Gewelddadige uitvinding: dynamiet

Ongeveer anderhalve eeuw geleden werd dynamiet uitgevonden door de Zweed Alfred Nobel. Dit ging niet zonder slag of stoot; er vielen meerdere doden tijdens dit proces. Kort na de uitvinding van het dynamiet werd het een veelgebruikt middel, zowel voor vreedzame doeleinden als ook in oorlogen. Hierdoor kreeg Alfred Nobel spijt van zijn uitvinding, wat vervolgens tot de Nobelprijzen leidde.

Uitvinding van dynamiet

Soms wordt een uitvinding niet gebruikt voor datgene waar de uitvinder het voor bedoeld had. Dat hoeft geen probleem te zijn: het nieuw bedachte doeleinde kan heel nuttig zijn. Het kan echter ook anders uitpakken. Dit was het geval bij de uitvinding van dynamiet. De uitvinder, Alfred Nobel, kreeg namelijk spijt van zijn uitvinding omdat hij op andere manieren werd toegepast dan hij voor ogen had gehad. Helaas kon hij het niet meer terugdraaien.

Alfred Nobel

In 1833 werd Alfred Nobel geboren in Stockholm, Zweden. Zijn vader, Immanuel Nobel, was uitvinder, ingenieur en industrieel. Het gezin vertrok naar Rusland, waar het een aantal jaren woonde. Daarna keerde het grootste deel van het gezin, waaronder Alfred, terug naar Zweden. Immanuel, Alfred en Alfreds broer Emil Nobel richtten daar een bedrijf op dat met explosieven experimenteerde. Een belangrijk deel van hun aandacht richtte zich op nitroglycerine, een zeer krachtige springstof die in vloeibare vorm werd gebruikt. Het vervoer en gebruik van nitroglycerine was echter zeer gevaarlijk en daarom zochten Alfred, zijn broer en hun vader naar een manier om dit veiliger te kunnen vervoeren en gebruiken. Dit verliep niet altijd voorspoedig. Bij een explosie in 1864 vonden Alfreds broer Emil en een aantal werknemers in de fabriek de dood. Immanuel kwam hier nooit meer echt bovenop.

Kort na de dood van Emil mengde Alfred nitroglycerine met diatomeeënaarde. Diatomeeënaarde, ook wel kiezelgoer genoemd, heeft een absorberende werking en zuigt nitroglycerine op. Hierdoor werd de nitroglycerine een stuk stabieler en ontplofte niet meer zo gemakkelijk. Ook andere absorberende materialen als zaagsel en houtpulp bleken hier geschikt voor. Alfred Nobel noemde zijn uitvinding dynamiet. In 1867 kreeg hij hier het patent op.

Spijt

Alfred Nobel was van mening dat zijn uitvinding nuttig zou zijn op het gebied van de mijnbouw, de tunnelbouw en bij de aanleg van wegen. Dit bleek inderdaad zo te zijn, maar ook op een ander gebied bleek dynamiet populair te worden, namelijk als oorlogswapen. Het werd op verschillende slagvelden gebruikt, waardoor vele slachtoffers vielen. Alfred Nobel verdiende hierdoor enorme bedragen met zijn dynamiet.

In 1888 overleed Ludvig Nobel, een broer van Alfred. In een krant werd echter vermeld dat het Alfred was die was gestorven. Alfred las in deze krant zijn eigen necrologie, waarin hij ‘handelaar van de dood’ werd genoemd. Alfred was geschokt door deze benaming. Hij had spijt van zijn uitvinding en wilde toch iets goeds doen voor de mensheid. Voor hij in 1896 stierf, liet hij daarom zijn testament aanpassen. Er kwam in te staan dat zijn nalatenschap moest worden gebruikt voor een reeks van vijf prijzen die jaarlijks moesten worden uitgereikt. Deze prijzen moesten gegeven worden aan de personen die in dat jaar ‘het grootste nut aan de mensheid hadden verschaft’ op het gebied van de natuurkunde, scheikunde, geneeskunde, letterkunde en de vrede. Dit werden de Nobelprijzen. In 1901 werd de eerste Nobelprijs uitgereikt en ook nu worden ze nog jaarlijks op 10 december uitgereikt.

Dynamiet tegenwoordig

Alfred zou blij zijn geweest als hij wist dat zijn uitvinding tegenwoordig niet meer als wapen wordt ingezet in oorlogen. Dit betekent helaas niet dat er ook geen alternatieve en zeer dodelijke wapens worden ontwikkeld en ingezet, zoals de atoombom.
Ook op andere gebieden wordt dynamiet niet veel meer gebruikt. Tegenwoordig zijn er andere explosieven die nog minder gevaarlijk zijn doordat ze stabieler zijn. Dynamiet werd namelijk bij temperaturen boven de 35 °C al weer zeer gevaarlijk in gebruik, waarbij ontploffingsgevaar ontstond. Dit geldt niet voor explosieven die nu veel gebruikt worden. Ook de kracht van ‘nieuwere’ explosieven is groter dan die van dynamiet.