Jaap Ravelli (1916-2011)

De keramiek van Jaap Ravelli behoort zonder twijfel tot de meest herkenbare in de Nederlandse keramiekgeschiedenis van de twintigste eeuw. Zijn bedrijf in Valkenburg (ZH), dat heeft bestaan tussen 1947 en 1977, is verantwoordelijk geweest voor een grote hoeveelheid -voornamelijk seriematig geproduceerde- artikelen, waarmee het een grote rol heeft gespeeld in de vormgeving van het naoorlogse Nederland. (foto Jaap Ravelli afkomstig uit Potterie Ravelli 1947-1977)

Het begin

Jaap Ravelli werd geboren in 1916 in Princenhage. In zijn jeugd bracht hij enkele jaren door in Nederlands Indië en enkele jaren op Curaçao. Na ondermeer een opleiding aan het Rijksopleidingeninstituut voor Tekenleraren in Amsterdam en een jaar aan de Koninklijke Academie voor Beeldende Kunst in Amsterdam, zette Jaap, samen met zijn broer Dick (1919-1980), in het begin van de jaren ’40 de eerste stappen op het gebied van keramiek. In een atelier aan de Breestraat in Leiden, werden tegels –afkomstig van de dakpannenfabriek Oosthoek- beschilderd en verkocht. Nog in de oorlog werd een pand gehuurd waarin een turfoven werd gebouwd. Tussen 1946 en 1947 werden hier de eerste producten gemaakt, waarna het bedrijfje verhuisde naar Valkenburg en ‘Potterie Ravelli’ een feit was. Jaap werd het artistieke brein, terwijl Dick zich op de achtergrond met de bedrijfsvoering bezighield.

Het succes

Kort na de oorlog was er veel behoefte aan gebruiksgoed. Dit leidde tot een wildgroei aan bedrijfjes die met wisselend succes producten van wisselende kwaliteit voortbrachten. Ook Potterie Ravelli richtte zich aanvankelijk op serviesgoed en eenvoudige vazen. Doordat beide eigenaren geen ervaring hadden op het keramische vlak, moesten veel zaken gaandeweg ontdekt en verder uitgewerkt worden. Achteraf zou men kunnen zeggen dat het feit dat het bedrijf zich op een niet conformistische, niet traditionele wijze ontwikkelde, misschien wel een van de belangrijkste succesfactoren is geweest.

Al vrij snel kwam de nadruk te liggen op de betere bloemisterijproducten en geschenkartikelen, vaak verpakt in houten kistjes. Vooral de zwart-witte beeldjes van dier- en mensfiguren getuigden van het zeer vernieuwende karakter van de kunstenaar Jaap Ravelli. De groeiende welvaart in de jaren ’50 zorgde voor een gunstig klimaat, waarbij de vormgeving en originaliteit uitstekend aansloot.

Behalve in Nederland, vonden de producten grif aftrek in het buitenland, zoals Duitsland, Australië, Engeland en de Verenigde Staten. Het succes van de Potterie Ravelli in de jaren ’50 ging niet onopgemerkt voorbij. De originele producten werden dan ook al snel nagevolgd door andere bedrijven, echter zonder ooit de kwaliteit van het origineel te benaderen.

In de jaren ’60 lag de nadruk meer op vazen en schalen. Met name het Incara aardewerk (een samenvoeging van Inca en Ra) en Berkebast hebben een blijvende herinnering achtergelaten. Nog iets later kwamen de Sang de Boeuf en turqoise glazuren. Tot de laatste succesvolle producten die voortkwamen uit de fabriek, behoorden de ‘Keramobiles’, hangende bakken bestemd voor planten. Ook deze werden al snel nagevolgd, wat Ravelli er toe bracht de plantenhangers in plastic te laten uitvoeren.

Tot slot

De grote bloei van de naoorlogse keramische productie in Nederland kwam in de jaren ’60 geleidelijk tot een eind, voornamelijk ten gevolge van de grote concurrentie uit het buitenland. Ook Potterie Ravelli kreeg het moeilijk en moest in 1977 de deuren sluiten.

Wat achterbleef was een boeiende geschiedenis van drie decennia, waarin zij een zeer belangrijke rol had gespeeld op het gebied van vormgeving en huisinrichting. Het is dan ook niet voor niets dat het Ravelli aardewerk al jaren een zeer geliefd verzamelgebied is.

Jaap Ravelli bleef nog lang keramiek maken, voornamelijk unieke stukken. Hij overleed op 1 april 2011, op 94-jarige leeftijd.