Koningsdag of Koninginnedag, hoe vieren we dit?

Sinds 1885 wordt op de verjaardag van een lid van de Koninklijke familie feest gevierd. Er zijn nogal wat tradities rond Koninginnedag. Zo is dit de enige dag in het jaar dat het is toegestaan om zonder vergunning spullen te verkopen (de traditionele vrijmarkten). Verder zie je in veel plaatsen oude ambachten, dansen, zingen, zaklopen en koekhappen als onderdeel van de feestvreugde. Hoe lang kennen we dit feest al? Wat is er veranderd en hoe is het ontstaan?

Prinsessedag

In 1885 besloten de liberalen dan Nederland behoefte had aan een Nationale feestdag. Zij bedachten toen dat 31 augustus, de vijfde verjaardag van prinses Wilhelmina, deze feestdag moest worden. De dag werd Prinsessedag genoemd en verdrong op vele plaatsen de plaatselijke oogstfeesten. Waarom Prinsessedag zou je zeggen, terwijl koning Willem III toen nog in leven was. Het antwoord is simpel, Koning Willem III was een driftig man, die bekend stond om zijn woedeaanvallen en toen al geestelijk behoorlijk aan het aftakelen was. Hij was hierdoor zeer zeker niet populair.

Laat de vlaggen waaien, plooit de wimpels los
Roept ‘Oranje Boven’, over veld en bosch
‘t Is een dag der dagen, ‘t is Prinsessedag
Neêrland nooit een blijder, nooit een schooner zag
Bovenstaand gedicht werd afgedrukt in tijdschrift “Eigen Haard” op 29 augustus 1885

Onder koningin Wilhelmina

Nadat prinses Wilhelmina in 1890 koningin Wilhelmina werd, werd de Prinsessedag omgedoopt tot Koninginnedag. Dit werd in Nederland niet uitbundig gevierd. Pas nadat koningin Wilhelmina in 1902 hersteld was van een ernstige ziekte, groeide Koninginnedag uit tot een volksfeest. Toch bleef het feest een wat kwijnend bestaan lijden (vooral dankzij de Socialisten), totdat in 1945 na het beëindigen van de Tweede Wereldoorlog de nationale gevoelens hoogtij vieren. Ineens wordt Koninginnedag uitbundig gevierd. Koningin Wilhelmina liet zich tijdens deze feestelijkheden echter nooit zien.

Na de inhuldiging van koningin Juliana

In 1948 volgt koningin Juliana haar moeder op en vanaf 1949 werd Koninginnedag gevierd op haar verjaardag, 30 april. Koningin Juliana vierde Koninginnedag met een defilé op paleis Soestdijk, zij laat zich dus in tegenstelling tot haar moeder wel zien aan het volk. Mede hierdoor wordt ze al snel immens populair. Het defilé werd slechts één keer afgelast en dat was in 1971 na het overlijden van Prinses Armgard (de moeder van prins Bernhard). De koninklijke familie woonde toen op Koninginnedag de uitvaart van Prinses Armgard bij. Tijdens de regeringsperiode van koningin Juliana zijn er steeds meer bedrijven die hun personeel vrij geven tijdens Koninginnedag. Inmiddels heeft vrijwel iedereen vrij tijdens deze festiviteiten, maar ondanks dat Koninginnedag een nationale feestdag is, is een vrije dag op 30 april niet wettelijk vastgelegd.

Na de inhuldiging van koningin Beatrix

Toen koningin Beatrix koningin werd in 1980 besloot ze 30 april aan te houden als datum voor de Koninginnedag.
Dit had twee redenen:

• Ze wilde haar moeder eren
• Zelf was ze jarig op 31 januari en dan is het weer vaak niet erg aangenaam

In 1980 vindt op 30 april (Koninginnedag) de inhuldiging van prinses Beatrix plaats. Het moest een feestelijke dag worden, maar het liep helaas anders. De Amsterdamse kraakbeweging roept mensen op tot een massale nationale kraakactie op deze woensdag 30 april. Het komt uiteindelijk tot een gewelddadig treffen tussen de ME en de krakersbeweging in Amsterdam. De rellen beginnen om 11:00 uur ’s morgens en houden tot 1:00 uur ’s nachts heel Amsterdam in zijn greep. Tijdens de inhuldigingstoespraak van Koningin Beatrix op het paleis op de Dam zijn op de achtergrond de geluiden te horen van helikopters en sirenes.

Koningin Beatrix wil de aankleding van Koninginnedag graag veranderen. Voor haar geen statig defilé op paleis Soestdijk. Zij gaat het land in en tijdens iedere Koninginnedag bezoekt ze twee plaatsen om hier samen met de inwoners Koninginnedag te vieren. In 1981 gebeurde dit voor het eerst en bezocht koningin Beatrix Veere en Breda.

Het enige jaar waarop koningin Beatrix geen gemeente bezocht was in 2001 vanwege de uitbraak van een mond-en-klauwzeerepidemie. Dit is ook het jaar dat dronken feestvierders in de trein richting Amsterdam aan de noodrem trekken. Ze stappen uit en gaan over het spoor lopen. Het volledige treinverkeer raakt ontregeld. Er ontstaat zo’n chaos dat de ME uitgerust met traangas bestorming van het station in Amsterdam moet voorkomen.

In 2009 bezocht koningin Beatrix Apeldoorn. Tijdens deze Koninginnedag rijdt de koninklijke familie in een open bus door Apeldoorn richting paleis Het Loo. Op dat moment vindt er een aanslag plaats. Een automobilist wil op de bus inrijden. Hij mist de bus, rijdt door de dranghekken en mensenmassa en komt tot stilstand tegen monument De Naald. De automobilist schept hierbij 17 mensen. Acht mensen komen om het leven, waaronder de bestuurder van de auto, Karst Tates. De Koninklijke familie is zwaar aangedaan door hetgeen ze voor hun ogen zien gebeuren. De rest van de Koninginnedag wordt afgelast.

Na de inhuldiging van koning Willem-Alexander

In 2013 werden er geen plaatsen bezocht in verband met de troonswisseling. Voortaan zou Koninginnedag, Koningsdag heten en gevierd worden op de verjaardag van koning Willem-Alexander (27 april).

In 2014 bezocht koning Willem-Alexander De Rijp en Amstelveen. Dit was al afgesproken voor het jaar daarvoor, maar toen ging dit niet door in verband met de troonwisseling.

In 2015 bezocht koning Willem-Alexander Dordrecht. Dit werd de eerste Koningsdag nieuwe stijl. Koning Willem-Alexander is wat zakelijker dan zijn moeder en wil zijn eigen stempel drukken op zijn nationale feestdag. Vanaf nu zal er iedere Koningsdag naast een stadswandeling een ‘grande parade’ zijn. De steden krijgen zo de mogelijkheid om te laten zien waar ze goed in zijn en zo wordt er een economisch aspect aan Koningsdag gebonden.