Dansschoenen in sprookjes van Grimm, Perrault en Andersen

Volgens de reclame zijn vrouwen gek op mode, vooral op schoenen! Zie de reclame van 'Fashioncheque' waar een vrouw pas gelukkig is als ze een cadeaubon van Fashioncheque voor kleding krijgt en die van Zalando waar vrouwen gillen van vreugde als bestelde pumps en muiltjes van Zalando worden thuis bezorgd. Ook in sprookjes komen schoenen voor. Denk maar aan de glazen muiltjes van Assepoester, een sprookje van Perrault, en de ‘Rode Schoentjes’ van Andersen. Gaat het in deze sprookjes over -toen- modieuze schoenen of staan de dansschoentjes ergens symbool?

De muiltjes van Assepoester

Welk meisje kent niet de glazen muiltjes van Assepoester? Deze muiltjes komen voor in het sprookje ‘Assepoester’ van de Franse Perrault uit de 17e eeuw, schrijver van de sprookjes van Moeder de Gans. Een zeer bekend sprookje, vooral ook bekend geworden door de uitbeelding ervan in het sprookjesbos van de Efteling en de bewerking ervan in de animatiefilm van Walt Disney.

De lieve, knappe Assepoester heeft een boze stiefmoeder en twee lelijke, onaardige stiefzusters. De stiefzusters hoeven niets te doen dan mooi zijn en zij dragen de mooiste mode uit die tijd. Assepoester moet alle huishoudelijke klussen doen en loopt in vodden en op klompen.

Als de stiefzusters naar het bal van de prins gaan, waarvoor zij zijn uitgenodigd, gaan ze op hun paasbest, in baljurken, behangen met diamanten. Maar Assepoester heeft geen baljurk, dus kan zij niet gaan. Dat maakt haar heel verdrietig.
Als haar peettante (een fee) dat merkt, tovert zij voor Assepoester een baljurk, sieraden en een paar glazen muiltjes, ‘zo fraai als je maar denken kunt’.

Glazen muiltjes volgens de laatste mode?
In het vervolg blijkt dat de glazen muiltjes waarop Assepoester de hele avond danst, meer zijn dan alleen maar de meest exclusieve schoentjes van die tijd. Op de tweede dansavond verliest Assepoester bij vertrek 1 van haar glazen muiltjes. De prins, tot over zijn oren verliefd, vindt dat ranke dansschoentje en gaat op zoek naar het slanke meisje die dit muiltje past. Dat blijkt Assepoester te zijn en hij trouwt met haar.

De glazen muiltjes spelen in dit sprookje een essentiële rol. Ze zijn meer dan alleen maar modieus en chique. Het schoentje staat voor Assepoester. En zoals het schoentje Assepoester past, het zit haar als gegoten, zo blijken ook de prins en Assepoester bij elkaar te passen. Er kan er maar een de ware zijn! En in sprookjes zijn dat uiteindelijk altijd de goede mensen, de deugdzame, die dan ook nog eens mooi zijn: binnen- en buitenkant weerspiegelen elkaar.

Theorieën over het glazen muiltje
Waarom het muiltje van glas is? Daarover zijn de meest wilde verhalen verteld. Zo 'wild' dat dat te ver gaat voor dit artikel. Bovendien hebben vele anderen daar al over geschreven...

Cinderella

Een leuk weetje in dit verband is, dat Assepoester in het Engels 'Cinderella' heet. En 'Cinderella' is, precies, de naam van een keten schoenenwinkels!

Bruiloftsschoenen?

Welke schoenen zou Assepoester op haar huwelijk met haar prins hebben gedragen? Weer (diezelfde) glazen muiltjes die hen bij elkaar brachten? Of zou ze op haar bruiloft andere, speciale bruiloftsschoenen hebben aan gehad? Dat vertelt het sprookje niet. Assepoester heeft haar prins gevonden: ze trouwen. Dat is belangrijk dus wordt de gelukkigste dag van haar leven in enkele zinnen verteld...

De rode schoentjes

Dit is een sprookje van de 19e eeuwse, Deense sprookjesschrijver Hans Christian Andersen. Mede bekend geworden door de verbeelding ervan in het Sprookjesbos van de Efteling.

In dit lange sprookje wordt een snoezig, mooi meisje dat arm was en zomers op blote voeten liep en in de winter op klompen, geadopteerd door een oude, vrome en welgestelde vrouw.

Op een dag kiest Karen, het arme meisje, stiekem rode schoentjes uit in de winkel en gaat daarmee naar de kerk. Ze kan niet anders dan aan die schoentjes denken. De oude vrouw, die slechtziend is, hoort dat van andere kerkgangers en verbiedt Karen de schoentjes nog ooit aan te doen naar de kerk. Maar Karen, ijdel als ze is, kan het niet laten. Op een keer staat er bij de deur van de kerk een oude soldaat die aanbiedt de schoenen van de oude dame en Karen af te stoffen. Hij zegt tegen Karen: ‘Kijk, wat een mooie dansschoentjes!’ en tegen haar rode schoenen zegt hij: ‘Blijf zitten als jullie dansen!’

En dat is wat er uiteindelijk gebeurt als Karen volhardt in haar ijdelheid: de rode schoentjes dansen en blijven aan Karens voeten zitten. Ze danst tot bloedens toe. Zelfs als ze de beul heeft gevraagd haar voeten met de rode schoentjes af te hakken (!) en Karen met houten voeten en met krukken naar de kerk strompelt, dansen de schoentjes nog voor haar uit. Pas als Karen werkelijk spijt heeft van haar zonde en God om hulp vraagt, kan Karen naar de kerk, zonder haar rode dansschoentjes.

Een harde les en een strenge moraal, die niet meer zo van deze tijd is, maar wel karakteristiek voor Andersen, die een gekweld mens was met een streng geweten.

Rode, modieuze dansschoenen?

Gaat het nu om een meisje met hardnekkige modegrillen? Ik denk dat het dieper dan dat gaat. Het is de verregaande ijdelheid, die verbeeld wordt door de rode, dansende schoentjes, waarom dit meisje in dit sprookje zo wreed wordt gestraft.

Dansschoenen voor de stiefmoeder van Sneeuwwitje

Een wel heel bijzonder stel dansschoenen komt voor in het sprookje van Sneeuwwitje bij de Duitse gebroeders Grimm.

Het sprookje van Sneeuwwitje

De stiefmoeder van Sneeuwwitje is jaloers op de schoonheid van haar stiefdochtertje. Daarom doet ze meerdere pogingen om haar knappe stiefkind te vermoorden! Gelukkig lukt dat niet. Uiteindelijk trouwt het niet alleen mooie maar ook nog eens lieve meisje met een prins. Zij trouwen en voor het huwelijksfeest wordt ook de boosaardige stiefmoeder uitgenodigd. Vervuld van afgunst kan deze niet anders dan naar het feest gaan. Zij moet de nieuwe, jonge koningin zien! En dan? Dan wordt er zodra zij binnenkomt een paar gloeiende ijzeren muilen met tangen binnengebracht en voor haar neergezet. Ze moet in die roodgloeiende schoenen stappen en net zo lang dansen tot ze dood op de grond neervalt!

Modieuze dansschoenen?

Het is in dit sprookje wel heel duidelijk dat het niet gaat om dansschoenen volgens de laatste mode! Het gaat om schoenen waarmee de afgunstige stiefmoeder met de dood wordt gestraft. De nieuwe moeder die zo ijdel is en de schoonheid van haar nieuwe dochter zo haat! De dans op het ijzeren schoeisel staat symbool voor het kwaad dat wordt gestraft.

Conclusie over deze dansschoenen / dansende schoentjes in deze sprookjes

Het zijn natuurlijk maar drie voorbeelden van drie zeer bekende sprookjes, waarin schoenen een rol spelen.
In deze sprookjes lijken de schoentjes, of het nu glazen muiltjes van Assepoester zijn of de rode dansschoentjes van Karen uit het sprookje van Andersen of de ijzeren muilen voor de stiefmoeder van Sneeuwwitje, een rol te hebben die verder gaat dan het dragen van leuke, modieuze schoenen door meisjes of jonge vrouwen of volwassen vrouwen die hechten aan uiterlijk, kleding en schoenen. Het sprookje van Assepoester met de glazen muiltjes gaat over deugd die wordt beloond. Het sprookje van de rode, dansende schoentjes gaat over ijdelheid die wordt gestraft. De sproke van Sneeuwwitje idem dito.

En de tiener of vrouw die zich bekritiseerd voelt door deze sprookjes omdat ze zo gek is op schoenen volgens de laatste mode, moet maar denken, wie de schoen past, trekke hem aan!

Lees verder

• Sprookjes: Assepoester in Moeder de Gans en bij Dick Bruna
• Perrault, auteur van Sprookjes van Moeder de Gans: biografie
• Dementie & hersengym: Sprookjesquiz voor dementen met tips!
• Geheugen bij dementie stimuleren door sprookjes voorlezen