Waar komt ons alfabet vandaan?

Het alfabet zoals Nederland dat kent, heeft al een lange geschiedenis. Deze begint bij de Feniciërs. Door de jaren heen is er wel wat veranderd. In eerste instantie stonden er bijvoorbeeld geen klinkers in. Ook niet iedereen was direct voorstander van het geschreven woord, maar langzaamaan raakte iedereen eraan gewend.

De Feniciërs

De aanzet tot het alfabet zoals wij dat nu kennen, is al een paar duizend jaar geleden gemaakt. Het zijn de Feniciërs die hiervoor verantwoordelijk zijn. De Feniciërs (of Phoeniciërs) waren een volk dat leefde langs de oostkust van de Middellandse zee in delen van het huidige Syrië, Libanon en Israel. De Feniciërs beleefden hun bloeitijd van ongeveer 1200 tot 800 jaar voor Christus. Ze deden veel aan handel en het waren goede zeevaarders.

Rond het jaar 1000 voor Christus hadden de Feniciërs een alfabet ontwikkeld bestaande uit 22 letters. Dit waren allemaal medeklinkers. Klinkers stonden niet in hun alfabet, die gebruikten ze niet in hun schrift. Doordat de Feniciërs op veel plekken kwamen met hun schepen en voor de handel, waren ze in staat om hun alfabet te verspreiden over een groot gebied.

De oude Grieken

De Feniciërs handelden ook met de oude Grieken, en zo kwam het dat de Grieken ongeveer 700 tot 800 jaar voor Christus het Fenicische alfabet overnamen. Om het makkelijker leesbaar te maken, voegden ze klinkers toe aan de 22 medeklinkers. Het door de Grieken vernieuwde alfabet bleek niet moeilijk om te leren. Toch was het niet meteen een groot succes. De Grieken waren niet gewend aan het geschreven woord en stonden er sceptisch tegenover. Zo vond Plato, één van de grote Griekse filosofen, dat mensen veel beter het gesproken woord konden gebruiken. Een tekst die op papier gezet was, bleef altijd hetzelfde wat niet erg interessant was en niet tot discussie leidde. Wanneer twee mensen met elkaar praten, is van tevoren niet te zeggen hoe iemand zal reageren, wat tot een veel interessanter verhaal leidt. Daarnaast zou het volgens Plato slecht zijn voor het geheugen: iedereen zou alles zomaar op kunnen zoeken en men hoefde het niet meer zelf te onthouden. Veel Grieken waren het hiermee eens en wilden in eerste instantie niets met het alfabet en het schrift te maken hebben. Voor andere Grieken waren de letters echter magisch. Zij gebruikten het geschreven woord daarom vooral om zich tot de goden te richten.

De acceptatie van het alfabet en het geschreven woord

Door de jaren heen raakte het schrift toch steeds meer ingeburgerd en werd er meer gebruik van gemaakt. Het werd door verschillende stadstaten bijvoorbeeld gebruikt om wetten vast te leggen. Ook dit verliep niet meteen soepel. Veel Grieken waren bang dat de wetten zomaar veranderd zouden kunnen worden. Daarnaast konden veel Grieken nog niet lezen, dus moesten ze aan mensen die dat wel konden vragen wat er dan in zo’n wet stond. En diegene kon natuurlijk iets voorlezen wat er helemaal niet stond. Ook bij het opstellen van contracten werden nog lang getuigen gebruikt die konden vertellen wat er mondeling was afgesproken, in plaats van het op papier gezette te vertrouwen.

Uiteindelijk wist het geschreven woord toch steeds meer Grieken te overtuigen van het nut. Ze raakten eraan gewend en gebruikten het voor steeds meer zaken. Zelfs Plato gebruikte het alfabet om zijn argumenten die hij in eerste instantie tegen het geschreven woord had, op papier te zetten. Blijkbaar zag ook hij de praktische kant ervan in.

De Romeinen en ons huidige alfabet

Toen het Romeinse Rijk in opkomst was, wilden de Romeinen ook een schrift hebben. Hiervoor gebruikten zij het aangepaste alfabet van de oude Grieken. De Romeinen pasten het opnieuw aan, waarmee het Romeinse alfabet ontstond. De letters van dit alfabet zijn ongeveer de letters die wij nu nog in ons alfabet hebben en gebruiken om alles wat we willen op papier (dan wel beeldscherm) te zetten.

Het Nederlandse alfabet bestaat tegenwoordig uit 26 letters, met zowel klinkers als medeklinkers. Op de hele wereld zijn veel landen die een alfabet hebben dat gebaseerd is op het alfabet dat de Grieken van de Feniciërs overnamen, waarna de Romeinen het naar hun smaak aanpasten. Dit alfabet is niet overal precies hetzelfde als het Nederlandse. Het Engelse alfabet bestaat wel uit precies dezelfde letters, maar het Duitse alfabet bijvoorbeeld voegt aan deze 26 letters nog een letter toe, namelijk de β. In het Nederlands hebben we naast de 26 letters nog wel andere klanken zoals de au en de eu, maar deze behoren niet tot ons alfabet, ze zijn namelijk gevormd uit twee letters van het alfabet.