Lluis Domènech i Montaner

Lluís Domènech i Montaner (Barcelona 1850 – aldaar 1923) was een Spaans-Catalaanse architect die een belangrijke invloed heeft uitgeoefend op het Catalaans modernisme (de Catalaanse art nouveau / Jugendstilbeweging). Hij was een tijdgenoot van de veel bekendere Antoni Gaudí die eigenlijk deze stijl van rond de eeuwwisseling 19e-20e eeuw bekendheid heeft gegeven. Naast de architectuur engageerde hij zich ook in de politiek.

Levensloop

Lluís was de tweede zoon van Pere Domènech i Saló, een bekende uitgever, en Maria Montaner i Vila die afkomstig was uit een rijke familie in Canet de Mar. Hij begon wetenschappen te studeren (wiskunde en fysica) maar wijdde zich al vlug aan de architectuur waarvoor hij les volgde in Barcelona en in Madrid in de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten San Fernando. Daar behaalde hij op 13 december 1873 zijn diploma. Daarna reisde hij naar Frankrijk, Zwitserland, Italië, Duitsland en Oostenrijk waar hij vertrouwd gemaakt werd met de toenmalige tendensen in de architectuur die voor een omwenteling stond.

In 1875 werd Lluís, samen met zijn vriend Josep Vilaseca, aangesteld als professor voor topografie en mineralogie in de nieuw opgerichte architectuurschool van Barcelona. Hij werd trouwens directeur van deze school van 1900 tot 1920. Tijdens dat hij zijn mandaat als volksvertegenwoordiger in Madrid opnam, leidde tussen 1901 en 1905 Joan Torras i Guardiola dit instituut. Vanwege het feit dat Domènech i Montaner gedurende 45 jaar doceerde aan deze school, oefende hij invloed uit op verschillende generaties Catalaanse architecten.

De nationaal bewuste maar tegelijkertijd burgerlijk conservatief denkende architect had een grote interesse voor archeologie en vooral voor de vroegromaanse religieuze architectuur in Catalonië. Deze studie van dit historische erfgoed en de invloed van de traditie worden ook bemerkbaar in de architecturale scheppingen van Domènech i Montaner, naast de poging tot structurele rationaliteit en de fascinatie door het transparante medium glas.

Belangrijkste bouwwerken

Met het gebouw voor de uitgever Editorial Montaner i Simón (thans Fundació Tapiès) en de voor de Wereldtentoonstelling van 1888 in Barcelona opgerichte gebouwen Gran Hotel Internacional (dat al na 53 dagen voltooid was) en het Castel des Tres Dragons (in het Parque de la Ciutadella) was Domènech i Montaner een van de grondleggers van de modernistische architectuur en kunst. In het Castel richtte hij, samen met de architect Antoni Gallissà, een atelier in voor decoratieve en op de architectuur toegepaste kunsten.

Zijn meest creatieve scheppingsperiode waren de laatste jaren van de 19e en de eerste van de 20e eeuw. In deze tijd ontstonden het Institut Pere Mata in Reus, in Barcelona de Casa Thomas en de Casa Lleó Morera, het Hospital de la Santa Creu i Sant Pau en als zijn meesterwerk het Palau de la Música Catalana. Dit bouwwerk geldt als zijn meest innovatieve, gewaagde en verrassende werk. Het kreeg al in 1909 een onderscheiding van de stadsraad van Barcelona en werd, samen met het hospitaal, door Unesco op de lijst ‘Wereldcultuurerfgoed’ opgenomen in 1997.

Literair werk

Al tijdens zijn jeugd was Lluís Domènech i Montaner ook op literair vlak actief. Hij schreef voor de belangrijkste Catalaanse tijdschriften zoals La Renaixença, Lo Catalanista en Revista de Catalunya. In 1904 begon hij zelf met het uitgeven van de wekelijkse krant El Poble Català. Hij schreef ook boeken over kunstgeschiedenis en architectuur en publiceerde politieke essays. Zijn artikel ‘En busca d’una arquitectura nacional’ (speurtocht naar een nationale architectuur) werd op 28 februari 1878 in La Renaixença gepubliceerd en geldt als basismanifest van de moderne Catalaanse architectuur. Als bewerker van de serie Biblioteca Artes y Letras, uitgegeven door de Editorial Domènech die in familiehanden was, steunde Domènech i Montaner ook de Catalaanse literatuur. Tussen 1886 en 1897 leidde hij bovendien de uitgave van een monumentale kunstgeschiedenis, een opgave die de architect Josep Puig i Cadafalch later van hem overnam.

Politieke inzet

Al tijdens zijn jeugdjaren interesseerde Lluís Domènech i Montaner zich voor politiek. In 1870 werkte hij mee aan de oprichting van Jove Catalunya (jong Catalonië) en het Centre Català. Van deze laatste partij nam hij afstand in 1887, werd lid van de Lliga de Catalunya en werd hiervan president in 1888. In 1891 richtte hij de Unió Catanista op, een partij die de basis legde voor de Catalaanse autonomie en werd er de eerste voorzitter van in 1892 met Enric Prat de la Riba als secretaris. Hij steunde de politiek van Polavieja, een soort kanton in de regio Asturias die gewestelijke autonomie steunde. Domènech i Montaner was een van de organisatoren van de verzameling die in maart 1892 met de ‘Bases de Manresa’ een eerste Catalaans grondwetproject aannam. In 1899 werd hij lid van de Centre Nacional Català die in 1901 samensmolt met de Unió Regionalista tot de Lliga Regionalista. Deze partij bestond vooral uit leden van de middenklasse die teleurgesteld waren door de politiek van Polavieja en streefde naar een vrij, machtig en autonoom Catalonië. Domènech i Montaner kwam vervolgens in conflict met Francesc Cambó, die van een strijder voor de Catalaanse autonomie veranderd was in een conservatief regeringslid in Madrid. Ontgoocheld door de politiek onthield hij zich tijdens Wereldoorlog I van elke vorm van politieke activiteit. Dankzij zijn politieke activiteiten en opzoekingwerk werd Domènech i Montaner tot driemaal toe verkozen als president van de Ateneu Barcelonès (1898, 1911 en 1913)