Wild Geraas - Sinterklaasriten in wintertijd

Sinterklaas is een Nederlands feest. Er is geen Nederlandser feest dan dit al lijkt het af en toe dat het opgeslokt wordt door Santaclaus. En toch ligt er een verband tussen de katholieke Sint Nicolaas en de protestantse Kerstman. Arnold-Jan Scheer jaagt al meer dan 35 jaar achter Sinterklaas, Zwarte Piet en de Kerstman aan en hij kwam vele feesten en gebruiken tegen die met Sinterklaas te maken hebben en toch heel anders zijn dan het hedendaagse Sinterklaasfeest. Scheer schreef een boek over de gebruiken: Wild Geraas.

Zwarte Piet wijst de weg

Zwarte Piet wijst de weg naar de oorsprong van Sinterklaas. Het feest is aan het einde van het jaar en dat is niet voor niets. Het jaargetijde verandert, de dagen worden korter en de nachten langer. Vaak wakkert de wind aan en raast de storm over het land. In dat decor komt Sinterklaas in het land. Niemand is ongevoelig voor het gezag van Sinterklaas. De rite van Sinterklaas wordt overal in Europa gevierd op een heel oorspronkelijke manier. Die feesten wijzen op een zeer hoge ouderdom van Sinterklaas. Die oorspronkelijke feesten worden gevierd in geïsoleerde plekken, liefst zonder inmenging van vreemdelingen die de hechtheid van de gemeenschap kunnen ondermijnen. Die feesten lijken nauwelijks op het feest van Sinterklaas en Zwarte Piet zoals we dat in Nederland heden ten dage kennen.

Duivel

Zwarte Piet is eigenlijk niemand minder dan de duivel, een Roomse ombuiging van voorchristelijke diercultussen. Piet draagt kenmerken van een bok. Hoog in de Alpen is dit het duidelijkst. Daar lijkt Piet nog meer op een bok. De kerk heeft de riten niet uit kunnen roeien. Lijken ze hier op een vruchtbaarheidsrite, daar is het meer een manifestatie van de dodenwereld. De riten vind je terug in winterse bosgebieden, dalgemeenschappen in de buurt van de eeuwige sneeuw en afgelegen eilanden. Het zijn feesten van verkleden, najagen van vrouwen, kabaal maken met kettingen en toeters en de donkerte van de winternacht overschreeuwen.

Sinterklaasjager

Arnold-Jan Scheer jaagt al meer dan 35 jaar achter de Sinterklaasgebruiken en aanverwante riten in afgezonderde streken aan en vormde zijn eigen theorie. Het Sinterklaasfeest is een belangrijk Europees erfgoed, meent Scheer, ondanks, of misschien wel dankzij, de repressie van de katholieke kerk. De feesten kunnen gecatalogiseerd worden als folklore, maar onderhuids zindert het er van de magie, romantiek, seks, geweld en dood. Sinterklaas de kindervriend is de ontmanteling van die onderhuidse betekenis.

Wild Graas

Scheer werkte jaren achtereen aan het boek over Sinterklaas en alle rituelen die rondom dit feest voor groot en klein spelen. Sinterklaas en Zwarte Piet kennen vele maatjes. De schrijver van het boek Wild Geraas laat ons Sinterklaas in vele gedaanten kennen. Het boek Wild Geraas, Mijn wonderlijke reizen met Sinterklaas en kerstman, beschrijft de zoektocht van Scheer naar de rituelen rond Sinterklaas. Er klopt iets niet aan deze feesten, houdt hij ons voor. Het begint er al mee dat er twee namen zijn: Sinterklaas en Sint Nicolaas. De grijsaard op een wit paard die op mythische wijze over de daken rijdt en via de schoorsteen geschenken in schoenen gooit, beeldt een Roomse Bisschop uit, rond 300 geboren in Zuid-Turkije. Maar wat Sint doet, wie bij zijn gevolg horen en zelfs zijn naam wijzen op veel oudere invloeden. Zwarte Piet in zijn 17e eeuws pagekostuum, voorzien van een takkenroe is een Nederlandse variant die door de jaren heen is veranderd. Nog niet zo lang geleden werden kinderen bang gemaakt en diende de roe om mee te slaan. Gevoed door zijn fascinatie voor Sinterklaas reist Scheer naar plekken in Europa die een eeuw geleden nog tot geïsoleerde plekken gerekend kunnen worden. Hij ontmoet er riten waar Sinterklaas slechts zijdelings iets mee te maken heeft. Soms alleen de naam. Hij zag er figuren die in de verte aan Zwarte Piet doen denken. Ze spelen soortgelijke rollen, maar dan als bokken. Angstaanjagende duivels, die kinderen ontvoeren. Op andere afgelegen plekken zijn het figuren die sint Nicolazen worden genoemd die als duivels slaan en achter meisjes aanjagen. De jongens springen er omheen en raken verwikkeld in rituele vechtpartijen die weer doen denken aan baltsgedrag van bokken. Soms dansen de mannen in een oeroude Europese rite met geweien op het hoofd, dat weer doet denken aan 'De Sjamaan', op een 15.000 jaar oude rotstekening in een grot in de Dordogne.

Sint en Piet

Scheer zet de hedendaagse Sint en Piet in de traditie van de oeroude rite die hij bestudeerde en waar hij soms aan meedeed. Hij komt na veel reizen en verhalen tot de conclusie dat de feesten in de donkere dagen van het jaar het tot leven wekken van krachten uit de onderwereld zijn. Het blijken magische handelingen te zijn die over de continenten zijn verspreid. Het slaan gaat over de vruchtbaarheid, het dansen en springen om voortplantingsdrift op te wekken. En Zwarte Piet? Dat is geen neger, maar een roetvermomming die op heel veel verschillende plekken in de wereld tijdens extatische jaarwisselingsrituelen optreedt. “Ze hebben niets te maken met slavernij en discriminatie”, weet de auteur.

Het boek

• Wild Geraas, Mijn wonderlijke reizen met Sinterklaas en kerstman
• Auteur Arnold-Jan Scheer
• Uitgeverij Aspekt
• ISBN:9789059119017
• € 19.95
• 2009

Wild Geraas op DVD

In 2016 is Wild Geraas op DVD uitgebracht, te bestellen bij Arnold-Jan Scheer. Het politiek hete hangijzer krijgt bij de bekende Nederlandse televisiepraatprogramma's geen poot aan de grond, maar is desalniettemin van grote waarde voor wie de historie van het Sinterklaasfeest en Zwarte Piet wil leren kennen. 'Wild Geraas' geeft inzicht die van grote waarde is in de hele Zwarte Pieten-discussie.
De DVD is te bestellen via de website van Arnold-Jan Scheer

Lees verder

• Sinterklaas bestaat! Het boek van Bram van der Vlugt
• Sinterklaas en Pieterbaas op Ameland
• Zwarte Piet voor de rechter? - aangifte
• Zwarte Piet zonder oorringen - cosmetische aanpassingen