Het werk van Nynke van Hichtum

Nynke van Hichtum heeft haar bekendheid,vooral te danken aan haar bestseller “Afke’s tiental”. Het boek wordt nog steeds herdrukt en verkocht. Hetzelfde geldt voor een deel van de door haar geschreven of bewerkte sprookjes en vertellingen. Nynke heeft nog een schat aan andere titels op haar naam staan, die zeker de moeite van het lezen waard zijn.

Werk vaak alleen nog tweede hands verkrijgbaar

Helaas is veel van het werk van Nynke van Hichtum alleen nog tweedehands te koop. Langzamerhand raakt het werk hierdoor in de vergetelheid. En dat, terwijl de schrijfster ook hierin haar eigen handtekening heeft achtergelaten. Na een grondige voorbereiding heeft ze in haar eigen stijl, met oog voor detail en met veel inlevingsvermogen, gewone mensen tot leven weten te brengen. Ze beschrijft het doen en laten van gewone mensen in hun eigen omgeving en in hun tijd. Hiermee weet ze het historisch besef van de lezer tot leven te wekken.

Roots in Friesland

Fries dorpsleven

In veel van haar werk zien we de Friese roots van de schrijfster terug komen. Een goed voorbeeld daarvan is “Jelle van Sipke-Froukjes”, een schets uit het Friese dorpsleven, een boek, dat voor het eerst verscheen in 1932. In dit boek verwerkte de schrijfster net als in “Afke’s tiental” verhalen van haar dienstmeisje Hiltsje Feenstra. Ook maakte ze gebruik van eigen jeugherinneringen uit haar woonplaats Nes.

Friese taal

Om de verhalen realistisch te laten overkomen maakte ze gebruik van het Fries. Ze legt dit zelf uit in het voorwoord. “… Maar om een goed beeld te geven van het kinderleven in de vorige eeuw op het Friese platteland, leek het mij niet alleen noodzakelijk, maar ook interessant, de mensen zoveel mogelijk hun gewone manier van spreken te laten behouden, met hier en daar een enkel Fries woordje…”.

Friese uitgave

Het boek verscheen in 1939 ook in het Fries onder de titel “De jonge Prijskeatser”, de taal waarin zij het verhaal oorspronkelijk had geschreven.

“Jelle van Sipke-Froukjes”

Een schets uit het Friese dorpsleven door N. van Hichtum (1860-1939).
(voor kinderen van 11-101 jaar)
Met zwarte en gekleurde platen van Tjeerd Bottema
Tweede druk G.B. van Goor Zonen U.M. N.V. ’s-Gravenhage

Jelle van Sipke-Froukjes

Armoe

Het verhaal begint omstreeks 1870. Jelle groeit samen met twee jongere zusjes op in het arbeidersgezin van Sipke en Froukje Spijkstra in het Friese dorpje Negenhuizen. Zijn ouders werken bij de boer. Het is een armoedig bestaan. Jelle komt regelmatig thuis met kapotte kousen en klompen vanwege zijn liefde voor het kaatsen. Moe weet niet waar ze de centen voor nieuwe vandaan moet halen. Door het aardappelwieden in natte klei wordt moeder ziek. Als Jelle dan ook nog thuis komt met een verwaarloosde hond, wordt het haar teveel. Jelle moet maar kiezen, of de hond weg, of het kaatsen opgeven.

Jelle loopt weg van huis

Dit is voor Jelle een onmogelijke keuze. Hij loopt weg van huis. Hij ontmoet Aaltsje, die hem overhaalt terug naar huis te gaan. Zijn moeder is altijd goed voor hem geweest en hij mag haar geen verdriet doen. Moeder is dolblij met zijn terugkeer. Hij mag de hond houden en hoeft het kaatsen niet te laten.

Jelle verkoopt zijn hond

Na een onschuldige treiterij, wordt Jelle in elkaar geslagen. Als hij de slaap niet kan vatten hoort hij zijn ouders praten over hun geldgebrek. Jelle besluit zijn hond, Bijke als jachthond aan de jonker te verkopen. Stiekem gaat hij al strompelend op weg naar de jonker. Die wil eerst met zijn vader praten, maar Jelle is kapot en valt flauw van de pijn. Zo wordt hij bij de jonker in huis opgevangen en later met het rijtuig naar huis gebracht. Met de opbrengst van de verkoop van de hond zijn de ergste geldzorgen eerst voorbij. Jelle en Bijke vergeten elkaar echter nooit.

Aan het werk met twaalf jaar

Met twaalf jaar gaat Jelle van school. Hij mag bij de oude boer en boerin Beerstra aan het werk. Hij komt er ook in de kost. Hij heeft het er naar de zin. Zo rijgen de gebeurtenissen zich aaneen. Jelle is een vlijtige knecht, die al gauw tijd over heeft.

Kaatsen

In zijn vrije tijd trekt hij veel op met zijn neef Ate, een hele goeie kaatser die hem stimuleert ook hierin door te gaan. Wanneer Jelle ouder is gaat hij op aandringen van de Beerstra’s bij een andere boer aan het werk. Hij kan er meer verdienen. Hij blijft wel bij hen in de kost en doet daarvoor nog wat kleine klussen. Wanneer Jelle op zijn negentiende aan een belangrijke kaatswedstrijd deelneemt tijdens de kermis in Franeker, wint hij de eerste prijs.

Aaltsje

Hij ontmoet er Aaltsje en haar ouders weer en ze zijn als vanouds goed met elkaar. Aaltsje werkt nu als dienstmeisje bij een domineesechtpaar, dat binnenkort naar Dokkum verhuist. Als Aaltsje mee gaat, woont ze voor Jelle dichterbij.

Overvallen

Jelle gaat verheugd weer huiswaarts, maar wordt onderweg door drie mannen overvallen en neergestoken. Opnieuw is het de jonker die hem vindt en in huis opneemt. Hij mag eerst nog niet worden vervoerd, dus komen zijn ouders en de boer en boerinne bij hem op bezoek.

Alles komt goed

Dan doet de Jonker hem een heel mooi aanbod. Zijn oude tuinman kan het werk niet meer aan. Nu kan hij Jelle mooi inwerken, waarna hij tuinman bij de jonker mag worden. Er is een woning voor hem beschikbaar. De oude tuinman blijft goed verzorgd achter. Hij mag zelfs bij Sipke en Froukje inwonen.De boer en boerin vinden het jammer om hun beschermeling te moeten missen, maar zijn blij voor hem. Bijke kan nu bij beide baasjes blijven en zo nu en dan nog met de jonker op jacht. En Jelle denkt aan trouwen. Hij wil Aaltsje vragen door haar de knottedoek met geld aan te bieden (oud Fries gebruik).

Werk voor kleine en grote kinderen

De boeken die Van Hichtum voor kinderen schreef, waren wat haar betrof niet aan leeftijd gebonden. Een goed kinderboek moest ook “oudere kinderen” aanspreken. Voor in het boek “Jelle van Sipke-Froukjes” is een zinnetje opgenomen “voor kinderen van 11-101 jaar”.

Kinderen uit andere landen

Verschillende titels van de schrijfster spelen zich af in een heel andere wereld. Dat kan zijn de wereld van de eskimo’s bijvoorbeeld “Sip-Su, ‘de knappe jongen’- een Eskimo-geschiedenis (1897) en “De geschiedenis van den kleinen Eskimo Kudlago” (1898). Ook kinderen in Afrika spreken tot de verbeelding zoals “Oehoehoe Hoe een klein kafferjongen page bij den koning werd (1899).

Sprookjes en vertellingen uit verre landen

Groot vertelselboek

“Het groot vertelselboek” uit 1922 bevat meer dan 30 sprookjes en vertellingen van over de hele wereld. De verhalen werden bewerkt en herschreven door Nynke van Hichtum. Het zijn vertellingen uit Rusland, Lapland, Australië, Amerika, Japan, Israël enz..

Wereldliteratuur binnen handbereik

Als lezer maak je een wereldreis in verhalen en sprookjes. In alle verhalen wint het goede het van het kwade, zijn de hoofdpersonen slimmer dan de rest, kunnen dieren praten en zijn supersnel, moeten er opdrachten worden vervuld voordat de beloning (vaak een prinses) in ontvangst kan worden genomen. Het leuke is, dat deze verhalen voor de meeste lezers nog onbekend zijn. De schrijfster verzamelde tal van sprookjes, sagen, legenden en volksverhalen uit de wereldliteratuur om ze na te vertellen voor de Nederlandse lezers.

"Het groot vertelselboek"

Verzameld doorNienke van Hichtum (1860-1939)
Met tekeningen van Rie Cramer
Van Holkema& Warendorf- Bussum
Omslagontwerp Jan Bouman
Bewerking Alet Schouten
(oorspronkelijk verschenen in 1922).

Culturele reizen

Samen met haar zoon Jelle maakte ze veel culturele reizen. De opgedane ervaringen konden worden gebruikt voor haar schrijfwerk. Er werd altijd grondig voorwerk verricht, voordat er een pen op papier kwam.

Vertalingen en bewerkingen

Naast de korte verhalen en sprookjes verschenen er ook andere door de schrijfster bewerkte verhalen. Voorbeelden zijn: Daniel Defoe’s “Het leven en de wonderbare lotgevallen van Robinson Crusoë”, A.A. Milne’s “Winnie-de-Poeh” en J. Chandler Harris “De vertellingen van oom Remus”. Door dit soort bekende werken te vertalen werden de boeken ook in ons land bekend.

Werk voor scholen

Samen met Cor Bruijn schreef Nynke van Hichtum de drie delen “Uit het Sagenland”, bestemd voor scholen.

Werk voor tijdschriften

Artikelen en feuilletons

Nynke schreef voor verschillende tijdschriften zoals “For Hûs en Hiem”, “Ons Blaadje”.
Sommige van haar boeken waaronder ook “De jonge prijskeatser” verschenen eerst als feuilleton in nieuwsbladen.

Opvoedkundige artikelen

Voor bladen als “Het Volk”, “School en leven”, “Zonneschijn” en “Het Kind” schreef Van Hichtum opvoedkundige artikelen. Ze schreef recensies over jeugdboeken en adviseerde uitgevers.

Met haar werk heeft Nynke van Hichtum een belangrijke bijdrage geleverd aan de kinderliteratuur en de ontwikkeling daarvan in ons land.