Leidse oorsprong Thanksgiving Day

In de 17e eeuw stichtte een kleine groep Engelsen een kolonie in de Nieuwe Wereld aan de kust van wat nu de staat Massachusetts is. Zij waren voormalige vluchtelingen die tijdelijk een relatief veilig onderkomen hadden gevonden in Nederland, met name in Leiden en Amsterdam. Deze groep heeft een essentiële rol gespeeld in de geschiedenis van de Verenigde Staten en zijn een centraal thema in dit lands culturele identiteitsvorming. Een aantal van hun ideeën is direct herleidbaar tot hun verblijf in Nederland. En zelfs tot de stad Leiden. De belangrijkste is de herkomst van de nationale feestdag van de Verenigde Staten Thanksgiving Day. Dit is het verhaal van de Pelgrims, zoals de groep werd genoemd na hun emigratie naar de Nieuwe Wereld.

Het vluchtverhaal

Na de Reformatie op het vasteland van Europa, waarin grote groepen christenen, onder spirituele aanvoering van Maarten Luther, zich afkeerde van vele rituelen en doctrines van de Rooms Katholieke Kerk, kwam deze beweging, eveneens in Engeland op gang. Weliswaar minder massaal dan in Noord- en West Europa, scheidden zich gelovigen af van de heersende Anglicaanse Kerk. In tegenstelling tot de kritische Puriteinen, scheidden de Separatisten zich daadwerkelijk van de Kerk van Engeland af. Hun leiders werden vervolgd en in 1593 werden Henrence Barrowe en John Greenwood geëxecuteerd. Overige leden en leiders werden gevangen gezet, uit hun (kerkelijke) ambten gezet en op alle mogelijke manieren in het dagelijks leven gediscrimineerd. Onder aanvoering van aartsbisschop Matthew, verhevigde zich de vervolgingen. Een eerste groep Separatisten van de Gainsborough congregatie, vluchtte daarom in 1606 naar Amsterdam. Daarna volgden pogingen van andere congregaties die niet altijd succesvol waren. De vluchtelingen werden onderschept, in het gevang gegooid en families werden uit elkaar gerukt. In 1608 hadden zeker 150 vluchtelingen Nederland bereikt. Ze sloten zich aan bij de Engelse Kerk in ballingschap.

Het verblijf in Leiden

Een groep Separatisten die uit Scrooby was gevlucht, wilde niet bij twisten betrokken raken tussen de Engelse vluchtelingen in Amsterdam en startte een congregatie in Leiden. De stad Leiden heette deze groep mensen zeer welkom met de volgende befaamde woorden: De stad Leiden kan geen eerlijke mensen vrije toegang weigeren om te komen wonen in de stad. Een derde van de bevolking van Leiden had in die dagen een buitenlandse achtergrond en er bevonden zich meerdere groepen vluchtelingen in de stad. De Engelsen troffen in de stad de reformatorische Hugenoten, of ook wel Wallonen genoemd. Sommige Engelse Separatisten baden in de Vrouwekerk van de Hugenoten. Een aantal Hugenoten bekeerde zich en sloot zich aan bij de Engelse Separatisten en ging zelfs mee naar de nog te stichten Amerikaanse kolonie.

Leiden was de tweede stad van Nederland en bracht voor een deel van de leden redelijke voorspoed, ze vonden voornamelijk werk in de textiel- en brouwindustrie. Een aantal van hun leiders werkte op de universiteit. Vanwege de taalbarrière en de agrarische achtergrond, kon een ander groot deel minder goed aarden in Leiden. Eén van hun leiders, dominee John Robinson, bood hen onderdak in accommodaties rondom de Pieterskerk. De Hollandse cultuur en taal bleek voor vele een (te) grote hindernis te zijn. De kinderen vernederlandsten én de groep vergrijsde. Jongeren begonnen Leiden te verlaten en anderen keerden terug naar land van herkomst. De Nederlandse vrije moraal werd als bedreigend ervaren en de resultaten van de missie waren teleurstellend. De toekomst werd duister ingezien en de congregatie kwam tot de conclusie dat ze met uiteenvallen werd bedreigd.

Vrijwillige doormigratie

De Engelse taal, cultuur en identiteit moesten bewaard worden, daarom sloeg de groep een potentieel contract in Nieuw Amsterdam, het latere New York, af en overwoog een kolonie in Nieuw Engeland te stichten. De voor- en nadelen werden gewogen. Er waren veel verhalen in omloop over mislukte kolonies, over agressieve inheemse volken, het gebrek aan water en voedsel en onbekende ziektes. Daar kwam bij dat de zeereis zeer gevaarlijk was. Toch sloeg de balans door naar doormigratie naar de Nieuwe Wereld. Vanwege het aflopen van het twaalfjarige bestand in de tachtigjarige oorlog tussen Nederland en Spanje, werd de groep bang voor de naderende oorlogsdreiging en voor de houding van het Rooms Katholieke Spanje. De groep, nu inmiddels 300 zielen tellend, besloot om naar Virginia te gaan.

Voorbereidingen

De voorbereidingen verliepen stroef en waren gevaarlijk. Een aantal van de leiders van de Leidse groep liep op tegen de bureaucratische problemen in het verkrijgen van een stuk land in de Nieuwe Wereld. In Engeland laaide religieus onrust op. De situatie van de groep werd daardoor ook in Nederland hachelijker. Eén van de leiders werd tijdens deze voorbereiding tot 14 jaar cel in Engeland veroordeeld. Een patent op een stuk land werd uiteindelijk verkregen.
Ook de voorbereidingen van de oversteek waren niet zonder zorgen. Niet iedereen van de congregatie kon mee vanwege lopende zaken in Leiden of financiële beperkingen. Besloten werd dat de jongeren en sterkere leden als eerste de oversteek zouden maken. Robinson bleef met een grote groep in Leiden, hij zou in 1625 sterven in Leiden en ligt begraven in de Pieterskerk. De door de Engelse autoriteiten gezochte Brewster, zou de eerste groep emigranten leiden. Hij werd gezocht vanwege het opstellen van clandestiene polemieken tegen onder andere de Anglicaanse Kerk.

De Grote Oversteek

Het schip Speedwell werd aangeschaft om passagiers van Delfshaven naar Southhampton, Engeland te vervoeren. Een eerste groep vertrok met dit schip naar Engeland, daar voegde de gecharterde Mayflower met overige passagiers zich bij hen. De bemanning van de Speedwell saboteerde het schip, zodat enkel de Mayflower naar Amerika vertrok. Slechts vijfitg leden van de Leidse congregatie konden deelnemen aan de overtocht. De overige passagiers waren Separatisten uit Engeland, een aantal emigranten en de bemanning. Op 10 november 1620 bereikten ze, na een zware tocht en door een storm uit de koers geslagen, de kust van Cape Cod in Nieuw Engeland, nabij de Hudson rivier.

De nieuwe kolonie

Aangezien het patent voor dit land niet orde was, wilden sommigen zich onttrekken aan de gemaakte afspraken. Daarom werd een overeenkomst gesloten. Dit werd het Mayflower Compact genoemd waarmee de leden ter plekke een gemeenschap stichtten. De kolonie ging uit van christelijke doctrines maar werd politiek bestuurd. Alle leden waren gelijkwaardig en de groepen Separatisten en overige passagiers en bemanning werden één gemeenschap. Ze noemden zichzelf de Pilgrims, de Pelgrims. Onder eigen regelgeving werd John Carver tot eerste gouverneur gekozen.
Voedsel was schaars en de contacten met de inheemse bevolking, de indianen, verliepen moeizaam. Vanuit het oogpunt van die laatste groep, werd dit veroorzaakt door preludes van de latere volkerenmoord, waardoor de indianen zeer argwanend waren. Een aantal expedities van de nieuwkomers in de omgeving liet hun verzwakte indianenstammen zien, ziek en voor een groot deel gestorven door westerse ziektes. Hierdoor was het gemakkelijk om een plek voor een nederzetting te kiezen. Dat werd uiteindelijk Plymouth Harbor. Tijdens de eerste winter stierf 47% van de bewoners. Na de winter verliepen de contacten met de indiaanse stammen vreedzaam en werd er een vredesverdrag gesloten. De indianen waren van levensbelang voor de kolonie. Zij legden uit hoe het land te bewerken, te vissen etc. Dankzij deze hulp konden genoeg voorraden worden aangelegd voor de winter. De kolonie was levensvatbaar geworden. De gouverneur besloot tot het instellen van een feestdag: Thanksgiving Day. De Indianen werden uitgenodigd en er werd drie dagen gefeest. De exacte datum is niet bekend maar het feest vond plaats in oktober 1621. Velen denken dat de Pelgrims het Leidse 3-oktoberfeest mee hebben genomen en dat Thanksgiving Day daarop is gebaseerd. De droogte van het derde jaar noopte de Pelgrims tot vasten en bidden, en al spoedig kwam de regen. Dat gebeurde op 27 november. Dit werd de nieuwe datum voor de feestdag voor de Pelgrims. Vele staten in Noord Amerika volgden dit voorbeeld in de vorm van hun eigen oogstfeesten, want dat waren het. Ze hanteerden hun eigen data. President Lincoln stelde in 1863 de dag vast op de vierde november, tevens werd Thanksgiving Day een nationale feestdag.

Vervolg en einde

In de jaren twintig van de zeventiende eeuw volgde er nog drie oversteken vanuit Leiden, daarna kwamen er enkel nog leden op individuele basis. In 1637 vertrokken de laatste Pelgrims uit Leiden naar de kolonie. De kolonie in Plymouth Harbor breidde zich na de eerste jaren snel uit en meerdere kolonies werden gesticht, ook door andere migrantengroepen. Veel Amerikanen beschouwen de Pilgrim Fathers, zoals ze vanaf 1799 werden genoemd, als de stichters, de Founding Fathers van de Verenigde Staten. Zij hadden namelijk de eerste gemeenschap gesticht. De seculier geleidde staat, gestoeld op christelijke waarden werd gezien als de fundering van de Amerikaanse democratische constitutie. Tolerantie en gelijkheid, zoals de Pelgrims betrachtten ten opzichte van de indianen en andersgelovigen, staat in de constitutie hoog in het vaandel. Ook het Nederlands burgerlijk huwelijk, waardoor het voor katholieken eveneens mogelijk was om in protestants Nederland te trouwen, werd door de Pelgrims meegenomen naar de nieuwe kolonie.

Er wordt beweerd dat er nu ongeveer dertig miljoen Amerikanen afstammen van de Pilgrim Fathers. Onder hen bevinden zich een aantal prominente figuren: Marilyn Monroe, Richard Gere, Bing Crosby en de Amerikaanse presidenten Grant, Roosevelt, Bush sr. en Bush jr.

Waar een tijdelijke opvang al niet toe kan leiden!

---

Aanschouw de sporen van de Pelgrims in Leiden:

• De Pieterskerk waar het graf van John Robinson is te zien. Aan de zuidmuur van de kerk is een bronzen gedenkplaat te zien die de Pelgrims eert. En een hoek van de kerk is gewijd aan de geschiedenis van de Pelgrims.
• Het Leidse Amerikaanse Pilgrim Museum in de Beschuitsteeg achter de Hooglandse kerk.
• De Hooglandse kerk waar veel Pelgrims liggen begraven.
• Het Jean Pesijnhofje waar John Robinson en de minder gefortuneerden van de groep woonden.