Luilak vieren, datum en tradities

Luilak is een jaarlijks terugkerende traditie, die nu voornamelijk nog gevierd wordt in Noord-Holland. Met Luilak gaan jongeren vroeg in de morgen de straat op om langslapers wakker te maken met lawaai. Van oorsprong werden potten, pannen en pollepels gebruikt om de buren wakker te maken. Ook worden wel lege blikjes achter een auto gebonden vanwege het geklingel. Ondanks dat het een aparte belevenis is om rond zonsopgang buiten op straat te zijn, is de Luilakviering niet meer wat het geweest is, en is deze traditie aan het verdwijnen.

Wanneer is het Luilak?

Luilak wordt al heel lang gevierd op de zaterdag voor Pinksteren, maar de herkomst is niet geheel duidelijk. Het feest heeft in elk geval geen christelijke achtergrond. Men gaat ervan uit dat van oorsprong luilak bedoeld was om de lente te doen ontwaken. Het feest is in de loop der eeuwen wel veranderd. Vroeger namen jongeren takken mee om Luilak-fikken te maken, tegenwoordig komt dat niet meer voor. Ook de pannen en pollepels zijn van het toneel verdwenen. Tegenwoordig gaan jongeren de straat op om belletje te trekken en een beetje te schreeuwen. Eigenlijk is het Luilak vieren steeds meer aan het verdwijnen. Misschien is Luilak ook niet meer van deze tijd. Jongeren hebben andere vormen van vermaak, en belletje trekken is eigenlijk niet zoveel meer aan.

Wanneer is het Luilak?

Omdat Luilak altijd op de zaterdag voor Pinksteren valt, wisselt het per jaar. Tot en met 2020 zien de data er als volgt uit:

• 2015: zaterdag 23 mei
• 2016: zaterdag 14 mei
• 2017: zaterdag 3 juni
• 2018: zaterdag 19 mei
• 2019: zaterdag 8 juni
• 2020: zaterdag 30 mei

Herrie maken met Luilak

Met Luilak mag je herrie maken. Je mag dus schreeuwen, belletje trekken of bijvoorbeeld met een bel rinkelen. Meestal gaan jongeren die nog wel Luilak vieren, in groepen naar buiten, rond een uur of vijf in de morgen. Buren en andere mensen in de straat worden vroeg wakker gemaakt, bellen worden ingedrukt, en dat is het dan. Er wordt niet alleen door jongens Luilak gevierd. Luilak kan gevierd worden door:

• wat oudere kinderen onder begeleiding van hun ouders
• jongeren (jongens en meiden)
• jong volwassenen

Manieren om herrie te maken

• Achter een fiets, brommer of auto worden touwtjes met lege blikken gehangen, deze slepen bij beweging/rijden over straat en dat maakt een hels kabaal
• Een scheidsrechtersfluitje maakt 's morgens vroeg een zeer irritant geluid
• Zingen en/of traditioneel: 'Luilak, beddenzak,' roepen
• Toeteren met een auto
• Belletje trekken (aanbellen)

Bekladden

Ook wordt er wel gebruik gemaakt van het bekladden van muren en/of ramen en deuren. Hoewel dit niet echt gewaardeerd wordt, is het in de loop der jaren wel steeds vaker voorgekomen. Het bekladden wordt gedaan met krijt of zeep. Zeep laat namelijk geen krassen na maar is wel gemakkelijk langs een raam of deur te halen. Er wordt dan met grote letters ´luilak´ op een raam geschreven.

Luilakvuur

Vroeger weden er ook Luilakvuren gemaakt. Deze traditie is verdwenen, mogelijk ook omdat er gewoon nog onvoldoende losse takken te vinden zijn in steden. In grote steden is immers nauwelijks nog groen en de natuur wordt steeds verder teruggedrongen door de aanwezigheid van mensen, waardoor steden steeds meer verstenen. Van oorsprong namen jongeren namelijk takken van bomen mee, om ergens op een veilige plaats een luilakvuur te branden. De Luilak-fikken werden als gezellig ervaren.

Luilakbollen

Luilakbollen zijn speciale gebakken bollen met rozijnen, gevuld met stroop, waarmee luilak gevierd wordt. Ook deze traditie is vrijwel geheel verdwenen.

Bloemenmarkt

Sinds 1890 werden er in Haarlem bloemenmarkten georganiseerd tijdens de Luilaknacht. Na verloop van tijd kwamen er ook in Amsterdam bloemenmarkten tijdens Luilak. Weer later volgden markten in Zaandam, Alkmaar, Beverwijk, Purmerend. Deze bloemenmarkten trokken mensen, en daardoor waren er minder opstootjes in de dorpen en steden. De traditionele bloemenmarkten zijn met Luilak zo langzamerhand toch geheel verdwenen.

Luilak na 1945

Na 1945 wordt Luilak in elk geval nog gevierd in de volgende steden:

• Amsterdam
• Zaanstreek
• Haarlem
• Breda
• Raamdonksveer
• Made
• Zevenbergen
• Almere
• Abcoude
• Osdorp
• Velzen
• overige

Luilakviering verdwijnt

Na verloop van tijd werd er steeds minder deelgenomen aan de Luilakviering. Veel jongeren zien er de lol niet meer van in, men drinkt liever een biertje en slaapt 's morgens lekker uit. 's Nachts op pad gaan is tegenwoordig voor de meeste jongeren ook helemaal niks bijzonders meer. Vanaf de negentiger jaren wordt er dan ook steeds minder actief Luilak gevierd. Soms zijn er nog wel georganiseerde muziekactiviteiten. Zo werd in 2002 in Purmerend voor het eerst het Luilak Dance Event geïntroduceerd, een dansfeest speciaal voor Luilakvierders.

Muziek

Hoewel de Luilakviering (om een passende woordspeling toe te passen) steeds meer 'indut,' worden er in sommige steden soms nog muzikale events georganiseerd om de Luilakviering levend te houden. Voor het ontsteken van Luilakvuren moet men tegenwoordig echter vooraf een vergunning aanvragen, waardoor deze traditie nagenoeg verdwenen is. Ook is er onvoldoende hout in steden te vinden. De mentaliteit van jongeren is er in de loop der jaren ook niet beter op geworden, er ontstonden vanaf de zestiger jaren steeds vaker vechtpartijen en rellen tijdens de Luilakviering.