Hieronymus van Alphen

Hieronymus van Alphen leefde van 1746 tot 1803 en was een Nederlandse dichter. Hij is met name erg bekend geworden door de gedichten die hij voor kinderen schreef.

Levensloop

Jeugd

Van Alphen werd een halve wees toen hij pas vier jaar oud was, zijn vader stierf. Zijn moeder verhuisde met hem naar Utrecht en later studeerde hij zowel rechten als letteren aan de Leidse universiteit. Tijdens zijn studiejaren bekeerde hij zich tot het piëtisme.

Gezinsleven

In 1772 trouwde van Alphen met Johanna Maria van Goens, dit huwelijk hield niet lang stand, Johanna overleed in 1775 tijdens de geboorte van hun derde kind. Naar aanleiding van het sterven van Johanna schreef van Alphen zijn werk 'Klaagzang'. Hij hertrouwde Catharina Geertruyda van Valkenburg en kreeg met haar nog twee kinderen.

Carriére

Van Alphen werd, na zijn rechtenstudie te hebben afgerond, advocaat. In 1780 kreeg hij een functie als procureur-generaal en hij werd uiteindelijk, in 1789, benoemd tot stadspensionaris van Leiden. Van 1793 tot het instorten van de Nederlandse Republiek in 1795 was van Alphen werkzaam als Thesaurier-Generaal, minister van financiën. Door de revolutie was hij als rijksambtenaar permanent op de status non-actief gesteld. Van Alphen, overtuigd Orangist, distantieerde zich nadrukkelijk van politiek verzet tegen het nieuwe regime, maar wenste ook niet samen te werken met de patriottistische machthebbers.

Overlijden

Op 4 juni 1802 werd van Alphen getroffen door een beroerte. Als gevolg daarvan had hij een spraakstoornis en was hij gedeeltelijk verlamd, wat hem erg neerslachtig maakte. Op 2 april 1803 stierf van Alphen op 56-jarige leeftijd, in de aanwezigheid van zijn vrouw en kinderen. Hij werd de volgende dag begraven in de Jacobskerk in Den Haag.

Werken

• 1771 Proeve van stichtelijke mengel-poëzij
• 1775 Klaagzang
• 1777 Gedigten en overdenkingen
• 1778 Kleine gedigten voor kinderen
• 1778 en 1780 Theorie der schoone kunsten en wetenschappen
• 1782 Digtkundige verhandelingen
• 1793 De waare volksverlichting met opzigt tot godsdienst en staatkunde beschouwd
• 1796 Kleine bijdragen tot bevordering van wetenschap en deugd
• 1801 Predikt het evangelium allen creaturen
• 1801 en 1802 Proeve van liederen en gezangen voor den openbaaren godsdienst

Kleine gedigten voor kinderen

Van Alphen is met name bekend geworden met zijn 'Kleine gedigten voor kinderen'. Dit omvat 66 gedichten die hij speciaal voor kinderen geschreven heeft. Uit deze dichtbundel spreekt de moderne visie die van Alphen op het opvoeden van kinderen had. Hij was van mening dat kinderen ter wereld kwamen als een onbeschreven blad en dat zij deugden aanleerden. Het bekendste gedicht van hem is 'De Pruimenboom', welke denk ik de meeste Nederlanders wel kennen:

Jantje zag eens pruimen hangen,
O! als eijeren zo groot.
't Scheen, dat Jantje wou gaan plukken,
Schoon zijn vader 't hem verbood.
Hier is, zei hij, noch mijn vader,
Noch de tuinman, die het ziet:
Aan een boom, zo vol geladen,
mist men vijf zes pruimen niet.
Maar ik wil gehoorzaam wezen,
En niet plukken: ik loop heen.
Zou ik, om een hand vol pruimen,
Ongehoorzaam wezen? Neen.
Voord ging Jantje: maar zijn vader,
Die hem stil beluisterd had,
Kwam hem in het loopen tegen,
Voor aan op het middelpad.
Kom mijn Jantje! zei de vader,
Kom mijn kleine hartedief!
Nu zal ik u pruimen plukken;
Nu heeft vader Jantje lief.
Daarop ging Papa aan 't schudden
Jantje raapte schielijk op;
Jantje kreeg zijn hoed vol pruimen,
En liep heen op een galop.