De houten klomp

Het is nog niet met zekerheid te zeggen waar de klomp nu eigenlijk vandaan komt. Sommigen beweren uit het noorden van Frankrijk. Anderen menen dat de uitvinding echt Hollands is. De twee oudste klompen zijn gevonden in Nederland. Vroeger liep iedere boer op houten klompen.Tegenwoordig zijn het vaker souvenirs dan gebruiksvoorwerpen.

Nederlandse uitvinding

Volgens sommige bronnen is de klomp uitgevonden in het noorden van Frankrijk en niet in Nederland. Ongeveer zevenhonderd jaar geleden droegen ze in Frankrijk voor het eerst klompen. De Nederlanders gingen vanaf de zestiende eeuw steeds vaker klompen dragen. Door het Nederlandse klimaat was de klomp een uitermate geschikt schoeisel. Vooral in het begin van de twintigste eeuw was de vraag naar klompen erg groot. Het blijkt echter moeilijk te zeggen waar de klomp als eerste werd gedragen. Er worden niet veel oude klompen gevonden, wat logisch is als je bedenkt dat deze van hout zijn en dus redelijk snel vergaan in de aarde. Ook werden ze als brandstof voor de haard gebruikt. Toch zijn er de laatste jaren een aantal gevonden in Nederland, om precies te zijn in de dam waarmee de Rotte werd afgedamd. In Rotterdam, in het Schielandhuis is deze op één na oudste klomp te zien, deze stamt uit 1280, is achtentwintig centimeter lang en twaalf en een halve centimeter breed. De oudste klomp stamt uit 1230 en is in een andere dijk gevonden, namelijk de Nieuwendijk in Amsterdam. Beide klompen zijn van elzenhout. Deze vondsten bewijzen dat de klomp al achthonderd jaar gedragen wordt in Nederland.

Oudste afbeeldingen

Het is niet onwaarschijnlijk dat de klomp nog veel ouder is en misschien komen er ooit nog eens nieuwe (veen) vondsten om dat te bewijzen. De oudste afbeelding van een klomp is te zien in Dortmund in Duitsland. In de St. Johannes Baptista hangt een altaarstuk van Derick Baegert uit 1470. Hierop is een persoon te zien die klompen draagt. Ook Bruegel heeft een schilderij gemaakt waarop te zien is dat een kindje klompen draagt. Dit schilderij heet "De kinderspelen" en is geschilderd in 1560.

De klomp

De klomp bestaat al sinds de oudheid en werd tijdens de middeleeuwen in een groot deel van Europa gedragen. Voornamelijk boeren en arbeiders droegen klompen, ook wel holleblok en holsblok genoemd. Om de klompen schoon te schuren gebruikte men zand of schelpgruis. In sommige gebieden witten de vrouwen hun klompen op vrijdag met krijtwit. De gewitte klompen werden in huis en naar de kerk gedragen. Op klompen lopen is niet makkelijk en vereist een speciale techniek. Als je nog nooit op klompen gelopen hebt, kun je er veel moeite mee hebben en ze zelfs verliezen onderweg. Je moet bij het optillen van je voet je tenen krommen, waardoor de klomp wordt vastgehouden. Wanneer je vaker op klompen loopt, doe je dit krommen van je tenen onbewust. Aanvankelijk doet het pijn om op klompen te lopen, vooral aan de wreef. Maar dat gaat na verloop van tijd over.

Klompen in Nederland

Het beeld dat veel landen nog hebben van Nederland, is het beeld van mensen die op klompen lopen. Maar tegenwoordig worden klompen alleen nog gedragen op het platteland. Ook in de souvenir industrie zijn er nog steeds klompen te zien, gemaakt van hout of van Delfts blauw aardewerk en zelfs als pantoffels. Meestal worden klompen van populieren- of wilgenhout gemaakt. Vaak worden de klompen in een gele kleur gelakt en meestal worden er ook eenvoudige versieringen op aangebracht. Regelmatig doen de versieringen aan schoenveters denken, alsof men de klomp op een schoen wil laten lijken. De mannen droegen op zondagen wanneer ze naar de kerk gingen zwarte klompen en de vrouwen naturel gelakt met bloemmotieven. Door de week droegen de mensen ongeschilderde klompen. Ook waren er klompen met metalen punten onder de klomp, daarmee kon men op het ijs lopen zonder uit te glijden.

Klompen in Staphorst en Marken

Door de vrouwen in Staphorst worden witte klompen gedragen wanneer zij in klederdracht lopen. Marken had vroeger vaak donkerbruin geverfde klompen met geschilderde rode of roze roosjes en licht- en donkergroene blaadjes. De naam van de draagster werd daar dan tussen geschilderd. Een aanstaande bruidegom maakte bruidsklompen voor zijn bruid met kerfwerk dat uit drievoudige krakelingen bestond en die alleen tijdens de bruidstijd werden gedragen.

Het produceren van klompen

• Stap 1: de buitenkant van de klomp hakken en schaven tot de ruwe vorm te zien is
• Stap 2: de holte voor de voet boren
• Stap 3: na enige droogtijd, de buitenkant afwerken
• Stap 4: de binnenkant afwerken
• Stap 5: de klomp eventueel beschilderen

Het vormgeven van een klomp met de hand kost ongeveer een half uur per klomp. Met de hulp van twee eenvoudige machines kost het nog maar vijf minuten.

Een aantal Nederlandse spreekwoorden en gezegdes met de klomp

• Nu breekt mijn klomp. (Dit had ik niet verwacht)
• Iets met zijn klompen aanvoelen. (Iets heel duidelijk voelen)
• Met de klompen op het ijs komen. (Onvoorzichtig handelen)
• Zijn klompen wegbrengen. (Naar huis gaan)
• Met de klompen van het ijs blijven. (Zich niet inlaten met iets)
• Zijn klompen wegzetten. (Sterven)
• Dat zal mijn klomp niet roesten. (Ik maak me er niet druk om)

Lees verder

• Windmolens in Zuid-Holland