het werk dat Edvard Munch produceerde na zijn zenuwinzinking is duidelijk anders dan het werk van daarvoor. De negatieve emoties worden nu veel meer vervangen door optimistische en kleurrijkere schilderijen. Deze latere fase is dan ook veel minder intens dan die uit de periode van "De Schreeuw" (1893) en "De Madonna" (1894). In 1916 kocht Munch een huis te Ekely (in de buurt van Oslo), waar hij tot zijn dood zou blijven wonen. Toen hij in 1963 stierf, werd geen groot deel van zijn werk afgestaan aan Oslo, waar later het Munchmuseum zou verrijzen.

Zijn werken en invloed

Het werk uit zijn meest bewonderde periode wordt gekenmerkt door zijn eigen leven. Zelf kreeg Edvard Munch veel te maken met de dood, zijn streng religieuze vader, alcoholisme, ziekte, felle maar tragische liefdes en zijn vele reizen. Zijn werken worden getypeerd door expressieve lijnen en het samenbrengen van tegenstellingen zoals beweging en stilstand. Doordrenkt met angst, onzekerheden en emoties is dit werk zeer aangrijpend. Zelf zou hij over zijn werk zeggen: "In my art I attempt to explain life and its meaning to myself". De Nazi's zouden deze kunst later echter afkeuren, wat Edvard Munch in een onzekere situatie bracht tijdens de bezetting van Noorwegen. Toch heeft hij zelf ook een tijd in Duitsland gewoond, waar hij een grote invloed heeft gehad op Duitse kunstenaars.