Megalieten als bouwstenen

Megalieten zijn enorm grote stenen die door verschillende volkeren gebruikt zijn bij diverse bouwwerken. Dit deden ze al vele eeuwen geleden, en sommige hiervan zijn nu nog steeds te bekijken. Wat was de functie van deze bouwwerken? En waar op de wereld verschenen deze megalieten? Lees het in dit artikel.

Bouwwerken van megalieten en de functies

Al vele eeuwen geleden werden enorme stenen rechtop gezet om als een soort monument te dienen. Deze grote stenen zijn megalieten. Ook de monumenten zelf worden vaak megalieten genoemd. Er waren meerdere volkeren die onafhankelijk van elkaar megalieten gebruikten om monumenten te bouwen. Mogelijk hadden deze een belangrijke religieuze functie. Een andere functie die sommige megalitische bouwwerken gehad kunnen hebben, is het bepalen van de baan van de zon, de maan en de sterren of het vieren van de zonnewendes. Daarnaast werden megalieten gebruikt om graftombes en ganggraven te maken. Een ganggraf bestaat uit een gang van een aantal meters lang. Deze wordt bedekt door een heuvel van grond, plaggen of steen. Vaak zijn er één of meerdere kamers aanwezig. Sommige ganggraven werden waarschijnlijk daadwerkelijk als graven gebruikt, terwijl andere alleen dienst deden als heiligdom.

Bij veel monumenten en graven werden hoge stenen rechtop neergezet met daarop een deksteen. Wanneer op deze manier twee stenen rechtop staan en een derde steen er plat overheen ligt, wordt dit een triliet genoemd. Er werden verschillende soorten stenen gebruikt, mede afhankelijk van de plaats waar een volk leefde en wat er in die omgeving beschikbaar was. Zo werden er richting het noorden van Europa veel zwerfkeien gebruikt, terwijl er in het zuiden ook veel kalksteen en zandsteen werd gebruikt.

Wanneer ontstonden deze megalitische bouwwerken?

Zo’n 4500 jaar voor Christus verschenen al de eerste megalitische bouwwerken in Europa. Rond 4000 voor Christus werden in Frankrijk ganggraven gebouwd en 800 jaar later werd in Ierland een ganggraf gemaakt bij Newgrange. Vanaf het jaar 2800 voor Christus werd er aan Stonehenge in Engeland gebouwd. Dit monument werd niet in één keer gemaakt, het duurde meerdere eeuwen voor Stonehenge klaar was. Rond dezelfde tijd werden er met megalieten meerdere tempels gebouwd op het eiland Malta. Stonehenge en de tempels op Malta bestaan beide uit meerdere trilieten.

Ook de in Nederland bekende hunebedden werden gemaakt van megalieten. In feite waren hunebedden ook graftombes, gemaakt van hoge stenen met daarop dekstenen. Er zijn nog een aantal hunebedden overgebleven in Nederland, die bijna allemaal in Drenthe te vinden zijn. De grootste is te vinden bij Borger (Drenthe). Ook in Duitsland en Denemarken zijn vele hunebedden gebouwd. De naam dolmen wordt ook vaak gebruikt voor hunebedden (en andersom), hoewel dolmens de ingang op een andere plek hebben dan hunebedden en door volkeren in Frankrijk en België werden gebouwd. Menhirs zijn grote, langwerpige, losstaande stenen. Bij het Belgische Wéris zijn nog twee dolmens en een aantal menhirs te vinden. De dolmens werden waarschijnlijk zo’n 3000 jaar voor Christus neergezet.

Megalieten werden niet alleen in Europa voor monumenten of graven gebruikt. In andere werelddelen zijn eveneens vele megalitische bouwwerken gevonden. Zo zijn er in Korea vele dolmens of hunebedden gebouwd, hoewel deze pas later werden gemaakt dan die in Europa. Op het Indonesische eiland Nias werden megalieten gebruikt om beelden van te maken of om belangrijke mensen die overleden waren te herdenken. Bekend zijn ook de grote stenen beelden op Paaseiland die uit megalieten bestaan.

Stonehenge

Stonehenge is één van de bekendste megalitische bouwwerken die er zijn. Het bestaat uit een cirkel van grote rechtopstaande stenen met daaromheen een aarden wal. Stonehenge is jarenlang gebruikt als graf, wat blijkt uit de menselijke resten die er vele eeuwen later gevonden zijn. Mogelijk diende deze megaliet ook als pelgrimsoord voor mensen die hoopten op genezing op deze heilige plaats. Daarnaast staan sommige stenen van Stonehenge op de dag van de zomerzonnewende (de langste dag van het jaar) in een rechte lijn met de opkomende zon. Andere stenen staan in een lijn met maanfasen. Dit kan erop wijzen dat het bouwwerk ook belangrijk was voor het bepalen van de stand van hemellichamen of voor het vieren van de zonnewendes. Ook bij meerdere ganggraven die gevonden zijn is de gang zo gebouwd dat de zon bijvoorbeeld tijdens de zonsopkomst van een zonnewende naar binnen schijnt.

De tempels van Malta

De megalitische tempels van Malta lijken een religieuze functie gehad te hebben. Ook zijn er beeldjes van vrouwen gevonden, gemaakt van aardewerk. Een bekende is het beeldje van de Slapende Dame van Malta. Mogelijk stelde zij de moedergodin voor. De tempels kunnen zijn gebruikt voor godsdienstige rituelen. Waarschijnlijk werden er daarnaast ook mensen begraven. De megalieten die voor de tempels werden gebruikt, werden van een paar kilometer afstand naar de bouwplek vervoerd. Er is niet bekend hoe zij dit deden. Misschien gebruikten ze boomstammen om de megalieten over te rollen, het kan ook zijn dat ze de stenen naar de juiste plek sleepten.