Koninklijk wapen, Rijkswapen en Klein Rijkswapen

Koning Willem I vond bij de stichting van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden in 1815 dat er een nieuw wapen nodig was. Uitgangspunt daarvoor was het geslachtswapen van Nassau zonder kroon, zwaard en pijlenbundel die hij er echter aan toevoegde. De leeuw van Nassau werd hiermee tevens de nieuwe Nederlandse Leeuw. Het wapen komt in verschillende uitvoeringen voor namelijk als model waarbij alle onderdelen zijn toegepast en een model waarbij een deel van de onderdelen zijn weggelaten en tenslotte het basismodel waarbij alle uitwendige versierselen ontbreken.

Verschillende uitvoeringen

Koninklijk wapen

Het Koninklijk wapen bestaat uit het volledige model dat alleen gebruikt wordt als symbool voor de koning zelf.

Rijkswapen

Bij het Rijkswapen zijn onderdelen weggelaten zoals de wapenmantel en het baldakijn met kroon. Deze versie wordt gebruikt door de regering en de rijksoverheid en alle daaraan verbonden instellingen.

Klein Rijkswapen

Het Klein Rijkswapen komt op twee manieren voor. Het meest voorkomend is alleen de basis van het wapen, het schild, met daar boven de kroon en de tweede versie, die overigens zeer weinig voorkomt, is alleen het schild zonder kroon. De kleine versie wordt gebruikt als er te weinig plaats is voor het grotere model bijvoorbeeld op brieven en munten.

Beschrijving bij Koninklijk Besluit

Het in 1815 ontworpen wapen is in 1907 aangepast. De beschrijving van het koninklijk wapen is na de aanpassing bij Koninklijk Besluit van 10 juli 1907 vastgelegd door de toenmalige koningin Wilhelmina en opnieuw vastgelegd op 23 april 1980 bij de troonsaanvaarding van Koningin Beatrix. De uitvoering van de basis van het wapen, het schild zelf, is dwingend voorgeschreven maar de uitwendige versierselen zijn facultatief. Het staat een tekenaar overigens ook vrij om het wapen in een zelfgekozen stijl uit te voeren als daarbij de beschrijving en de heraldische regels maar worden aangehouden. Zo zijn er ook ooit wapens gemaakt in Art-deco en Jugenstil.

Basis van het wapen

De basis van het wapen bestaat uit een azuur schild met daarop kleine gouden verticaal geplaatste blokjes waarvan het aantal niet dwingend is voorgeschreven. Op de achtergrond van azuur staat een goudgekleurde leeuw afgebeeld met in zijn rechter voorklauw een zwaard en linker voorklauw een bundel van zeven pijlen. De pijlen staan symbool voor de oorspronkelijk zeven provinciën en doordat ze een bundel vormen voor de kracht van samenwerking. De leeuw draagt een kroon met drie bladeren en twee parelpunten.

Basis met uitwendige versierselen

Aan de basis van het wapen kunnen uitwendige versierselen worden toegevoegd. Boven het schild bevindt zich de Koninklijke kroon. Als schildhouders dienen twee in profiel afgebeelde leeuwen. Onder het schild staat op een gedrapeerd azuren lint in gouden letters de wapenspreuk: Je maintiendrai.

Basis met versierselen en mantel

De basis van het wapen voorzien van uitwendige versierselen kan worden geplaatst op een omboorde purperen mantel die gevoerd is met hermelijn en voorzien van een baldakijn van purper. De mantel is opgebonden met gouden koorden uitlopend in kwasten. Op het baldakijn bevindt zich de Koninklijke kroon. De mantel en de kroon benadrukken de koninklijke waardigheid van het Huis Oranje-Nassau.

Wapenspreuk Je maintiendrai

De wapenspreuk: Je maintiendrai is afkomstig van het geslacht Chalons welke de spreuk voerde met de toevoeging Chalons. Graaf Willem van Nassau nam de spreuk over toen hij ook de erfenis van zijn achterneef René van Chalons overnam. Hij verving daarbij de toevoeging Chalons door Nassau maar liet die later weer weg zodat de spreuk werd: Je maintiendrai. De spreuk komt ook voor op verschillende militaire emblemen en wapenschilden.

Lees verder

• Wapenschilden als herkenning en statussymbool
• Wapenspreuken van Nederland, België en Frankrijk