België tijdens de Eerste Wereldoorlog

België tijdens de Eerste Wereldoorlog Bij zijn ontstaan in 1830 had België een neutrale status opgelegd gekregen als bufferstaat tussen Frankrijk en Duitsland. Tegelijk greep ons land die status dankbaar aan om wapens te leveren aan iedereen, dankzij een bloeiende wapenindustrie. Er was ook sprake van oorlogsverrichtingen en de politieke invloed van België was allesbehalve klein.

Het neutrale België bereidt zich voor op de oorlog

De sfeer van hypernationalisme, imperialisme en militarisme heerste ook in België, vooral bij conservatieve kringen en in de entourage van Leopold II. Hij was een voorstander van een sterk leger en wenste daarvoor een algemene en persoonlijke dienstplicht, die werd ingevoerd in 1909. Voordien gelde een systeem van loting, maar Leopold II had hier weinig vertrouwen in. De arbeidersbeweging (zowel de BWP als de christen-democratie) stelde zich immers antimilitaristisch op.

De koning en de legerleiding slaagden er ook in om systematisch het budget voor defensie te verhogen, wat vooral werd gebruikt om forten te bouwen, onder meer langs de Maas en rond Antwerpen. Deze tactiek om een inval te counteren was echter hopeloos verouderd. Dat bleek al gauw bij de Duitse inval in 1914.

Oorlogsverrichtingen

De Duitse strategie, ofwel het von Schlieffenplan, bestond erin door middel van een snelle invasie doorheen België naar Frankrijk door te stoten. De Belgische neutraliteit zou dus geschonden worden.

De Belgische defensielinie langs de Maas bleek niet opgewassen te zijn tegen de Duitse vuurkracht (onder meer door de bakstenen forten), en een terugtrekking naar Antwerpen was dus ook hopeloos. Er stond niets anders op om te vluchten richting Frankrijk. Daar richtte het Belgische leger een laatste verdedigingslinie op langs de IJzer, waar het de meest westelijke schakel vormde van de geallieerde verdedigingslinie. Deze linie hield stand en de oorlog evolueerde naar een stellingenoorlog rond de IJzer.

Het Belgische leger bleef grotendeels gespaard van slachtingen:

  • men had de IJzervlakte onder water laten lopen door de sluizen open te zetten, waardoor het Duitse leger daar geen doorbraak meer wenste te forceren

  • de legerleiding beperkte zich tot een zuiver defensieve strategie, dankzij Albert I

Albert I leidde effectief zelf het leger en wenste niet mee te spelen in de grootscheepse offensieven van de geallieerde legers. Dit maakte deel uit van zijn politieke strategie. Hij vond dat België, gezien zijn neutrale status, enkel zijn eigen grondgebied diende te verdedigen. Hij was ook geen jusq’auboutist, hij was bijvoorbeeld bereid te onderhandelen met Duitsland, waardoor hij in conflict kwam met zijn eigen regering. Het eigengereide optreden van Albert I heeft het Belgische leger bespaard van grote offensieven.

Tijdens het slotoffensief dat in september 1918 begon, verliet het Belgische leger voor het eerst zijn stellingen. In totaal stierven circa 40.000 Belgische soldaten, waarvan de helft al in het beginoffensief.

Er stierven ook Belgische burgers, onder meer als gevolg van massale executies door de Duitse troepen als wraakoefening. Hierdoor kwam een massale vluchtelingenstroom op gang naar Frankrijk en het neutrale Duitsland.

Politieke invloed

Albert I handelde als legerleider politiek buiten de regering om, maar kwam er mee weg dankzij zijn prestige en populariteit (net als Leopold III later tijdens de Tweede Wereldoorlog). Hij genoot namelijk enorm aanzien bij zijn leger dankzij een grootschalig propagandaoffensief en de grote golf van vaderlandslievendheid die ons land overspoelde na de Duitse inval. Allen stond achter de koning, ook voor wie trouw aan het vaderland niet zo evident was.

Albert I riep op tot Godsvrede of Union Sacrée, het tijdelijk begraven van de ideologische strijdbijl om eensgezind het vaderland te verdedigen. Zo kiezen socialisten overal voor het vaderland, wat het einde betekende van de Tweede Internationale. Ook de Belgische socialisten kiezen resoluut voor het vaderland, wat de integratie van de BWP in het Belgisch bestel betekende. De partij werd aanvaard als gespreks- en zelfs regeringspartner.

Ook de Vlaamse beweging hield zich aan de Godsvrede. Voor 1914 waren haar eisen geradicaliseerd, wat in oorlogstijd risico’s inhoudt: de bezetter kan de tegenstelling uitbuiten. Dit gebeurde ook in België. De Duitsers voerden een actieve Flamenpolitik en speelden in op het communautaire conflict door aan Vlaamsgezinden politieke beloftes te doen.

Voor een deel van de Vlaamsgezinden was het een aanlokkelijk cadeau en zo geraakten zij verzeild in collaboratie, ook wel het activisme genoemd. De grote meerderheid bleef echter loyaal aan de Belgische staat, en het activisme werd dan ook door het gros van de bevolking van de hand gewezen. Desondanks is dit een belangrijk feit in de Belgische geschiedenis, het markeerde namelijk de geboorte van een anti-Belgisch Vlaams-nationalisme.

Het activisme had nog om een andere reden een grote impact. Vele Vlaamsgezinden bevonden zich aan het front. Het leger was een Franstalige instelling, geleid door een conservatief ingesteld officierenkorps dat elke taaleis beschouwde als subversief. Dat verbeterde uiteraard niet toen Vlaamsgezinden in België samenspanden met de vijand. Vlaamsgezindheid en Duitsgezind werden op één lijn geplaatst.

Doordat de Vlaamsgezinde soldaten loyaal bleven en voor België hun leven waagden, eisten Vlaamsgezinde politici toezeggingen van de Belgische regering. Deze tegemoetkomingen bleven uit omdat een meerderheid en Albert I vreesde dat dit de Union Sacrée in gevaar zou brengen. Zo geraakten de Vlaamsgezinde soldaten meer en meer verbitterd.

Frontbeweging

Vanaf 1916 organiseerden deze soldaten zich in een Frontbeweging. Het ging om een paar duizend soldaten, vooral intellectuelen, studenten en geestelijken die de Vlaamse beweging aan het front wilden organiseren. De legerleiding verbood de organisatie, en in 1917 ontstond een Geheime Frontbeweging die radicaliseerde en fel anti-Belgisch werd en zelfs met hoogverraad speelde.

Ook aan het front werd dus een stroming in de Vlaamse beweging geboren die zich niet meer gebonden voelde aan de trouw voor België en zijn wetten.
© 2012 - 2024 Fredjo, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Nummerplaat aanvragenVanaf 15 november 2010 is Belgiё overgestapt naar de nieuwe Europese nummerplaat. Daarmee volgt Belgiё het v…
Een ERP-pakket automatiseert de waardekringloopOver wat een ERP-pakket nu precies is en doet, wordt verschillend gedacht. Sommigen zien het als een logistiek pakket da…
Koning Albert II van België, wie is deze vorst?Koning Albert II is de koning van België. Dat is de meeste informatie die het gros van de Belgen zelf weten over hun eig…

België tijdens de Tweede WereldoorlogBelgië tijdens de Tweede WereldoorlogTijdens een bezetting kan de bevolking van het bezette land drie basishoudingen aannemen: zich verzetten, collaboreren o…
Belgisch Congo (1908-1960)België creëerde een nieuw institutioneel kader dat in de eerste plaats komaf wilde maken met de alleenheerschappij van d…
Bronnen en referenties
  • http://nl.wikipedia.org/wiki/Belgi%C3%AB_in_de_Eerste_Wereldoorlog
  • http://nl.wikipedia.org/wiki/Duitse_opmars_door_Belgi%C3%AB_tijdens_de_Eerste_Wereldoorlog
  • http://www.belgium.be/nl/over_belgie/land/geschiedenis/belgie_vanaf_1830/
Fredjo (14 artikelen)
Gepubliceerd: 24-10-2012
Rubriek: Kunst en Cultuur
Subrubriek: Geschiedenis
Bronnen en referenties: 3
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.