Sprookjes: Assepoester in Moeder de Gans en bij Dick Bruna

Het sprookje van Assepoester kent bijna iedereen. Het sprookje is opgeschreven door Charles Perrault uit Frankrijk in de 17e eeuw in zijn boek 'Sprookjes van Moeder de Gans' en naverteld door Dick Bruna, de bekende schrijver en illustrator van de boeken van Nijntje, in de twintigste eeuw. Overigens schreven ook de gebroeders Grimm een sprookje over Assepoester. Wat is er van het sprookje overgebleven bij onze Nederlandse, wereldberoemd geworden, Dick Bruna. Is het nog wel een sprookje?

De hoofdlijn van dit sprookjesverhaal

Het hoofdpersonage

Assepoester is de enige dochter van een aardige vader en een lieve moeder. Als haar moeder gestorven is en haar vader hertrouwd, wordt dit lieve en knappe meisje door haar stiefmoeder en twee stiefzusters zeer onrechtvaardig behandeld. Assepoester wordt gedwongen al het vuile en zware werk te doen en gedwongen om in armoede te leven. De stiefzusjes worden enorm voorgetrokken. Zij hoeven niets te doen en leven in weelde. Als op een dag alle voorname dames uit het land door de zoon van de koning worden uitgenodigd voor een bal in het paleis, mogen de stiefzusjes - prachtig gekleed- daarheen. Assepoester helpt hen zelfs met hun kleding en kapsel. Assepoester vindt zelf dat zij niet bij dat feest hoort te zijn. Zij is immers maar een heel gewoon meisje?

Het feest en het verloren glazen muiltje

Als haar stiefzussen naar het feest zijn, barst Assepoester in tranen uit. Haar peettante, die eigenlijk een fee is, begrijpt dat heel goed. Zij zorgt dat Assepoester toch naar het feest kan. Zij tovert een koets met paarden, een koetsier en lakeien, een prachtige jurk en de bekende glazen muiltjes. Wel moet Assepoester voor twaalf uur thuis zijn, waarschuwt haar peettante, want klokslag twaalf wordt de betovering verbroken. De prins ontvangt Assepoester als een prinses. Iedereen bewondert haar. De stiefzusjes herkennen haar niet. De prins danst met haar en kan zijn ogen niet van haar afhouden. Hij nodigt haar zelfs uit voor de volgende avond. Assepoester haast zich om kwart voor twaalf naar huis. De zussen hebben bij thuiskomst niets in de gaten.

Ook de tweede avond wijkt de prins niet van haar zijde. Assepoester vermaakt zich zo dat zij pas vertrekt als de klok al twaalf slaat. In de haast verliest zij een van haar glazen muiltjes dat wordt gevonden door de prins.

Wie de schoen past, trekke hem aan

Een paar dagen later laat de prins zoeken naar de vrouw die dit glazen muiltje past. Met haar wil hij trouwen. Niemand past het glazen muiltje. Ook de stiefzussen passen het niet. Assepoester wel, zoals u wel weet. Tot verbazing van haar zussen kan Assepoester ook het tweede muiltje laten zien. Haar peettante, de fee, verschijnt en tovert haar weer om tot een knappe, chique jonge vrouw.

Vergeven en vergeten

De stiefzussen vragen haar om vergiffenis. Assepoester vergeeft hen. Zij gaat mee naar het paleis en trouwt een paar dagen later met de prins. Haar stiefzusjes laat ze naar het paleis komen en huwt ze uit aan twee voorname heren.

Kortom, eind goed, al goed. Voor iedereen. Het recht heeft gezegevierd.

Het sprookje van Assepoester van Dick Bruna

De boekjes van Dick Bruna worden gekenmerkt door een meesterlijke eenvoud. De verhalen zijn kort, de verhaallijn en de taal eenvoudig. Zijn tekeningen benadrukken deze eenvoud nogmaals: eenvoudige lijnen en heldere kleuren. Niets is overbodig of overdadig. Dus heeft Dick Bruna het nodige uit het verhaal van Assepoester moeten schrappen. Wat heeft hij geschrapt? Is het zo nog wel een sprookje?

De versie van Bruna

Bruna start het verhaal in grote vaart: Assepoester is een meisje dat in haar eentje allerlei karweitjes op moet knappen. Waarom dat zo is, wordt niet duidelijk. Het is een knap meisje met maar een jurk, die ook nog eens versteld is. In het verhaal bij Bruna is er geen vader, geen moeder en dus ook geen stiefmoeder. De zusjes kunnen dus ook geen stiefzusjes zijn. Ze pesten Assepoester niet, maar helpen haar nooit. Assepoester vindt dat flauw en besluit zelf het dan maar alleen te doen.

Een uitgekleed sprookje: geen koets, geen paarden, geen koetsier en geen lakeien

Dan worden alle meisjes per brief uitgenodigd in hun mooiste jurk te komen naar een feest dat de prins geeft. De zusjes gaan in hun beste jurk, maar Assepoester niet omdat zij geen mooie jurk heeft. Ze is heel verdrietig. Maar dan verschijnt er een witte duif, die na de uitleg van het arme meisje een mooie jurk voor haar tovert. Nu kan Assepoester alsnog, maar ook nu moet zij voor twaalf uur terug zijn omdat de betovering dan verbroken wordt. Hoe ze in het paleis komt, wordt niet verteld. Helaas, geen koets, geen paarden, geen koetsier en geen lakeien. Misschien ging ze wel gewoon op de fiets.

Assepoester is sprookjesachtig mooi

De prins danst de hele avond alleen met Assepoester. In deze versie van het verhaal is er geen koning en geen koningin. Er zijn wel andere mensen, maar zij worden niet omschreven. 'Iedereen danst' staat er, meer niet.

Maar één avond feest

Bij Bruna duurt het feest maar een avond. Assepoester vertrekt als ze de klok al hoort slaan. Zij verliest een van haar schoentjes. Het zo bekende glazen muiltje is uit beeld verdwenen. De prins vindt het schoentje en gaat zelf alle huizen af, op zoek naar het meisje dat dit schoentje past. Ook de zusjes passen het schoentje niet. Als de prins Assepoester vraagt het te passen, lachen de zusjes haar uit. Maar het schoentje past, Assepoester mag mee en trouwt met de prins. Over de zussen geen woord meer. Assepoester trouwt en leeft nog lang en 'verschrikkelijk gelukkig'.

Is het sprookje van Assepoester nog wel een sprookje bij Dick Bruna?

Sprookjes keren de wereld om

Het bekende sprookjesmotief van een arm, goed en knap personage dat voor zijn goedheid wordt beloond, is gebleven. Dat is Assepoester: het meisje met maar een verstelde jurk, lief en ijverig, trouwt aan het eind in een feestjurk met de prins en zij leven nog lang en gelukkig. De wereld wordt omgekeerd en zo hoort het ook in een sprookje.

Het kwaad afgezwakt

Het kwaad dat in sprookjes altijd zo duidelijk aanwezig is, is erg afgezwakt. De zusjes laten Assepoester alles alleen doen en lachen haar een keer uit. Van pesten is geen sprake. Het kwaad wordt niet gestraft: de zussen verdwijnen alleen maar uit het verhaal. De in sprookjes eeuwig slechte stiefmoeder komt in het hele verhaal niet voor.

De moraal van dit verhaal?

Van een moraal is dan ook eigenlijk geen sprake meer. Sprookjes hebben van oudsher juist altijd een hele duidelijke moraal. Er moet een les geleerd worden. De luisteraars in de tijd van Perrault zijn kinderen en volwassenen. Kinderen waren in die tijd geen aparte doelgroep. Dick Bruna schrijft uitsluitend voor kinderen.

Gelukkig nog wel enige tovenarij

Er wordt nog wel getoverd bij Bruna. Dat hoort zo in sprookjes. In deze versie is het een duifje dat kan spreken. Dieren in sprookjes kunnen spreken. Denk maar aan de boze wolf uit Roodkapje. Dat het bij Bruna een duif is en geen peettante, komt omdat Bruna de versie van de gebroeders Grimm volgt, die ook het verhaal van Assepoester opschreven. Dat was in de 19de eeuw in Duitsland.

De moraal van dit artikel

U als lezer mag nu zelf de 'moraal', de les uit dit artikel trekken. Vindt u de versie van Bruna nog een sprookje of niet? In een heel aantal opzichten handhaaft Bruna de karakteristieke trekken van het traditionele sprookje. Ook in zijn andere na-vertellingen van sprookjes. Maar de angel van het kwaad is er grotendeels uitgetrokken. Dat heeft alles te maken met de visie van Bruna: kinderen hebben recht op een veilige sociale omgeving waarin ze zelfstandig op avontuur kunnen gaan. Dat is duidelijk een visie van de 20ste eeuw. En van de beroemde Dick Bruna, die ondanks dat, geheel terecht, een eigen museum kreeg.

Mijn conclusie

Als traditionele sprookjes, zoals dat van Assepoester, vanuit een moderne visie worden naverteld, kan het sprookjesachtige karakter enigszins verloren gaan.

Lees verder

• Perrault, auteur van Sprookjes van Moeder de Gans: biografie
• Geheugen bij dementie stimuleren door sprookjes voorlezen
• Dementie & hersengym: Sprookjesquiz voor dementen met tips!
• Voorlezen: professioneel voorlezen is een kunde en een kunst
• Voorlezen en vertellen met alle zintuigen: redenen en tips