Het leven van John Locke

John Locke was een groot filosoof, van wie de invloed op onze wereld nog dagelijks merkbaar is. Maar naast zijn interessante ideeën valt er ook genoeg te vertellen over zijn leven zelf. Hij was een man van veel plaatsen en mensen. Dus hier ga ik het over hebben, beginnende bij het begin.

Jonge jaren

De filosoof John Locke werd geboren in 1632 in Wrington. Zijn ouders waren puriteinen, wat betekent dat ze streng gelovig waren en het Christendom een belangrijke rol speelde in de opvoeding van Locke. Op zijn vijftiende ging hij naar Westminster School en vervolgens naar Christ Church, een deel van Oxford. Hier heeft hij zich voornamelijk beziggehouden met filosofie, logica en metafysica, en de klassieke talen. In 1656 ontving Locke zijn B.A. en in 1658 werd hij Master of Arts. Oxford was dan wel de hoogst aangeschreven plaats om te leren in Engeland, toch waren er dingen waar Locke het moeilijk mee had. Het belangrijkste was eigenlijk wel de enorme focus op het Arestotelinisme, waar hij zich niet erg in kon vinden. Iedereen leek er in die tijd vanuit te gaan dat dit de beste filosofie was die er tot dan toe bestaan had, eigenlijk was het niet erg geaccepteerd een andere mening hierover te hebben. Het lezen van Descartes gaf Locke gelukkig hoop dat er een sterk alternatief voor was. Nog een tijdje bleef hij hangen bij Oxford, maar in 1663 besloot hij dan eindelijk dokter te worden.

Robert Boyle

Een van de mensen waar Locke op zijn weg mee in aanraking kwam was Robert Boyle. Hij was ook een filosoof en had bijzondere ideeën over de wereld. Een belangrijke daarvan was het zien van dingen, en van de wereld, als materie in beweging. Dit was zijn atomisme. De invloed van Boyle op Locke was groot. Bij het schrijven van An Essay Concerning Human Understanding heeft Locke dan ook wel veel van Descartes‘ ideeën gebruikt, maar ze op verscheidene punten aangepast. Hierbij is de invloed van Boyle duidelijk terug te vinden. Zelfs is hij genoemd in de brief aan de lezer.

"The commonwealth of learning is not at this time without master-builders, whose mighty designs in advancing the sciences, will leave lasting monuments to the admiration of posterity; but every one must not hope to be a Boyle, or a Sydenham;"

Thomas Sydenham

Thomas Sydenham, waar hier ook over gesproken wordt, was een natuurkundige waarmee Locke samengewerkt had. Ook hij had aan Oxford gestudeerd en was zo’n beetje de meester van de Engelse medische wereld geworden. Hier als is het duidelijk dat Locke een mens was dat veel had aan zijn vrienden. Via zijn contacten zou hij in zijn verdere leven op veel verschillende plaatsen terecht komen en met steeds interessantere mensen in aanraking komen.

Lord Ashley

In het jaar 1666 gebeurde er dan ook zoiets wat Locke’s leven veranderde. Via zijn vriend David Thomas, ontmoette hij Lord Ashley, de graaf van Shaftesbury. Die was voor een nierinfectie bij Thomas terecht gekomen. Hij leerde Locke kennen en was gefascineerd door zijn denken. Zo kwam het dat hij Locke vroeg zijn persoonlijke lijfarts te worden. Locke kwam terecht in Londen en woonde daar bij Ashley. Maar het bleef er niet bij dat Locke zijn lijfarts was, hij werd meer dan dat. Ze deelden politieke ideeën en deden samen onderzoek. Naast en door dat alles werden ze erg goede vrienden.

Maar naast zijn werk als lijfarts, en alles wat hij was voor Ashley, hield Locke zich nog regelmatig bezig met filosofie. Dit was ook goed te combineren met politiek, aangezien Londen het politieke centrum van Engeland was in de jaren zeventig en tachtig, en al helemaal wonende bij Anthony Ashley, een machtig Brits politicus.

Invloed op de politiek

Opnieuw ging Locke naar Oxford, in 1674, om zijn studie in medicijnen af te maken, waarna hij in 1675 Frankrijk ging leven, waar hij op veel verschillende plaatsen heeft verbleven. Er was daar in die tijd veel religieuze vrijheid en zo kon hij het protestantisme bestuderen. Hij vond niet per se het protestantisme zo interessant, maar was overtuigd van het idee dat godsdienst een stuk vrijer zou moeten zijn dan het was in Engeland in die tijd. In Frankrijk bleef Locke tot 1679. Terug in Engeland kwam hij weer terecht bij Lord Ashley. Een tijdje was zijn leven weer als vanouds. Maar helaas was de macht van Ashley zo langzamerhand veel kleiner geworden, en dit betekende dat hij zelfs werd aangeklaagd vanwege verraad. In 1681 werd hij dan wel werd vrijgesproken, maar zo snel als hij kon vluchtte Ashley naar Holland, waar hij een stuk veiliger was. Zijn medewerkers raadde hij aan hetzelfde te doen. Zo kwam ook Locke in Holland terecht in 1683. Hier maakte hij An Essay Concerning Human Understanding af.

Rechten

In Nederland vond Locke meer Engelse politieke bannelingen. Hij hielp ze bij de samenzwering tegen koning James II. De bedoeling was dat Willem III aan de macht zou komen, en dit is de samenzweerders gelukt. Het was de Glorious Revolution. In datzelfde jaar, 1688, publiceerde Locke Epistola de tolerantia, een werk over politiek. Door alle politieke zaken zou je bijna vergeten dat hij ook nog filosoof was. Maar natuurlijk was het wel zo dat veel van zijn filosofische ideeën goed aansloten bij zijn politieke overtuigingen. Hier zijn Locke‘s ideeën over vrijheid een goed voorbeeld van. Zo was hij net als vele filosofen voor hem een aanhanger van zijn eigen versie van de verdragstheorie. Deze houdt in dat de staat is wat mensen nodig hebben voor veiligheid, en waar ze een deel van hun eigen vrijheid voor op moeten geven. Dit betekent niet dat ze ergens toe gedwongen worden, dit is was ze samen besluiten in een situatie waarin niemand de leiding heeft, om hun eigen veiligheid te garanderen. Rechten worden dus overgedragen aan de overheid. Dit was Locke‘s visie op en ideaalbeeld van de politiek.

Religie

Een andere grote invloed op zijn politieke standpunten was religie. Locke was, als hierboven al gebleken is, voorstander voor tolerantie van verschillende godsdiensten. Hier had hij een sterke filosofische redenering voor die goed aansloot bij het verlichte denken uit zijn tijd. Hij geloofde namelijk niet dat mensen of andere aardse wezens, en al helemaal niet de staat, zeker konden zijn van religieuze standpunten. En zelfs al had de staat het wel zeker kunnen weten, dan nog zou het opleggen van godsdienst geen zin hebben, omdat geloven nu eenmaal niet geforceerd kan worden. Hieruit concludeert Locke dat diversiteit voor minder problemen zorgt dan het kiezen van een staatsreligie en daarom vocht hij voor religieuze tolerantie.

William Molyneux

Nog steeds in 1688 ontving Locke een brief van William Molyneux, een Ierse natuurkundige en politicus. Er werd hem een filosofisch probleem voorgelegd dat hoort bij een heel andere soort filosofie dan de politieke. De vraag was of een blinde man, die door te voelen het verschil tussen een kubus en een bol heeft geleerd, deze twee ook zou kunnen onderscheiden als hij opeens zou kunnen zien, en ze dan zag zonder ze te kunnen voelen. Juist naar Locke was deze brief gestuurd, omdat die in zijn Essay Concerning Human Understanding claimt dat een blinde nooit een idee van kleur kan hebben. Als iemand een zintuig mist, is het niet mogelijk ideeën te hebben die erbij horen. Nu zijn er ook ideeën als vorm en beweging die door de combinatie van zintuigen te verkrijgen zijn. Molyneux vroeg zich af of die zintuigen dan ook inwisselbaar zouden zijn. Zou het mogelijk zijn voor de blinde man om vorm te begrijpen via het voelen, en het vervolgens met zicht te herkennen? Hij wilde erg graag weten wat Locke van dit probleem vond en of hij het belangrijk genoeg vond om zich mee bezig te houden. Maar de brief bleef onbeantwoord.

Pas in 1693 doet Molyneux nog een poging Locke te bereiken en hem deze vraag te stellen en nu reageert Locke met enthousiasme. Hij verwerkt het in zijn Essay van 1694 en is het met Molyneux eens dat het zeker mogelijk is voor de voorheen blinde om de vormen in een oogopslag te onderscheiden en te benoemen. Het belangrijkste argument hiervoor is dat de vorm van iets met alleen het zicht begrepen kan worden, maar ook met alleen het voelen. En zodra de vorm begrepen is op de ene manier, kan hij dus gemakkelijk herkend worden op de andere manier. Het vraagstuk blijft tot nu toe toch nog een probleem waar vele filosofen zich over gebogen hebben en het niet over eens zijn.

Laatste jaren

Na dit alles, en het publiceren en laten publiceren van verschillende werken, heeft Locke een tijd in Essex gewoond. Hier woonde ook Damaris Cudworth, die hij al in 1682 ontmoet had en waarmee hij een romantische relatie had gehad. Na Locke’s vluchten naar Nederland was ze echter met Sir Francis Masham getrouwd, dus waren Locke en zij nu vrienden. Tot het eind van zijn leven bleef Locke hier en had hij een rustige tijd. Nooit is hij getrouwd, maar omdat hij een geliefd persoon was is hij nooit eenzaam geweest. Locke stierf in 1704 op een leeftijd van 72 jaar.

John Locke

Nu zo aan het eind van een artikel hoort er een samenvatting te volgen van wat er geschreven is. Maar zomaar een samenvatting geven van John Locke is zo simpel nog niet. Hij was niet alleen filosoof, die geschreven heeft over zulk verschillende thema’s als epistemologie, metafysica en politieke filosofie, maar ook nog eens dokter en iemand die meer invloed had op de politieke wereld dan menig politicus. En aangezien ik toch geschreven heb over zijn leven en de persoon die hij was, wil ik er ook zeker bij vermelden dat hij een sociaal gerespecteerde persoon was met erg veel vrienden en kennissen. En dat alles had hij bereikt vanuit een simpel en strenggelovig gezin. Veel meer is er toch niet voor nodig om een leven geslaagd te noemen.