Feesten en rituelen in de lente

De lente wordt meestal in verband gebracht met vruchtbaarheid en nieuw leven. De lente is immers bij uitstek de periode dat nieuwe gewassen worden gezaaid. Weliswaar is onze voedselvoorziening tegenwoordig ook voor een groot deel afhankelijk van productie uit kassen, waardoor veel producten het hele jaar door beschikbaar zijn, maar vroeger kwam het merendeel van ons voedsel beschikbaar na de zaaitijd in de lente en de ontwikkeling in de maanden daarna.

Symbolen en gebruiken

Symbolen die met de vruchtbaarheid te maken hebben en bekend zijn uit de lente zijn de meiboom, paashaas en eieren. Ook bepaalde feesten en folkloristische gebruiken horen bij de lente zoals het paasvuur en de Pinksterblom.

Meiboom al een oud Germaans en Slavisch gebruik

Een meiboom is een omgezaagde boom die ergens wordt geplaatst als symbool van nieuw ontwakend leven. Boven in de meiboom wordt vaak een groene krans gehangen als teken van steeds terugkerende gebeurtenissen waarmee het een symbool van de levensdraad is. Het plaatsen van een meiboom is al een zeer oud Germaans en Slavisch gebruik dat in grote delen van Europa voorkwam. Door het symbool van vruchtbaarheid te plaatsen werd gedacht dat de vruchtbaarheid van vee, akkers en mensen werd bevorderd. Het oude gebruik is niet geheel verdwenen en komt in sommige gemeenten nog voor waarbij het gepaard gaat met allerlei feestelijkheden.

Niet alleen in de lente

Het idee van een meiboom komt echter niet alleen voor in de lente maar ook bij huwelijken en geboorten en het bereiken van het hoogste punt van een nieuwgebouwd huis of bij het binnenhalen van de oogst. In die gevallen betreft het meestal geen boom maar een tak die soms wordt versierd met linten. De plaatsing hiervan is dus niet afhankelijk van de lente maar heeft wel met iets nieuws te maken.

Paashaas van chocolade

De paashaas hoort weliswaar bij de viering van Pasen maar is ook een typisch lenteverschijnsel. Volgens een mythisch verhaal voor kinderen draagt de paashaas een mandje met eieren op zijn rug. Hij verstopt die eieren ergens in de tuin of op een andere plek waar de kinderen ze mogen zoeken op paasmorgen. Om er echte lekkernijen van te maken zijn de eieren meestal van chocolade en de paashaas doet daar ook in allerlei chocolademodellen en vaak versierd door glimmend zilverpapier vrolijk aan mee.

Gekookte eieren en alternatieven voor de paashaas

Daarnaast bestaat er met Pasen ook een traditie om gekookte eieren te beschilderen of om hele kunstcreaties te maken van chocolade-eieren verpakt in diverse kleuren zilverpapier. In ons buurland Duitsland zou de paashaas al in 1682 voor een volksritueel hebben gezorgd en toen in staat zijn geweest om gekleurde eieren te leggen. In het Duitse Thüringen en in Westfalen bestaat er een alternatief voor de paashaas in de hoedanigheid van een vos, in Beieren een haan en Hannover een koekoek. Het Oostenrijkse Tirol kent een kip in plaats van een haas wat eigenlijk een heel wat geloofwaardiger symbool is ook binnen een mythe.

Paasvuur met wereldrecord voor buurtschap Espelo

Een andere voorjaarstraditie is het organiseren van een paasvuur op de eerste of tweede paasdag. Weken en soms maanden tevoren wordt hout gesprokkeld om een groot vuur te kunnen maken wat, zodra het duister invalt, onder grote belangstelling wordt aangestoken. Er bestaat zelfs een officieel wereldrecord van het grootste paasvuur op naam van de Holtense buurtschap Espelo met een hoogte van ruim 27 meter.

Traditie niet weg te branden

Al in de zeventiende eeuw werd door de protestanten getracht het houden van paasvuren te stoppen en ook aan het eind van de twintigste eeuw hadden zulke pogingen weinig succes. Wel werden uit milieuoogpunt regels gesteld en mag in de meeste gemeenten alleen snoeihout worden gebruikt. De Twentse vuren zijn het meest bekend door hun grote aantal en doordat de vuren betrekkelijk dicht bij elkaar voorkomen. Maar ook elders in enkele noordelijke provincies wordt de traditie voortgezet en in mindere mate ook in Noord-Brabant.

Pinksterblom als verkozen miss in vroegere jaren

Een Pinksterblom is een beetje vergelijkbaar met een miss van een hedendaagse missverkiezing. Volgens een oud folkloregebruik werd rond Pinksteren door huwbare jongemannen een mogelijke bruid gekozen die met bloemen en een kroontje werd versierd. De gekozen Pinksterblom werd daarna door het dorp gedragen. Pinksteren kreeg met dit soort feestelijkheden ook een buitenkerkelijke functie als een soort voorjaarsfeest met ontluikende liefde. De feesten gingen gepaard met veel zang en dans en werden vooral bezocht door jonge mannen en vrouwen.