WOII in Nederland: bezetting, vervolging en bevrijding

Op 10 mei 1940 kwam er, door de inval van Duitse troepen, voor Nederland een eind aan een periode van meer dan 100 jaar vrede. Na de strijd met België, die in 1839 beëindigd was met de afscheiding van dat land van het koninkrijk, had Nederland kans gezien zich afzijdig te houden in internationale conflicten. Nu bleek de neutraliteit echter niet langer te handhaven.

De Duitse bezetting: 1940-1945

Na enkele dagen van hevige strijd was het duidelijk dat het niet al te best uitgeruste Nederlandse leger geen stand zou kunnen houden tegen de Duitse overmacht. Op 13 mei 1940 konden Koningin Wilhelmina en haar ministers ongehinderd naar Engeland vertrekken, nadat het plan hen direct na de inval gevangen te nemen was mislukt. Na de verwoestende bombardementen op Rotterdam en Middelburg, alsmede de dreiging van Duitse zijde dat bij voortzetting van de strijd, ook andere steden eenzelfde lot beschoren was, zag de legerleiding zich genoodzaakt op 15 mei 1940 (Zeeland op 17 mei 1940) te capituleren.

De Jodenvervolging

Al op 29 mei 1940 aanvaardde Arthur Seyss-Inquart de functie van rijkscommissaris. Al heel gauw werd duidelijk dat de antisemitische houding van de Duitse regering ook in Nederland aan de dag werd gelegd. In oktober 1940 werd van eenieder die in overheidsdienst werkzaam was een 'Ariërverklaring' geëist. Uit het feit dat tallozen deze verklaring ondertekenden, mag worden opgemaakt dat de ernst van de anti-Joodse houding van het Duitse regime bij een groot deel van de bevolking nog niet was doorgedrongen. In juli 1942 bleek dat de Duitsers met de Jodenvervolging in ons land ernst maakten. De eerste transporten vonden plaats van groepen Joodse landgenoten die, onder het mom van tewerkstelling in Duitsland en Polen, naar vernietigingskampen werden gebracht. Ruim een jaar later waren al 100.000 Joden op deze wijze naar hun ondergang gevoerd. Het Joodse deel van de Nederlandse bevolking was daarmee bijna geheel uitgeroeid. Slechts een klein aantal van hen kon aan deportatie ontkomen door jarenlange onderduiking bij Nederlandse families. Al in de eerste jaren van de oorlog werden de eerste verzetsorganisaties opgericht. Gedurende de hele oorlog zouden deze organisatie een belangrijke rol spelen bij het verrichten van spionageactiviteiten, het verlenen van hulp aan onderduikers en vooral het op peil houden van het moreel van het Nederlandse volk. Ook koningin Wilhelmina droeg op dit gebied haar steentje bij. In uitzendingen van radio-Oranje sprak zij vanuit Londen haar onderdanen moed in. Mede daardoor werd het koningshuis tot symbool van de vrijheid.

Nederland bevrijd: 1944 en 1945

Na de landing van de geallieerde troepen in Normandië op 6 juni 1944, waarbij ook Nederlandse soldaten betrokken waren, volgde op 5 september de zogenaamde 'Dolle Dinsdag'. Het gerucht dat delen van het land al waren bevrijd vond zoveel geloof bij de Duitse troepen en de N.S.B.-ers dat velen van hen ijlings naar de oostgrens trokken. Voor het echter tot een totale bevrijding van Nederland kwam, ging er nog een winter voorbij, een 'Hongerwinter'. Doordat alle transportmiddelen door de Duitsers waren gevorderd kon er nauwelijks meer vrachtvervoer plaatsvinden, waardoor overal voedselschaarste ontstond. Op 29 april 1945, toen delen van Nederland al bevrijd waren, werd begonnen met een serie voedseldroppings, die door de min of meer uitgehongerde bevolking in grote dankbaarheid werden ontvangen.

Op 5 mei 1945 kwam een formeel einde aan de oorlog door de ondertekening van de capitulatie. Daarbij was voor Nederland aanwezig prins Bernhard, die in september 1944 het opperbevel had gekregen van de Binnenlandse Strijdkrachten, een overkoepelende militaire organisatie die de verschillende groepen onder een noemer moest brengen. De terugkeer van de koninklijke familie werd alom gezien als een teken dat de oorlog werkelijk voorbij was.