De prinsen van het prinsdom Oranje

In de familienaam van het Nederlandse koningshuis vinden we Oranje-Nassau. Het stukje ‘Oranje’ verwijst naar het prinsdom Oranje. Al sinds de tijd van Willem van Oranje wordt Nederland en de heersende Oranjes geassocieerd met deze naam, afkomstig van het prinsdom Oranje. Maar het prinsdom Oranje bestond al veel langer. Wie waren de prinsen van Oranje?

Orange

Het prinsdom Orange, dat je in het Frans schrijft als Principauté d’Orange, was een gebied in het zuidoosten van Frankrijk, in de Provence. De schrijfwijze van de naam is voor ons Nederlanders van het Franse Orange aanvankelijk als Oranghien en later als Oranje vernederlandst. Het prinsdom Orange was aanvankelijk een graafschap. In het westen lag de rivier de Rhône, aan alle andere kanten het gebied van het graafschap Venaissin. De naam van het graafschap Orange is afkomstig van het gelijknamige stadje Orange. Het graafschap Orange was niet zo groot, ongeveer 279 vierkante kilometer.

Geschiedenis

De historie van Orange gaat al terug tot in Keltische en Romeinse tijden, toen deze streek al bewoond was. In 105 voor Christus werd op deze plek de slag bij Arausio gevochten. Dit was een strijd tussen twee Romeinse legioenen en de legers van Teutonen en Cimbren, een strijd die overtuigend door de Teutonen en Cimbren werd gewonnen. De stad Arausio, later bekend als Orange, werd rond 30 voor Christus gesticht door Romeinse veteranen.

Het Graafschap Orange

In 793 veroverde een hoveling van Karel de Grote, Guilaume au Cornet, ofwel Willem met de hoorn, de stad op de Saracenen. Karel maakte Guillaume hierna graaf van het nieuwe graafschap Orange. Sinds 1032 behoort het graafschap tot het Heilige Roomse Rijk.

Het prinsdom Oranje

In 1150 splitst het gravenhuis zich in twee lijnen. Eén van deze lijnen werd in 1163 door keizer Frederik Barbarossa verheven in de rijksvorstenstand. Hiermee werd Oranje van graafschap een prinsdom. Binnen het Heilige Roomse Rijk had een prins meer invloed, de prinsentitel was dus een belangrijk voordeel dat veel andere adellijke personen niet hadden. De dood van Raimbaud III van Orange erft diens zuster Tirburge III van Oranje het prinsdom en via haar kwam het in handen van haar echtgenoot Bertrand I van Baux.

Het huis Baux en het Huis Chalon

Na de dood van Raimond V van Baux komt het prinsdom in handen van diens dochter Maria, en daardoor in de handen van haar echtgenoot Jan III van Chalon. Het prinsdom blijft een vijftal generaties in het geslacht Chalon. De laatste Chalon, Philibert sterft kinderloos en het prinsdom gaat naar zijn neef, Renatus van Nassau, die zich daarop ook wel René van Chalon noemde. Als ook René kinderloos sterft wordt zijn neef Willem van Nassau tot opvolger benoemd.

Het huis Oranje-Nassau

Willem van Nassau werd, door het overlijden van René van Chalon, in 1544 de nieuwe prins van Oranje. Omdat hij toen pas 11 jaar oud was kon hij pas vijftien jaar later echt de prinselijke macht uitoefenen. Willem staat aan het begin van het huis Oranje-Nassau. Na Willems dood in 1584 kwam het prinsdom aan zijn oudste zoon, Filips Willem. Omdat deze geen kinderen heeft komt het daarna in handen van de tweede zoon van Willem van Oranje, Maurits. Omdat ook deze geen kinderen heeft wordt de jongste zoon van Willem van Oranje, Frederik Hendrik de nieuwe prins van Oranje. Hierna volgen Willem II en Willem III.

Einde van het onafhankelijke prinsdom

In 1702 overlijdt Willem III. Omdat deze geen kinderen heeft breekt een strijd uit om de opvolging. Er zijn twee kandidaten voor de titel, die beiden afstammen van Frederik Hendrik: Johan Willem Friso van Nassau-Dietz en Frederik I van Pruisen. Daarbij werd het prinsdom ook door Frankrijk opgeëist. Uiteindelijk wordt bij de Vrede van Utrecht in 1713 bepaald dat Orange voortaan bij Frankrijk hoort, de titel van Oranje vervalt dan aan Pruisen. Johan Willem Friso was het hier niet mee eens en bleef de titel voeren. Zijn zoon Willem IV krijgt door een verdrag met Pruisen in 1732 weer het recht ook deze titel te gebruiken. Sinds 1713 zijn er daardoor drie families die de titel prins van Oranje mogen voeren, de tak in de Nederlanden een tak in Duitsland en een tak in Frankrijk.

Prins van Oranje

De titel Prins van Oranje is vanaf dit moment titulair en is sindsdien steeds overgegaan op de oudste zoon. Na Willem IV volgt Willem V. Diens zoon zou als Willem I koning der Nederlanden worden. Vanaf dat moment wordt de titel prins van Oranje een dynastieke titel, alleen gegeven aan de oudste levende zoon van de koning, tot de grondwetswijziging van 1983 alleen in mannelijke lijn. De laatste die de titel prins van Oranje kon voeren was daardoor kroonprins Alexander, zoon van koning Willem III. Na de grondwetswijziging van 1983 en de Wet Lidmaatschap Koninklijk Huis uit 2002 ligt dat anders. Er kan nu behalve een prins van Oranje ook een prinses van Oranje zijn, dochter van de koning. Prinses Catherina-Amalia is hierdoor de eerste prinses van Oranje.

Een lijst met prinsen van Oranje

Hieronder zie je een lijst van alle prinsen van Oranje (Orange), verdeeld in verschillende huizen of families.

Het Huis Baux

• Bertrand I van Baux (1171 – 1181)
• Willem I (1181 – 1218)
• Raymond I (1218 – 1282)
• Bertrand IV (1282 – 1314)
• Raymond IV (1314 – 1340)
• Raymond V (1340 – 1393)
• Maria, samen met haar echtgenoot Jan III van Chalon (1393 – 1417)

Het huis Ivrea (Bourgondië-Chalon)

• Jan III van Chalon, samen met zijn echtgenote Maria des Baux (1393 – 1418)
• Lodewijk (1418 – 1463)
• Willem (1463 – 1475)
• Jan IV (1475 – 1502)
• Filibert (1502 – 1530)

Het Huis Nassau

• René van Nassau, ook wel René van Chalon genoemd (1530 – 1544)
• Willem I van Oranje – Nassau (1544 – 1584)
• Filips Willem (1584 – 1618)
• Maurits (1618 – 1625)
• Frederik Hendrik (1625 – 1647)
• Willem II (1647 – 1650)
• Willem III (1650 – 1702)

Titulaire prinsen van Oranje

In 1713 werd bij de Vrede van Utrecht bepaald dat het prinsdom definitief in Franse handen kwam. De titel prins van Oranje werd titulair, Frederik I van Pruisen en Johan Willem Friso konden zich prins van Oranje noemen. Uiteindelijk kan de titel prins van Oranje gevoerd worden door drie verschillende geslachten: het Huis Hohenzollern, het Huis Mailly-Nesles en het Huis (Oranje-)Nassau

Het Huis Hohenzollern

• Frederik I van Pruisen (1702 – 1713)
• Frederik Willem I (1713 – 1740)
• Frederik II (1740 – 1786)
• Frederik Willem II (1786 – 1797)
• Frederik Willem III (1797 – 1840)
• Frederik Willem IV (1840 – 1861)
• Willem I, (1861 – 1888) Duitse keizer
• Frederik II (1888) Duitse keizer
• Willem II (1888 – 1941) Duitse keizer
• Willem van Pruisen (1941 – 1951)
• Lodewijk Ferdinand (1951 – 1994)
• George Frederik (1994 – nu)

Het Huis Mailly-Nesles

• Louis I Charles de Mailly (1706 - 1708)
• Louis II de Mailly (1708 – 1764)
• Louis III de Mailly (1764 – 1767)
• Louis-Joseph Augustin de Mailly-Rubempré (1767 – 1810)
• Adrien-Joseph Auguste Amalric de Mailly (1810 – 1878)
• Ferry Paul Alexander de Mailly-Nesle (1878)
• Arnoul-Adrien Auguste de Mailly-Nesle (1878 – 1882)
• Augustin Christian robert Ferry de Mailly-Nesle (1882 – 1955)
• Jean Arnoult Auguste de Mailly-Nesle (1955 – 2001)
• Guy Marquis de Mailly-Nesle (2001 – nu)

Het Huis (Oranje-)Nassau

• Johan Willem Friso (1702 – 1711)
• Willem IV van Oranje-Nassau (1711 – 1751)
• Willem V van Oranje-Nassau (1751 – 1806)
• Willem van Oranje Nassau, koning Willem ! der Nederlanden. (1806 – 1840) Vanaf nu wordt prins van Oranje een dynastieke titel, die werd gedragen door de oudste zoon van de koning.
• Willem II der Nederlanden (1840 – 1849)
• Willem III der Nederlanden (1849 – 1890)
• Wilhelmina der Nederlanden (1890 – 1948)
• Juliana der Nederlanden (1948 – 1980)
• Beatrix der Nederlanden (1980 – 2013)
• Willem-Alexander der Nederlanden (2013 – nu)