De bekendste kersttradities

Bij Kerstmis en de dagen daar omheen horen een aantal tradities. Deze kersttradities maken dat mensen alvast in de kerstsfeer komen en geven voor velen licht en kleur aan deze donkere winterdagen in december. Waar komt het versieren van een kerstboom vandaan? Wat heeft de Kerstman met Coca Cola te maken? Waarom kussen we onder de mistletoe? Welke kersttradities (en kerstartikelen) zijn de bekendste en waar komen deze kersttradities vandaan?

Wat is een kersttraditie?

Een traditie is ‘oude gewoonte van een (grote) groep mensen’ (bron: www.vandale.nl, december 2014). Bij een kersttraditie gaat het om oude gewoonte van een grote groep mensen met Kerstmis en de dagen daaromheen.

Kerstmis

Interessant is dat Kerstmis in haar huidige vorm nog niet eens zo heel lang uitgebreid gevierd wordt in Nederland. Pas sinds de jaren zeventig zijn we in Nederland steeds meer en steeds uitgebreider kerst gaan vieren. Kerstmis is veel meer dan een godsdienstig feest. Er zijn vele kersttradities en kerstgebruiken die niets met de geboorte van Jezus te maken hebben. Dit komt door commerciële belangen en doordat de rituelen en tradities bij dit christelijke feest veelal een heidense oorsprong hebben. In de 4e eeuw na Christus ‘voegde’ keizer Constantijn deze gebruiken ‘toe’ aan het christendom. Zo bepaalde hij dat het midwinterfeest voortaan op 25 december viel om de geboorte van Jezus te vieren.

De bekendste kersttradities (en kerstartikelen)

De bekendste kersttradities ( en kerstartikelen) zijn;

Het hebben van een kerstboom

Veel mensen zetten met de kerst een kerstboom in huis. Dit kan een echte of een kunstboom zijn die helemaal wordt versierd met slingers, lampjes, kerstballen, lekkernijen en andere versiersels. Dit versieren heeft oorspronkelijk te maken met het aantrekkelijk maken van de boom om zogenaamde boomgeesten terug te lokken. Het hebben van een kerstboom komt van het heidense midwinterfeest dat de Germanen hielden om te vieren dat de dagen langer werden. De (kerst) boom staat symbool voor vruchtbaarheid en levenskracht.

De Kerstman

De Kerstman in zijn huidige vorm hebben we te danken aan Coca Cola die in 1931 de verkoop aan kinderen wilde uitbreiden. De wetgeving in die tijd verbood reclamebeelden met kinderen die Coca Cola dronken, waarop Coca Cola kwam met een vriendelijke en gezellige Kerstman, die terwijl hij uitrustte Coca Cola van kinderen kreeg. De Kerstman (Santa Claus) is gebaseerd op onze eigen Sinterklaas die door emigranten naar Amerika in 1611 naar het nieuwe land werden gebracht. Daar nam de sinterklaasviering langzamerhand een andere vorm aan.

De Adventskalender

De adventskalender is oorspronkelijk bedoeld om ons aan de komst van Jezus te herinneren. Tegenwoordig is het (ook) een manier om af te tellen naar de kerst. De adventskalender begint op 1 december en vanaf die dag is er elke dag een luikje te open tot de kerst.

Kaarsen

Kaarsen in de kerstboom (inmiddels meestal lichtjes) zijn een idee van Maarten Luther. Hij wilde op deze manier kinderen eraan herinneren dat de geboorte van het kind Jezus het licht in de wereld bracht. Om de geest van Christus naar iemands huis te leiden werden er kaarsen voor het raam gezet. In de katholieke kerk is het gebruikelijk om elke vier weken voor kerst elke zondag een kaars aan te steken om de geboorte van Jezus te vieren. Deze vier kaarsen geven de adventsperiode aan, maar ook de vier jaargetijden en de vier windstreken.

Het zingen van kerstliedjes

Het oudste bekende kerstlied van Nederlandse oorsprong is ‘Nu sijt wellecome, Jesu lieve heer’ en voor zover men weet is dit lied van de 13e eeuw. De meeste kerstliedjes zijn begonnen als wiegeliedjes omdat ik de klassieke kerstmis in het verleden vaak een levende baby in de kribbe werd gelegd. Wanneer het nodig was zong men de van te voren ingestudeerde toepasselijke wiegeliedjes om de baby weer in slaap te sussen. Inmiddels is er een grote markt van commerciële kerstliedjes (Last Christmas van Wham, All I want for Christmas is you van Mariah Carey et cetera) die als zij succesvol zijn jaar na jaar in de maand december te beluisteren zijn op vele radiostations.

Het 'vertellen' van kerstverhalen

Naast de oude verhalen rondom de geboorte van kerstmis zijn er vele kerstverhalen waarvan Scrooge van Charles Dickens misschien wel de bekendste is.

Het sturen van kerstkaarten

De kerstkaarten hebben we te danken aan een Britse zakenman die geen zin had om kerst- en nieuwjaarswensen met de hand te schrijven. Hij liet ze daarom in een grote oplage maken en het overschot verkocht hij. Op de eerste kerstkaarten was geen enkele verwijzing te vinden van of naar een christelijke afbeelding. Pas tegen het einde van de 19e eeuw verschenen de eerste christelijke afbeeldingen op de kerstkaarten.

Het neerzetten van een kerststal

De kerststal komt uit de 13e eeuw waar Franciscus van Assisi na een bezoek aan Bethlehem zo onder de indruk was van de sfeer die er hing dat hij deze probeerde na te bootsen in het dorp waar hij woonde. In 1224 bouwde hij een kribbe in een grot met een stenen kindje Jezus dat hij liet omringen door echte dieren.

Kussen onder de mistletoe (maretak)

De mistletoe staat symbool voor vrede, vruchtbaarheid en vriendschap. Wanneer iemand onder de mistletoe staat mag deze gekust worden. Vroeger moesten vijanden wanneer ze elkaar tegen kwamen in het bos onder een maretak de wapens voor één dag neerleggen.

Het ophangen van een kerstkrans

Een kerstkrans aan de deur staat voor welkom en geluk. De kleine eetbare kerstkransjes zijn hier afgeleiden van.

Het geven van kerstcadeaus

Het geven van cadeautjes is één van de oudste midwintertradities. Dit oude gebruik is tegenwoordig enorm vercommercialiseerd terwijl het elkaar iets geven eigenlijk een uiting is van liefde en respect.

Het kerstpakket

Zie bovenstaande naar het oude gebruik waarbij werkgever hun onderdanen iets gaven bij het midwinterfeest.

De middernachtmis

Tijdens deze speciale mis van de kerk wordt vaak het kerstverhaal verteld en christelijke kerstliederen gezongen. Deze mis wordt over het algemeen goed bezocht. Er komen niet alleen de mensen die altijd naar de kerk gaan, maar ook die elk jaar speciaal alleen naar deze middernachtmis komen.

De kerstster

Bij deze plant ontstaan de kleurige bloemen (wit, rood, roze) door verkleuring van de bladeren na langdurige blootstelling aan licht. De stervorming lijkt op de ster van Bethlehem vandaar de naam kerstster.

Eten en drinken tijdens kerst

In veel westerse landen wordt er veel aandacht geschonken aan het eten en drinken tijdens de kerstdagen. Deze traditie stamt uit de voorchristelijke tijd waarin de midwintervieringen voorzien waren (bij degenen die het konden missen) van tafels vol met eten en drank. Op deze manier bedanken onze voorouders de goden voor hun welwillendheid.

Het eten van kerstbrood

Het kerstbrood vindt zijn oorsprong in het offerbrood dat onze voorouders tijdens de joelfeesten offerden aan de goden.

Op bezoek bij familie

Bij veel gezinnen in Nederland is de traditie om met de kerst naar familie te gaan. De eerst kerstdag bij de ouders van hem, de andere kerstdag bij de ouders van haar. Niet iedereen wordt even gelukkig van deze traditie (die soms voelt als een verplichting) en soms is er ook geen familie (meer) om te bezoeken. Er zijn daarom ook mensen die er (al dan niet vrijwillig) voor kiezen om met de kerstdagen weg te gaan of een andere invulling geven aan deze dagen.

Bezoek aan woonboulevard en autodealers

In Nederland kent men de luxe van twee kerstdagen in plaats van één. Woonboulevards en autodealers zijn vaak open op tweede kerstdagen en proberen mensen tot een bezoek te verleiden met speciale acties en kortingen.

Uiteraard heeft iedereen zijn/haar eigen kersttradities waarbij het heel goed mogelijk is dat (een aantal van) deze niet in bovenstaande lijst voorkomen.

Waarom moet de kerstversiering na Driekoningen weg?

Bij veel mensen gaat de kerstboom en/of kerstversiering uiterlijk met Driekoningen weg. Deze gang van zaken vindt zijn oorsprong in het geloof van onze voorouders die bang waren dat als dit later gebeurde dit ongeluk zou brengen. Lang geleden waren alle versieringen plantaardig en zorgden zij ervoor dat de boomgeesten tijdens de ergste kou in de boom binnen bleven. Daarna was het belangrijk om de planten zo snel mogelijk naar buiten te brengen zodat zij na de winter weer goed konden groeien.