Een historisch juweeltje: het tapijt van Bayeux

Bij een belangrijke gebeurtenis zijn we er als de kippen bij om die met divers beeldmateriaal voor het nageslacht te bewaren. We hebben hier genoeg middelen voor. Dat lag duizend jaar geleden anders. Het in beeld vastleggen ven een historische gebeurtenis was toen een intensief karwei. Maar het resultaat mag er zijn: het imposante tapijt van Bayeux.

De historische gebeurtenis

In 1066 vertrok Willem de Veroveraar vanuit Normandië in Frankrijk naar Engeland. Zijn bedoeling was om de Angelsaksische koning Harold te verslaan en Engeland te veroveren. Geheel volgens wat je op grond van zijn naam zou mogen verwachten versloeg Willem de Veroveraar inderdaad de Angelsaksische legers. De finale lag werd geleverd bij Hastings, en koning Harold sneuvelde in de strijd. Het was het begin van de Normandische overheersing.

Dat moeten we vastleggen!

De overwinning op Engeland was een belangrijke historische gebeurtenis, en volbrengen van een huzarenstukje. Dit belangrijke wapenfeit moest ter eer en glorie van de overwinnaars natuurlijk passend worden vastgelegd. De vraag was: hoe. Uiteraard was het maken van foto- en filmmateriaal in die tijd nog niet uitgevonden: daar zouden we nog zo’n achthonderd jaar op moeten wachten. Er kon natuurlijk een schilderij worden gemaakt, maar ook dat stuitte op praktische bezwaren. De omvang van de gebeurtenissen was gewoon te groot om vast te kunnen leggen op de beperkte ruimte die een schilderij bood. En dat geldt zeker als je bedenkt dat de schilderkunst nog in de kinderschoenen stond en er veelal geschilderd werd op houten panelen. Er moest iets anders worden bedacht: een tapijt.

Tapijten aan de muur

In de middeleeuwse periode waarover we hier spreken werden tapijten vaak als wandbekleding gebruikt in de adellijke kastelen en kloosters. Het mooie van een tapijt was, dat de afmetingen ervan beter konden worden aangepast aan de ruimte waar je het in wilt gebruiken, je weefde gewoon een wat langer stuk stof. Bovendien kon je een tapijt gemakkelijker verplaatsen: je rolde of vouwde het op. Tapijten als wandbekleding zijn in allerlei soorten en maten nog tot in de moderne tijd in gebruik geweest.

Het tapijt van Bayeux

Vlak na de slag in 1066 werd de opdracht gegeven voor het vervaardigen van een tapijt waarop de belangrijkste gebeurtenissen te zien moesten zijn. Vermoedelijk is het geheel in 1068 al gemaakt. De opdracht kwam van bisschop Odo, die een halfbroer van Willem de Veroveraar was. Odo werd benoemd tot Graaf van Kent en hij vond het passend om een tapijt te laten maken om de overwinning te vieren en voor het nageslacht te bewaren. Het tapijt van Bayeux heeft een lengte van 70 meter en is maar 50 centimeter hoog. Het tapijt zelf is van linnen, de afbeeldingen zijn erop geborduurd, waarbij gebruik werd gemaakt van wol en gouddraad.

Je zou het tapijt van Bayeus kunnen zien als een vroege versie van een stripverhaal. In verschillende afbeeldingen en scenes worden achtereenvolgens de belangrijkste gebeurtenissen weergegeven. Dat begint al bij de voorgeschiedenis, de voorbereidingen, het bemannen van de schepen, en aankomen in Engeland en verschillende gebeurtenissen van de slag zelf. Op zeventig meter kun je heel wat afbeeldingen en informatie kwijt, er zijn zelfs korte Latijnse teksten te lezen die extra informatie over bepaalde scenes geven. Oorspronkelijk was het tapijt waarschijnlijk nog een stuk langer, de scene waarin Willem uiteindelijk in Westminster Abbey tot koning wordt gekroond ontbreekt helaas.

Geschiedkundige informatie

Het tapijt van Bayeux is over het algemeen in goede staat bewaard gebleven. Natuurlijk zijn er beschadigingen en reparaties, maar als je bedenkt wat de leeftijd van het tapijt is, dan is dat ook wel logisch. Bovendien heeft het tapijt nog wel het een en ander meegemaakt. Het tapijt zelf is met al zijn afbeeldingen van mensen, voorwerpen, kleding en gebruiken een ware schat voor historici. De afgebeelde figuren en scenes geven een uniek inkijkje in het leven, de wapens en de wijze van strijdvoeren van rond die eerste millennium-wisseling.

Opmerkelijk

Naast de taferelen die gerelateerd zijn aan de gebeurtenissen rond de slag is er nog een opmerkelijk item om het tapijt waar te nemen: er staat een komeet op. Dit zou om de Komeet van Halley kunnen gaan en dit daarmee de oudste nog bekende waarneming die in Europa van deze komeet bekend is. De verschijning van een komeet werd in die tijd gezien als de voorbode van belangrijke gebeurtenissen. Aangezien de slag gewonnen werd, is het belang van de komeet op dit doek wel te begrijpen.

Geschiedenis

Het tapijt van Bayeux verhaalt niet alleen van een belangrijk stuk geschiedenis, het heeft ook zelf een bewogen geschiedenis achter de rug. Het tapijt van Bayeux was onderdeel van de kunstschatten van de kathedraal in het Franse Bayeux – vandaar ook de naam. In de paar honderd jaar die volgden op de vervaardiging zijn er allerlei bedreigingen geweest. Denk maar aan branden, plunderingen, vernielingen tijdens de Honderdjarige Oorlog, tussen 1337 en 1453, waarbij twee vorstenhuizen met elkaar over de heerschappij over Engeland en Frankrijk streden. Of wat dacht je van de godsdienstoorlogen in de zestiende eeuw, de gebeurtenissen rond Franse revolutie en de beide wereldoorlogen.

Tentoongesteld

De historische en culturele waarde van het tapijt werd door de eeuwen heen alleen maar duidelijker. In 1803 werd het tapijt tentoongesteld in het Louvre. Hierna ging het weer terug naar Bayeux waar het sinds 1842 werd tentoongesteld.. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd het tapijt veilig bewaard in het Kasteel van Sources, en kwam daarna via het Louvre weer terug naar Bayeux. Het tapijt is nog steeds te bezichtigen, het hangt tegenwoordig in een speciaal ingerichte ruimte, een gang in het voormalige Groot-Semenarie.