Weetjes over de maand januari: vele feesten en tradities

Januari is de eerste maand op onze nieuwe kalender. In januari zijn er veel feesten en tradities die in stand worden gehouden. Denken we natuurlijk aan 1 januari, Nieuwjaar. Zes dagen later is het Driekoningen, de dag waarop in vele gezinnen ook de kerstboom wordt opgeruimd. Daarna volgt Verloren Maandag. In de polderdorpen komt er nog eens Hanske Knap bij. Op vele bedrijven worden er heel de maand januari nieuwjaarfeestjes georganiseerd om samen met collega's en leidinggevenden het nieuwe jaar feestelijk in te zetten. Verder is januari ook nog eens de maand met de meest mistroostige dag van het jaar: Blue Monday.

Januari

Januari, de eerste maand van onze kalender. Een maand die niet altijd heeft bestaan. Bij de Romeinen bestonden de maanden januari en februari niet. De twee maanden van de winter werden door de Romeinen niet als volwaardig beschouwd, het was een maandloze periode. Toen de Romeinen de maand januari dan toch in het leven riepen, kreeg ze haar naam van de beschermgod Janus. Deze god was de god die op alle deuren, poorten en openingen lette. Januari opent dus het jaar, het is de maand van de overgang, van een nieuw begin. Maar Janus is de god die afgebeeld wordt met twee gezichten, elk een andere kant opkijkend. Janus is dus de god van het verleden en van de toekomst. De perfecte god om het nieuwe jaar mee te starten en het oude af te sluiten.

Ontstaan van Nieuwjaar in januari

De traditie om Nieuwjaar te vieren in de maand januari is ontstaan in 135 voor Christus. Het Romeinse Rijk had problemen om zijn grenzen te verdedigen, in Spanje ditmaal. Om dit euvel te verhelpen moest een nieuwe consul aangesteld worden. Dit kon echter maar bij het begin van het nieuwe jaar. In die periode was dat op 15 maart. Om de procedure te kunnen versnellen, werd het begin van het jaar in 135 V.C. dus verplaatst naar 1 januari.

Maand van 31 dagen

Januari is een maand van 31 dagen. Daarmee is het één van de zeven maanden met 31 dagen. De andere maanden zijn: maart, mei, juli, augustus, oktober en december.

Andere benamingen voor de maand januari

Januari wordt ook nog de louw-, looi-, vorst-, ijs-, wolfs- of hardmaand genoemd.

Looimaand

De maand januari wordt zo genoemd omdat het de maand was waarop men de huid van de dieren looide, tot leder verwerkte dus. Louw zou een verbastering zijn van looi, dus louwmaand en looimaand zijn eigenlijk dezelfde naam.

Vorst-, hard- en ijsmaand

Deze benamingen verwijzen naar hoe het weer in januari moet zijn. In de eerste maand van het jaar moet het immers goed koud zijn, goed vriezen en droog zijn. Dan pas zullen we een goede zomer hebben en goedgevulde graanschuren. Vele weerspreuken verwijzen hier naar.

• Als in januari de muggen zwermen, kunt ge in meert uw oren wermen
• Als nieuwjaarsnacht is stil en klaar, beduidt dit vast een heel goed jaar

Wolfsmaand

De maand januari (volgens sommige bronnen ook wel eens de maand december) wordt wolfsmaand genoemd. Deze benaming gaat ver terug in de tijd, toen er nog veel wolven waren. Wanneer het dan koud werd, kwamen de hongerige wolven dicht bij de woningen, op zoek naar eten. Vaak moest het vee er aan geloven.

Feesten in januari

1 januari

Op 31 december om middernacht veranderen we van kalenderjaar. Dit gaat gepaard met zoenen en wensen voor een gelukkig nieuwjaar. In vele landen komt hier ook heel wat vuurwerk bij kijken. Het vuurwerk verjaagt de boze geesten en verwelkomt het nieuwe jaar. Het feest gaat vaak door tot in de vroege uurtjes. In Spanje worden er twaalf druiven gegeten, eentje bij elke klokslag. Zo heeft elk land zijn speciale traditie om het nieuwe jaar in te luiden.

6 januari: Driekoningen

Op 6 januari is het traditioneel Driekoningen. Het is de dag waarop de drie Wijzen een geschenk kwamen brengen aan het kindje Jezus. In vele landen wordt er op Driekoningen een taart gegeten. In de taart zit een boon verstopt en wie de boon in zijn stuk taart heeft, is koning of koningin voor één dag. Kinderen gaan van huis tot huis, verkleed als de drie Wijzen, met een staf of een ster als attribuut. Ze zingen een liedje over Driekoningen. In ruil krijgen zij dan snoep of geld. In Spanje is Driekoningen dan weer het equivalent voor onze Sinterklaas. Zoals de drie wijzen het kindje Jezus cadeautjes brachten, zo krijgen de kindjes in Spanje ook cadeautjes op 6 januari. Dit feest heet Los Reyes. In Italië bestaat hetzelfde principe. Daar heet het La Befana.

Opruimen van de kerstboom

Op 6 januari, met Driekoningen, is het traditie om kerstboom en kerstversiering op te ruimen. De kerstperiode is gedaan, een nieuwe periode breekt aan. Volgens de overlevering zou de kerstboom laten staan na 6 januari ongeluk brengen. Vele gemeenten en steden houden het weekend na 6 januari een kerstboomverbranding. Tijdens deze kerstboomverbranding kan iedereen zijn kerstboom laten opbranden en worden er hapjes en drankjes aangeboden. Voor liefhebbers van kerstmis is het echter geen verplichting om de boom met Driekoningen op te ruimen. Wie wil mag zijn kerstboom en dito lichtjes nog even laten staan. In Frankrijk bijvoorbeeld mogen ook kerst- en nieuwjaarswensen verstuurd worden tot eind januari. Volgens de katholieke kerk zou de kerstboom zelfs mogen blijven staan tot 2 februari, Maria Lichtmis.

Verloren Maandag

In en rond Antwerpen is het de eerste maandag na Driekoningen Verloren Maandag. Een oud gebruik waarvan de juiste oorsprong nog niet is achterhaald en waarvoor er verschillende theorieën zijn. Wanneer Driekoningen op een maandag valt, is Verloren Maandag de volgende maandag. Immers, Driekoningen en Verloren Maandag kunnen nooit op dezelfde dag vallen. Op Verloren Maandag worden er traditioneel worstenbroden en appelbollen gegeten.

Hanske Knap

In de Polderdorpen ten noorden van Antwerpen is het op Verloren Maandag ook nog eens de gewoonte om langs te gaan voor Hanske Knap. Oorspronkelijk waren het arme gezinnen die gingen bedelen om eten. Om het minder op bedelen te laten lijken, werd er een liedje gezongen. Nu zijn het vooral verenigingen die rondgaan om de clubkas te spijzen. Hun attribuut is een opengesneden klomp met een dierenvel.

Nieuwjaarsfeestjes en -drinks

De overgang van oud naar nieuw wordt op 31 december om 24 uur gevierd. Maar dan zijn er slechts weinig mensen op kantoor. Dus organiseren de bedrijven later op de maand een nieuwjaarsfeestje of een nieuwjaarsdrink voor hun personeel en de leidinggevenden. Dit kan in principe tot 31 januari. Op zo'n feestje worden wensen uitgewisseld, wordt er iets gedronken, wordt er een hapje gegeten en wordt er flink bijgebabbeld.

Januari soldenmaand

In vele landen is januari traditioneel de soldenmaand. Eind december, begin januari wordt de stock geteld en worden niet verkochte stukken afgeprijsd. Heel de maand januari kan men dan koopjes gaan doen. Naarmate de maand vordert, wordt het percent dat wordt afgetrokken steeds groter.

Januari: maand van de goede voornemens

In januari begint een nieuw jaar en dat nieuwe jaar willen we goed beginnen. En dus maken we goede voornemens. Voor de ene kan dit zijn stoppen met roken, voor een ander afvallen, voor nog iemand anders meer aan sport doen. Slechts weinig mensen houden zich ook aan de goede voornemens en na enkele dagen of weken vervallen ze in hun slechte gewoonten. Met alle gevolgen van dien...

Tulpendag

De derde zaterdag van januari is het Nationale Tulpendag. In Amsterdam wordt de officiële aftrap gegeven van het tulpenseizoen. Op de Dam mogen gratis tulpen geplukt worden. Vanaf dan mogen de tulpen overal geplukt worden.

Blue Monday

Zo rond de twintigste januari is het Blue Monday, de dag van het jaar waarop we ons het ellendigste voelen. Deze dag wordt berekend door middel van een ingewikkelde formule. Feit is dat de feesten achter de rug zijn, dat we ons niet aan onze goede voornemens hebben gehouden, dat de zomervakantie nog ver weg is, dat het weer miserabel is, dat we heel wat kilo's zijn bijgekomen tijdens de feesten en ga zo maar door. Gelukkig is het slechts één dag in een jaar!

4 januari in het Chinees

4 januari klinkt in het Chinees als "Ik zal heel mijn leven van je houden". Is dat niet romantisch?

Lees verder

• Weetjes over de maand februari: over liefde en alcohol