Kerkgebouwen slopen of herbestemmen

Er raken steeds meer kerkgebouwen in onbruik omdat het kerkbezoek terugloopt. Het einde van de terugloop is nog niet in zicht. Het wordt ook steeds moeilijker om nog functionerende gebouwen in stand te houden terwijl ze dikwijls slechts af en toe voor diensten worden gebruikt en de kerken afhankelijk zijn van veel minder gelovigen die de financiën moeten opbrengen. Bij noodlijdende parochies doet zich dan de vraag voor of het kerkgebouw gesloopt moet worden of een andere bestemming moet krijgen. Creatievelingen bedenken talrijke nieuwe functies die in een kerkgebouw zouden kunnen worden gerealiseerd.

Vernietiging kapitaal erfgoed door slopen

Toch leidt het telkens tot maatschappelijke commotie als bekend wordt dat een kerk dreigt te worden gesloten. Vaak is er bij kerken sprake van mooie architectuur die tot het Nederlands erfgoed behoort en daarom behouden moet blijven. De enige mogelijkheid is dan een andere bestemming te geven wat slopen zou kunnen voorkomen. Slopen is immers niet alleen kapitaalsvernietiging maar ook vernietigen van kapitaal erfgoed.

Beeldbepalend karakter verdwenen

In de afgelopen veertig jaar hebben honderden kerken hun deuren gesloten en werden de gebouwen gesloopt. Velen die een zekere band hadden met het kerkgebouw betreurden dat zeer. Gebouwen met een beeldbepalend karakter voor een bepaalde plek zijn verdwenen en maakten plaats voor andere bestemmingen van de grond.

Herbestemmen is niet iedereen gelukkig mee

Maar steeds meer mensen pleiten ervoor om de kerkgebouwen te behouden door ze een andere bestemming te geven. Veel kerken hebben zelfs binnen hun muren al andere bestemmingen. Naar tevredenheid van velen verschenen binnen die muren vaak dezelfde bestemmingen als op de plekken waar kerken werden gesloopt zonder al te veel concessies te doen aan de oorspronkelijke uitstraling van het gebouw. Maar dat is juist voor anderen een doorn in het oog. Om boodschappen te doen bij een grootgrutter die dezelfde ingang heeft als waar zij jaren doorheen gingen om een hoogmis met drie heren te bezoeken stuit hen tegen de borst. Voor hen had het gebouw beter gesloopt kunnen worden.

Geen monumentenstatus

Het zijn ook dezelfde mensen die er op wijzen dat in veel gevallen er eeuwenlang door mensen alles aan is gedaan om hun kerk te onderhouden en te verfraaien. Generaties hebben de gebouwen door kunstschatten opgesmukt en gerestaureerd en soms gemoderniseerd. Maar ook zij weten dat kerkgebouwen zonder monumentenstatus het moeilijk hebben ten opzichte van de plaatselijke belangen. En de monumentenstatus is voor de vele naoorlogse kerken meestal niet van toepassing omdat een gebouw dan minstens vijftig jaar oud moeten zijn. Juist in die naoorlogse periode is er een belangrijke nieuwe kerkarchitectuur ontstaan.

Task Force Toekomst Kerkgebouwen

Een van de organisaties die pleit voor behoud van de gebouwen is Task Force Toekomst Kerkgebouwen en vindt dat er veel meer moet worden ingespeeld op de huidige ontwikkelingen in de samenleving. Kerkgebouwen kunnen volgens Task Force Toekomst Kerkgebouwen een nieuwe sociale functie krijgen en daardoor een nieuwe verbindende factor in de buurt vormen. Talrijke bestemmingen zijn zeker voor de naoorlogse gebouwen (met een minder traditionele associatie dan eeuwenoude kerken) denkbaar zoals: atelier, boekwinkel, bibliotheek, cultuurpodium, bijzondere woningbouw, gezondheidscentrum, kantoorcomplex, medische praktijk, muziekstudio, restaurant, werkplaats of wijkcentrum.

Citaat website Task Force Toekomst Kerkgebouwen

“De Task Force Toekomst Kerkgebouwen is een landelijk opererend burgerinitiatief dat zich inzet om sloop van kerkgebouwen en kloosters te voorkomen. De Task Force werd in maart 2006 opgericht in Woudrichem, en heeft haar uitgangspunten vastgelegd in de Verklaring van Woudrichem. Ze is niet gebonden aan enige kerkelijke of maatschappelijke geleding, en werkt belangeloos.”

Lees verder

• Task Force Toekomst Kerkgebouwen wil kerken slopen voorkomen